Poczucie winy po jedzeniu: skąd się bierze i jak je zatrzymać

Kiedy jedzenie wywołuje niemal uporczywe poczucie winy, ryzykujemy wpadnięciem w błędne koło dyskomfortu, które może prowadzić do zaburzeń odżywiania.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 13 maja, 2023

W wielu przypadkach poczucie winy po jedzeniu stanowi podstawę zaburzeń odżywiania (ED). Wszyscy doświadczyliśmy myśli „nie powinienem tego jeść, bo to niezdrowe i ma o wiele za dużo kalorii”. Jednak mimo to, zazwyczaj i tak nie odmawiamy sobie pokus. W końcu często są one jednorazowe, a nawet te restrykcyjne diety można od czasu do czasu złamać.

Niektórzy ludzie posuwają się jednak do skrajności. Zamiast jeść, aby się pożywić, robią to, aby zaspokoić swoje emocje. W konsekwencji jedzenie zamienia się w kompulsywne (i destrukcyjne) zachowanie. To prowadzi ich do poszukiwania produktów o niskiej wartości odżywczej, które zapewniają krótkotrwałe uwalnianie endorfin i serotoniny.

Nagle pojawia się poczucie winy. Kiedy akt jedzenia generuje ten stan, kończymy w ślepej uliczce. Negatywne uczucia prowadzą ludzi do dalszego wzmacniania tego problematycznego zachowania. Niemal nie zdając sobie z tego sprawy, wpadają w bardzo niebezpieczne błędne koło impulsywności.

Poczucie winy po jedzeniu i jego przyczyny

Zarówno dzieci, młodzież, jak i dorośli mogą czuć się winni po jedzeniu. Ważne jest, aby zrozumieć, że spożywanie pokarmów to nie tylko akt przetrwania. To nie tylko zachowanie przeprowadzane w celach żywieniowych. Dla ludzi jedzenie jest często formą zachowania społecznego, w którym zintegrowane są aspekty kulturowe, edukacyjne, a nawet medialne.

Jednak niewiele działań tak podstawowych (i niezbędnych) jak jedzenie jest zniekształconych w takim stopniu przez tak wiele otaczających nas środowisk. Poczucie winy po jedzeniu może być więc motywowane wieloma czynnikami. Warto o nich wiedzieć.

Edukacja i dynamika rodziny

Rodzinne nawyki żywieniowe są procesami silnie warunkującymi. Z badania przeprowadzonego przez George Washington University (USA) wynika, że wielu rodziców czuje się winnych z powodu sposobu, w jaki karmią swoje dzieci. Co więcej, to uczucie można przenieść również na maluchy.

Rodzice od najmłodszych lat mogą przekazywać swoim dzieciom konieczność spożywania wyłącznie zdrowych produktów. To sprawia, że prosty fakt zjedzenia od czasu do czasu pizzy lub pączka jest czynem karalnym. Nic dziwnego, że może to zaszczepić w dziecku poczucie winy od najmłodszych lat.

Ponadto najmłodsi mogą pod wpływem rodziny utrzymywać niezdrowe nawyki żywieniowe. W związku z tym po osiągnięciu dorosłości mogą starać się być wobec siebie surowi i przestrzegać zdrowej diety. Od czasu do czasu będą jednak odczuwać chęć spożywania niezbyt zdrowej żywności, a kiedy to robią, czują się winni.

Jedzenie ma inną rolę niż tylko odżywianie organizmu

Poczucie winy po jedzeniu może być również wynikiem wpływów kulturowych. W końcu wszyscy wiemy, że jedzenie ma znaczenie wykraczające poza odżywianie. Na przykład postrzegamy słodycze, ciasta i czekoladę jako „złe”, a słodkie napoje jako „szkodliwe”. Pizze, hamburgery i frytki to „śmieciowe jedzenie”, a zatem również szkodliwe dla nas.

Dorastamy powtarzając te przekonania. I chociaż mogą być prawdziwe, sporadyczne spożywanie tych produktów nie jest szkodliwe. Dopiero ich wyłączne lub częste spożywanie powoduje problemy zdrowotne.

Społeczeństwo, które nagradza szczupłość

Dzisiejszy kult szczupłej sylwetki jest prawdopodobnie przyczyną wielu problemów z jedzeniem. Życie w świecie, w którym piękno i wyrzeźbione ciała są synonimem sukcesu i akceptacji społecznej, wystarczy, aby zagrozić równowadze psychicznej każdego z nas.

Obecnie istnieje ukryty kanon, który dyktuje, jak powinno wyglądać „ciało normatywne”. Wiele osób aspiruje do tego rodzaju niemożliwej figury. Aby osiągnąć ten cel, muszą ograniczyć jedzenie. W takich przypadkach odczuwają poczucie winy nie tylko po spożyciu niezdrowej żywności.

Czują się winni po zjedzeniu jakiegokolwiek produktu. Prosty fakt konsumcji pożywienia powoduje dyskomfort. W wielu zaburzeniach odżywiania to tylko wierzchołek góry lodowej.

Stres, niepokój i poczucie winy po jedzeniu

Nie zawsze jemy z powodu głodu fizjologicznego. Głód emocjonalny pośredniczy w wielu naszych zachowaniach żywieniowych. Jest zaangażowany w te procesy do tego stopnia, że staje się kanałem stresu i niepokoju.

Wiele osób wraca do domu po stresującym dniu w pracy, pragnąc tylko jednej rzeczy: jedzenia, które łagodzi ich uczucie stresu i niepokoju. Szukają szybkich, stymulujących i satysfakcjonujących pokarmów, które złagodzą ich dyskomfort. Jednak uczucie przyjemności po zjedzeniu paczki chipsów lub pizzy jest krótkie i niemal efemeryczne. W rezultacie po pewnym czasie osoby te czują się winne.

Jak radzić sobie z poczuciem winy związanym z jedzeniem?

Jeśli od jakiegoś czasu odczuwasz poczucie winy związane z jedzeniem, skonsultuj się z psychologiem specjalizującym się w tej dziedzinie. Niezwykle łatwo jest paść ofiarą takich schorzeń, jak kompulsywne jedzenie, objadanie się, bulimia czy anoreksja. Co więcej, życie z poczuciem winy, podobnie jak jedzenie z poczuciem winy, sprawia, że cierpisz. Oto kilka wskazówek, jak radzić sobie w takiej sytuacji:

• Pamiętaj, że nie ma dobrych ani złych potraw. Wszystko jest dozwolone, o ile spożywa się to z umiarem w ramach zbilansowanej diety.
• Naucz się jeść z powodu głodu fizjologicznego, a nie emocjonalnego.
• Ciesz się jedzeniem, spokojnie i bez pośpiechu. Jedz zróżnicowaną dietę, w której możesz uwzględnić to, co chcesz, ale z umiarem.
• Zintegruj odpowiednie strategie radzenia sobie ze stresem i lękiem w swoim codziennym życiu. Przestań postrzegać jedzenie jako kanał zagłuszania skomplikowanych emocji.

Wreszcie, dobre odżywianie jest równoznaczne z dobrym życiem. Odłóż więc na bok społeczne determinizmy, kanony piękna i kampanie reklamowe. Pamiętaj, że poczucie winy jest dręczącą emocją. Nie warto być jej więźniem.