Hiperfokus w ADHD – czym jest?

Czy słyszałeś o zjawisku, jakim jest hiperfokus w ADHD? Znane jest ono również jako hiperkoncentracja. Populacja neurodywergentna, a zwłaszcza osoby, u których zdiagnozowano zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), często doświadczają tego procesu. Hiperfokus w ADHD polega na zwracaniu intensywnej i trwałej uwagi na określone zadanie. Mimo upływu czasu uwaga nie jest rozproszona ani na sekundę.

Jak to możliwe? Czy osoby z tym schorzeniem neurorozwojowym nie powinny mieć wyraźnych ograniczeń, jeśli chodzi o koncentrację na jakiejkolwiek aktywności? Cóż, właściwie to, co pokazuje ADHD, jest problemem w regulacji uwagi, a nie jej ograniczeniem. Oznacza to, że za każdym razem, gdy osoby dotknięte tą przypadłością zanurzają się w czymś, co im się podoba, ich zdolność koncentracji osiąga niezwykły poziom. Na tym właśnie polega hiperfokus w ADHD.

W niniejszym artykule wyjaśnimy, za co odpowiada ten konkretny mechanizm mózgowy.

Wielu rodziców często skarży się, że ich dzieci z ADHD mogą godzinami grać w gry wideo, co świadczy o wysokim poziomie koncentracji, który jednak przy innych zadaniach jest prawie nieobecny.

Hiperfokus w ADHD – czym jest?

Hiperkoncentracja to cecha osób z ADHD lub autyzmem, która pozwala im intensywnie skupić uwagę na określonej czynności. Pierwszą rzeczą, którą powinieneś wiedzieć, jest to, że wydobycie na światło dzienne tej zdolności poznawczej w pewien sposób przełamuje piętno wobec osób znajdujących się w spektrum neurodywergencji.

Praca opublikowana w Psychological Research podkreśla, że jest to cecha słabo zbadana przez naukę. Wiemy jednak, że chociaż występuje często w wyżej wymienionych populacjach klinicznych, mogą jej również doświadczać niektóre osoby neurotypowe (osoby z typowymi wzorcami neurologicznymi). Dowiedzmy się więcej na ten temat poniżej.

Może Cię również zainteresować: Wybitne uzdolnienia – co może je łączyć z zespołem ADHD?

Jak objawia się hiperfokus w ADHD?

Ważnym źródłem informacji dla osób z ADHD jest książka Przygody w Fast Forward: Życie, miłość i praca dla dorosłych z ADD, autorstwa Kathleen G. Nadeu. Na łamach książki autorka opisuje prawdziwy przypadek kobiety, która była tak skupiona na pisaniu pracy, że nie zorientowała się, że jej dom się pali, a strażacy próbują ją ratować.

Poziom absorpcji poznawczej, jaki osiągają te osoby, jest tak wysoki, że cały otaczający ich kontekst przestaje dla nich istnieć. To stan jeszcze bardziej intensywny niż proces mentalny, który psycholog Mihaly Csikszentmihalyi określił mianem przepływu, czyli doświadczenia optymalnego.

Poniżej szczegółowo opisujemy główne cechy hiperfokusu w ADHD:

• To proces selektywny. Oznacza to, że pojawia się tylko w kontekście zadań lub czynności, które są dla danej osoby motywujące.
• Izolacja. Ten stan intensywnej koncentracji oddziela całkowicie od otoczenia, do tego stopnia, że doświadczająca go osoba może doznać wypadku.
• Kreatywny umysł. Ten typ koncentracji występuje również w przypadku intensywnych i skomplikowanych procesów wyobrażeniowych, które całkowicie oddzielają osobę od bezpośredniej rzeczywistości.
• Umiejętność wizualizacji. Osoby z ADHD potrafią wizualizować zadania, czynności i koncepcje w jasny i wzbogacający sposób, pod warunkiem że dany temat jest dla nich motywujący.
• Interakcje społeczne. Nadmierne skupienie może również pojawić się podczas interakcji z innymi ludźmi. Przykładem może być prowadzenie interesujących rozmów, które przynosi satysfakcję i wymaga dużego skupienia uwagi.
• Kreatywność. Jak wskazuje publikacja w czasopiśmie Personality and Individual Differences, cechą definiującą osoby z ADHD jest ich siła twórcza, na którą ten czynnik może wpływać.
• Hiperkoncentracja i elastyczność umysłowa. To podejście poznawcze jest skuteczne i może ułatwić danej osobie rozwiązywanie złożonych problemów. Ponadto ułatwia elastyczność w rozumowaniu z nowych perspektyw w obliczu tego samego problemu.
• Zmniejszona impulsywność. Jeśli istnieje jeden znany aspekt, który kojarzymy z ADHD, jest to niezdolność do regulowania impulsów. Gdy jednak dana osoba jest zanurzona w zadaniu, które lubi, ten wymiar jest całkowicie regulowany.

Największym problemem osób z nadmierną koncentracją jest złe zarządzanie czasem. Nie potrafiąc odwrócić uwagi od motywującego ich zadania, mogą zaniedbywać inne ważne czynności.

U kogo zwykle występuje hiperfokus?

Informacji na ten temat dostarcza nam badanie opublikowane w Research in Developmental Disabilities. Warto wiedzieć, że chociaż nadmierna koncentracja pojawia się w większym stopniu u osób z ADHD, nie dotyczy ona wyłącznie tej części populacji. Sugeruje się, że może wystąpić w następujących przypadkach:

• Pacjenci chorzy na schizofrenię
• Osoby bez neurodywergencji
• Niektórzy mężczyźni i kobiety z autyzmem

Hiperfokus w ADHD – pozytywne i negatywne skutki

Hiperfokus jest często określany jako wyjątkowa supermoc, jaką posiadają osoby z ADHD. Jest oczywiste, że ta szczególność poznawcza działa jak atut, który może zapewnić ogromne korzyści. O ile są zanurzeni w zadaniach, które je motywują i sprawiają im przyjemność, ich wyniki będą optymalne, a nawet wyjątkowe.

Jak łatwo sobie wyobrazić, przez całe życie akademickie i zawodowe nie zawsze narażamy się na zajęcia, które sprawiają nam przyjemność. Może to sprawić, że osoba z ADHD będzie wyróżniać się w niektórych obszarach, a czuć się nieskuteczna w innych. Poniżej wyjaśnimy zalety i ograniczenia tej szczególnej umiejętności poznawczej.

Zalety

Gdy dana osoba rozwija się w interesującej ją dziedzinie nauki lub pracy, rezultaty są nadzwyczaj pozytywne. Jej osiągnięcia mogą być wyjątkowe i może stać się kimś z wielkim talentem. W tym sensie wyróżniają się następujące punkty:

• Relacje uczuciowe przeżywane są z dużą intensywnością, szczególnie na początku.
• Dzięki wynikom uzyskanym przy hiperkoncentracji wzrasta samoocena.
• Poszczególne osoby wykazują duże kompetencje w zakresie kreatywności i innowacyjności w obszarach, które ich interesują.

Wady

Badanie opublikowane przez Frontiers in Psychiatry zwraca uwagę na konkretny aspekt. Hiperfokus może czasami prowadzić do uzależnienia od Internetu i korzystania z ekranów. Poziom stymulacji generowanej przez technologię i sieci społecznościowe może przejąć całą uwagę danej osoby. To rzeczywistość, o której warto pamiętać.

Podobnie możemy poniżej wymienić inne powiązane wady:

• Nadmiernie skupiony umysł traci poczucie czasu.
• Czując się zaabsorbowani pewnymi zadaniami, osoby takie mogą zaniedbywać inne obowiązki.
• Mogą cierpieć na brak równowagi w swoim stylu życia. Przykładem tego jest brak snu w wyniku spędzenia zbyt wielu godzin na jakiejś aktywności.
• Często pojawiają się sytuacje samokrytyki i cierpienia. Osoby zastanawiają się, dlaczego nie mogą skupić się równie dobrze na innych, mniej interesujących obszarach.

Czy nadmierną uwagę można regulować na swoją korzyść?

Nie wszyscy wiedzą, że osoby z ADHD radzą sobie z tak przeciwstawnymi skrajnościami, jeśli chodzi o uwagę. Czasami nie są w stanie utrzymać koncentracji, a innym razem są tak zaabsorbowani, że izolują się od rzeczywistości. Jeśli identyfikujesz się z tym schorzeniem lub doświadcza go ktoś bliski, pomocne będzie wzięcie pod uwagę następujących aspektów, aby lepiej radzić sobie z tą osobliwością:

• Skieruj swoje życie zawodowe na to, co Cię pasjonuje. W idealnym przypadku powinieneś jasno określić, co lubisz i co motywuje Cię do skupienia się na obszarach, w których chcesz się rozwijać. W ten sposób poczujesz się spełniony jako osoba.
• Zidentyfikuj obszary, które skupiają Twoją uwagę. Ważne jest, aby wiedzieć, na jakich czynnościach Twój mózg koncentruje się najintensywniej. Upewnij się, że są to zdrowe bodźce i reguluj te, które mogą być dysfunkcyjne (takie jak nadmierne korzystanie z telefonu komórkowego).
• Ustaw limity czasowe. Jeśli posiadasz tę umiejętność, musisz ją uregulować ustanawiając limity czasowe na wykonywane czynności za pomocą alarmu, albo w inny sposób. Na przykład, jeśli pasjonujesz się czytaniem, staraj się nie wypełniać tym zadaniem całej nocy do tego stopnia, że nie będziesz miał czasu na odpoczynek. Ustal wcześniej, ile czasu poświęcisz na to zadanie i zatrzymaj się, gdy na Twoim telefonie pojawi się powiadomienie.

Może Cię zainteresować artykuł: Gry wideo – w jaki sposób powiązane są z występowaniem ADHD

Neurodywergencja i potrzeba uwidocznienia jej specyfiki

W naszym społeczeństwie jest wiele osób o dość zróżnicowanych formach funkcjonowania neurologicznego. ADHD i autyzm to tylko dwa przykłady z tej wielkiej grupy. Najważniejszą rzeczą w takich przypadkach jest przełamanie piętna, w czym może pomóc edukacja psychologiczna, która dostarcza ciekawych informacji na temat tych schorzeń.

Posiadanie tego typu zaburzeń ma pewne zalety i pewne wady, które można przezwyciężyć. Dzięki wsparciu i zasobom można zajść daleko i zademonstrować talent, jaki drzemie w każdej osobie. Hiperkoncentracja to cecha, która dobrze zarządzana może pozwolić Ci osiągnąć wielkie rzeczy.