Schemat niewystarczającej samokontroli - jak sobie z tym radzić?

Brak granic w dzieciństwie może tłumaczyć deficyt samokontroli w wieku dorosłym. Dowiedz się, co jeszcze może się za tym kryć.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Gorka Jiménez Pajares.

Ostatnia aktualizacja: 14 kwietnia, 2023

Na jakim poziomie jest Twoja samokontrola? Czy szybko porzucasz plany, których się podejmujesz? Czy masz trudności z tolerowaniem frustracji? Według Jeffreya Younga schemat niewystarczającej samokontroli może wynikać z tego, jak odnosisz się do granic, które sam sobie narzucasz.

Mówiąc dokładniej, Young odnosi się do trudności związanych z wyznaczaniem sobie celów i zdolnością do samowzmacniania. Oto niektóre z aspektów, które interwencja poprzez terapię schematów stara się poprawić. Zacznijmy jednak od pytania, czym tak naprawdę jest schemat?

Schematy

Schemat jest „wyuczonym sposobem życia” i jest wynikiem wyjątkowej i specyficznej historii biograficznej jednostki. Young identyfikuje 18 schematów. Wśród nich są cechy takie jak poświęcenie, porażka i podporządkowanie.

Schematy to pakiety danych, które nieświadomie lub automatycznie wskazują, jak reagować na zdarzenia życiowe. To, w jaki sposób i co myślisz, co czujesz i jak stawiasz czoła wzlotom i upadkom życia. Schematy są nośnikami przetrwania. W przeszłości ich funkcją było wspieranie i ochrona jednostki.

Przykładowy przypadek

Dla przykładu, Lucyna jest pacjentką uczęszczającą na terapię. W ocenie Kwestionariusza Schematów Younga uzyskała znaczący wynik w schemacie niedostatecznej samokontroli. Jej wzorce zachowań były następujące:

• Matka wydawała się jej bezradna i często prosiła ją o pomoc w codziennych obowiązkach. Lucyna zaspokajała emocjonalne potrzeby swojej matki. W rezultacie jej własne potrzeby pozostały niezaspokojone.
• Ojciec Lucyny był często drażliwy i szybko wpadał w złość. Często mówił do córki wrogim tonem: „Nie wiem, dlaczego zawsze tak bardzo chronisz swoją matkę”.
• W dzieciństwie Lucyny było niewiele granic. Ponieważ była odpowiedzialna za opiekę nad matką, bardzo wcześnie przyjęła rolę dorosłego. Mogła robić, co chciała, pod warunkiem, że opiekowała się matką.
• Jej rodzice nigdy nie dzielili się swoimi problemami, ani między sobą, ani z córką.

Aby przetrwać dzieciństwo, Lucyna robiła to, co chciała. Obecnie twierdzi, że wszystko ją nudzi i nie może się na niczym skupić, bo wszystko, co zaczyna robić, porzuca, gdy tylko przestaje to być nowością.

Początkowo jej schematy były adaptacyjne, ponieważ sprzyjały jej przetrwaniu. Jednak z czasem stały się niechciane i nieprzystosowawcze. Kiedy schematy sprawują nadmierną kontrolę nad jednostką, stają się schematami samosabotażu (Young, 2015),

Schemat niewystarczającej samokontroli

Schemat niewystarczającej samokontroli charakteryzuje osoby, które nie potrafią się zdyscyplinować. Mogą odmawiać samokontroli lub mieć trudności z jej opanowaniem. W konsekwencji ulegają emocjom niepewności, ponieważ trudno im lub nie potrafią wyznaczyć sobie granic.

W wyniku swojej frustracji dochodzą do wniosku, że warto ograniczyć wpływ ich emocjonalnego kosmosu na ich życie. Innymi słowy, odmawiają wyrażania swoich emocji i impulsów. Nasilają się one i powraca cykl niedostatecznej samokontroli i braku samodyscypliny (Young, 2015).

Schemat ten jest związany z deficytem autonomii. Kiedy jednostka jest dorosła i jest odseparowana od rodziny, trudno jej funkcjonować samodzielnie, tak jak reszta populacji.

Co więcej, oczekiwania, jakie ma wobec siebie i otaczającego ją kontekstu, przeszkadzają w procesie oddzielenia się od relacji, jaką dana osoba miała w dzieciństwie z rodzicami. W przypadku Lucyny, która teraz nie musi już zajmować się matką, tylko sobą, nie wie, jak to zrobić.

Co mogą zrobić osoby ze schematem braku samokontroli?

Rozważenie pójścia do psychologa lub psychoterapeuty może być użyteczną alternatywą dla osób z deficytami samokontroli. Jest tak, ponieważ zwykle brakuje im dwóch konkretnych umiejętności: samokontroli lub umiejętności powstrzymywania emocji i popędów oraz samodyscypliny lub umiejętności skutecznego radzenia sobie z zadaniami, które są nudne i frustrujące.

Celem interwencji jest pomoc w rozpoznaniu wewnętrznej wartości czekania. Innymi słowy, pacjenci muszą obejść się bez natychmiastowego wzmocnienia, aby osiągnąć swoje większe cele w perspektywie średnio- i długoterminowej.

W tym celu muszą być w stanie wyrazić cały swój wszechświat emocji. Ponadto należy ich zachęcać do przejawiania myśli i zachowań sprzecznych z tymi, które dyktuje schemat. Niektóre stosowane techniki wymieniono poniżej (Young, 2015):

Techniki stosowane w terapii schematów

• Restrukturyzacja poznawcza. Oznacza to, że klienci uczą się konsekwencji poddania się impulsowi, zanim się mu poddadzą. W przypadku Lucyny zastanówmy się, co czuła pomiędzy uczuciem frustracji, a impulsem, by porzucić wszystko i zrobić coś innego?
• Zadania między sesjami. Na przykład organizowanie się i zmuszanie się do wykonywania zadań, nawet jeśli są one monotonne i powodują nudę. Klienci uczą się punktualności lub organizowania swojej rutyny zgodnie z określonymi czynnościami. Celem jest zwiększone tolerowanie frustracji. Aby to osiągnąć, muszą wejść w kontakt z tą emocją.
• Strategie medytacyjne. Pozwalają jednostce osiągnąć przyjemne i relaksujące stany. Ponadto są przydatne do rozpraszania uwagi i są zalecane w terapii schematów.
• Czasami terapeuta może sporządzić karty zawierające przypomnienia wskazujące powody, dla których samokontrola jest ważna, a także metody (restrukturyzacja, relaksacja lub tolerancja frustracji), których nauczył pacjenta.
• Możliwość nagradzania osiągnięć. Kiedy pacjent jest w stanie się opanować, powinien sprawić sobie mały upominek. Może to być miła czynność, słowa pochwały lub coś materialnego.

Źródła w dzieciństwie

Jak widać, deficyt samokontroli może potencjalnie mieć swoje korzenie w dzieciństwie charakteryzującym się brakiem granic. W takich przypadkach, gdy jednostka staje się dorosła i staje się istotą ludzką niezależną od swoich rodziców, okazuje się, że tak naprawdę nie wie, co robić, jak się zorganizować i zorganizować swoje dni. Powoduje to u niej wielką frustrację. W takich przypadkach bardzo pomocna może być terapia oparta na schematach.