Model terapii schematów Jeffreya Younga - poznaj jej podstawy!

Przezwyciężanie bólu emocjonalnego nie jest łatwym zadaniem. W przypadku pacjentów, którzy nie reagują zbyt dobrze na klasyczne metody terapeutyczne, model terapii schematów może okazać się naprawdę skutecznym rozwiązaniem. Teoria ta łączy w jedną całość różne szkoły myślenia, takie jak Gestalt i terapia poznawczo-behawioralna.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Model terapii schematów opracowany przez Jeffreya Younga jest bardzo skuteczny w przypadku leczenia przewlekłych zaburzeń psychicznych. Przydaje się on również w przypadkach, gdy pacjenci nie reagują na innego rodzaju terapie. Ta naprawdę interesująca metoda łączy w jedną całość teorię przywiązania, Gestalt, konstruktywizm, niektóre elementy psychoanalizy i poznawczą terapię behawioralną.

Jeśli jest jedna rzecz, o której wiedzą wszyscy psychologowie, to będzie nią to, że niektóre przypadki spotykane w ich praktyce zawodowej są bardzo trudne do wyleczenia. Przede wszystkim z powodów takich jak osobowość pacjenta, wskaźnik nawrotów i rodzaj samego zaburzenia.

Na przykład zaburzenia osobowości stanowią wiele wyzwań dla każdego specjalisty zdrowia psychicznego. Ale model terapii schematów Younga okazuje się być ogromną pomocą w takich przypadkach. Tego rodzaju skomplikowane schorzenia psychiczne bardzo intensywnie wykorzystają zalety wszelkiego rodzaju terapii o szerszym zakresie działania.

Według wyników badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Północnego Teksasu (oryg. University of North Texas) i Zespole Uczelni Miejskich w Nowym Jorku (oryg. City University of New York), połączenie terapii psychologicznej z edukacją społeczną, warsztatami i ćwiczeniami uważności może okazać się bardzo skuteczną pomocą dla trudnych pacjentów.

Zintegrowane metody działają. Co więcej, nie ma praktycznie rzecz biorąc żadnych wątpliwości, że najbardziej znaną ze wszystkich jest model terapii schematów. Kiedy Jeffrey Young po raz pierwszy zaprezentował swój model terapii schematów, uznano go za ulepszenie terapii poznawczej Aarona T. Becka.

Model terapii schematów Jeffeya Younga: zintegrowana forma skupienia

Psycholog Jeffrey E. Young spędził ostatnie 20 lat poświęcając się przede wszystkim opracowywaniu terapii schematów w oparciu o swoje doświadczenie i kliniczne wymagania dotyczące swojej codziennej pracy. Pod tym względem jego książka zatytułowana „Terapia schematów” (oryg. Schema Therapy: A Practitioner’s Guide) wyróżnia się jako ciekawy i kompletny podręcznik opisujący model terapii schematów.

Ale nie tylko oferuje ona narzędzia potrzebne specjalistom zajmującym się kwestią zdrowia psychicznego do radzenia sobie z trudnymi i złożonymi przypadkami, ale pomaga także zastanowić się i zrozumieć, dlaczego trzymanie się jednej metody nie zawsze jest dobrym rozwiązaniem.

Podejścia holistyczne, takie jak model terapii schematów, wykorzystują najbardziej skuteczne narzędzia z różnych dostępnych metod, aby zmaksymalizować potencjalne korzyści dla pacjenta. Przyjrzyjmy się bliżej, jak funkcjonuje model terapii schematów.

Podstawowe cele przyświecające terapii schematów

Przezwyciężanie bólu emocjonalnego nie jest łatwym zadaniem. W przypadku pacjentów, którzy nie reagują zbyt dobrze na klasyczne metody terapeutyczne, model terapii schematów może okazać się naprawdę skutecznym rozwiązaniem. Teoria ta łączy w jedną całość różne szkoły myślenia, takie jak Gestalt i terapia poznawczo-behawioralna.

Jak sama nazwa wskazuje, terapia ta ma na celu identyfikację dysfunkcyjnych schematów, które prowadzą danego pacjenta do myślenia i działania w sposób problematyczny i negatywnie wpływający na jego własne samopoczucie. W tym celu model terapii schematów wykorzystuje w praktyce następujące wytyczne:

• W odróżnieniu od poznawczej terapii behawioralnej, model terapii schematów nie wykorzystuje konfrontacji, ani też metody odkrywania kierowanego. Zamiast tego opiera się bardziej na terapii ukierunkowanej na sferę emocjonalną.
• Analogicznie rzecz biorąc, ważne jest także wspomnienie o tym, że tego rodzaju terapia trwa jednak nieco dłużej niż inne metody leczenia. Pacjenci muszą zatem wziąć udział w większej liczbie sesji, aby uzyskać satysfakcjonujące ich wyniki.
• Model terapii schematów stara się znaleźć wszystkie dysfunkcyjne nawyki, które zostały utrwalone już w okresie dzieciństwa danej osoby. Specjalista z dziedziny zdrowia psychicznego pracuje następnie nad poczuciem tożsamości pacjenta, jego zdolnością do samokontroli, komunikacją emocjonalną, autonomią i kompetencjami.

Którzy pacjenci mogą skorzystać z tej terapii?

Model terapii schematów okazuje się być szczególnie skuteczny w przypadku zaburzeń zlokalizowanych w osi 1 piątej edycji klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego wydanej 18 maja 2013 roku (oryg. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM-5). Wspomniana oś 1 obejmuje następujące stany kliniczne:

• Zaburzenia lękowe.
• Typowe zaburzenia nastroju.
• Zaburzenia dysocjacyjne.

Ponadto Jeffrey Young podkreśla następujące aspekty wpływające na skuteczność opracowanej przez niego metody leczenie:

• Ta terapia jest korzystna dla każdego, kto ma trudności z mówieniem o swoich uczuciach, myślach i emocjach.
• Model terapii schematów jest także przydatny w przypadku bloków lub negatywnych skojarzeń.
• Mogą na tym skorzystać także pacjenci z kryzysem egzystencjalnym lub ci, którzy nie są zmotywowani do poddania się jakiejkolwiek formie terapii.

Dwa filary, na jakich opiera się model terapii schematów

Model terapii schematów skupia się na dwóch podstawowych obszarach:

Identyfikacja schematów wyjaśniających zachowanie pacjenta

W przypadku poznawczej terapii behawioralnej schemat jest wzorem, który określa sposób myślenia i działania pacjenta. Wiele różnych schematów może w takim wypadku doprowadzi do cierpienia. Mogą to być na przykład nieszczęśliwy związek lub prowadzenie destrukcyjnego stylu życia.

Jeffrey Young podkreśla w tym momencie znaczenie identyfikacji wczesnych doświadczeń życiowych i temperamentu emocjonalnego pacjenta. W opracowanej przez niego metodzie terapii głównym celem jest wykrycie wczesnych schematów nieprzystosowawczych i samych początków ich rozwijania się.

Jak model terapii schematów podchodzi do tych problemów?

Mechanizm radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami i wydarzeniami będzie zależał przede wszystkim od poprawnie zidentyfikowanych schematów. Dr Jeffery Young zidentyfikował trzy podstawowe mechanizmy nieprzystosowawczego radzenia sobie z problemami:

• Unikanie. Mamy z nim do czynienia zawsze wtedy, gdy pacjent znajduje różnego rodzaju sposoby na ucieczkę, wymiganie się lub zablokowanie swoich schematów i obowiązków.
• Poddanie się. Za każdym razem, gdy pacjent musi sobie z czymś istotnym poradzić, czuje się smutny, przestraszony, bezbronny, niezdolny i pusty. Dlatego po prostu nie jest w stanie stawić czoła trudom czekającego go życia. Jest to powszechnie spotykane zjawisko w przypadku depresji, która jest bardzo oporna na standardowe metody leczenia.
• Przesadna rekompensata. W takim przypadku zwykle pacjent reaguje przemocą lub nadmiernym poziomem rekompensaty (nagradzania się). W rezultacie jego reakcje na codzienne problemy są niekiedy wręcz ekstremalne. Ten mechanizm nieprzystosowaczego radzenia sobie jest powszechnie spotykany u osób z zaburzeniami osobowości typu borderline.

Średnio terapia taka trwa około roku. To trudny i głęboki proces, który wymaga od terapeuty nawiązania doskonałego połączenia i porozumienia ze swoim pacjentem. Kiedy jednak pacjent poczuje się dobrze i komfortowo w obecności terapeuty, może dzięki temu skuteczniej pracować nad identyfikacją swoich problematycznych schematów.

Później psychologowie wykorzystują terapię Gestalt, psychoanalizę, terapię poznawczo-behawioralną i terapię emocjonalną, aby poprowadzić dalej pacjenta w tworzeniu nowych prawidłowych, skutecznych i zdrowych schematów. Podsumowując, model terapii schematów Jeffreya Younga jest równie interesująca, jak i przydatna dla wielu pacjentów z problemami psychicznymi.