Epizodyczne myślenie o przyszłości w leczeniu zachowań ryzykownych

Opracowano technikę, która może zmniejszyć liczbę impulsywnych decyzji, które podejmujemy. Nazywa się to epizodycznym myśleniem o przyszłości.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Gorka Jiménez Pajares.

Ostatnia aktualizacja: 13 maja, 2023

Istnieje niezwykle szeroki zakres ryzykownych zachowań i sytuacji. Może to być na przykład palenie papierosów, picie alkoholu, uprawianie niektórych sportów lub praca pod presją. Mogą prowadzić do zawałów serca, raka, POChP i niewydolności oddechowej. Zachowania ryzykowne odnoszą się do wydarzeń, przed którymi staramy się mentalnie uciec, ponieważ ich obecność stwarza dla nas zagrożenie: śmierć. Dzisiaj porozmawiamy o tym, czym jest epizodyczne myślenie o przyszłości i jak jest powiązane z tego rodzaju działaniami.

Zapobieganie ryzykownym zachowaniom poprzez zdrowsze nawyki i styl życia jest jednym z celów nauk o zdrowiu, a w szczególności psychologii. W tym kontekście ostatnie badania opisane w Papeles del Psicólogo analizowały, w jaki sposób epizodyczne myślenie o przyszłości wpływa na unikanie ryzykownych zachowań (Aonso-Diego i in., 2022).

Zachowania ryzykowne na podstawie ekonomii behawioralnej

Osoby podejmujące zachowania ryzykowne często są świadome ich skutków. Na przykład Andrzej, lat 21, jest młodym konsumentem marihuany. Ma świadomość, że ta substancja to prawdziwa rosyjska ruletka rozwoju różnych jednostek klinicznych, takich jak depresja czy psychoza.

Jednak chłopak nadal korzysta z marihuany. Dlaczego to robi? Istnieją różne czynniki związane z utrzymywaniem niezdrowych nawyków, na przykład impulsywność. Odnosi się do rodzaju „nieplanowanego i niezwykle automatycznego zachowania” (Matjasko i in., 2016).

Decyzję Andrzeja możemy ocenić jako irracjonalną. Proponuje to teoria ekonomii behawioralnej. Twierdzi, że na nasze zachowanie znaczący wpływ ma zarówno środowisko (tj. kontekst, prawo, polityka i kultura), jak i to, jak wzmacniający jest bodziec (w tym przypadku konopie indyjskie).

Połączenie wspomnianych czynników (impulsywność i wartość wzmacniająca) daje niebezpieczny koktajl. W związku z tym opracowywane są terapie, których celem jest ograniczenie decyzji związanych z impulsywnością (González-Roz i in., 2020). Tym samym interwencja oparta na epizodycznym myśleniu o przyszłości przyciągnęła uwagę badaczy.

Epizodyczne myślenie o przyszłości

Epizodyczne myślenie o przyszłości (zwane dalej EFT) odnosi się do zdolności człowieka do tworzenia w swojej wyobraźni scen przyszłych wydarzeń, które mogą mieć na niego wpływ. Deficyty w zakresie tej zdolności są ściśle związane z chorobami, takimi jak otyłość, depresja lub objawy lękowe (Cha i in., 2022).

EFT jest uważane za technikę leczenia. Z perspektywy poznawczej jednostka jest szkolona w zakresie opisywania i wizualizacji siebie w przyszłej sytuacji. Jednym z efektów tego szkolenia jest poprawa procesów decyzyjnych.

Co więcej, EFT pomaga jednostce rozważyć wzmacniającą wartość innych bodźców. Są to średnio- i długoterminowe wzmocnienia (początkowo bez przyjemnych efektów), takie jak ćwiczenia czy włączenie owoców i warzyw do diety. Jednak mogą one być potencjalnie przyjemniejsze niż ryzykowne zachowania, takie jak palenie, przejadanie się lub picie alkoholu.

Jak EFT pomaga zapobiegać ryzykownym zachowaniom?

Podczas konsultacji terapeuta zaleca EFT, prowadząc pacjentów do projekcji siebie w przyszłych sytuacjach. Osiąga to, zadając im pytania, które obejmują opisanie czasu, miejsca, przebiegu wydarzenia i osób obecnych w danych okolicznościach. Im bardziej realna i żywa jest wyobrażana sytuacja, tym lepiej jednostka rozwinie swoje EFT.

W tym celu używa się krótkich zdań. Na przykład Andrzej może powiedzieć: „Za trzy dni idę na wspinaczkę z moją dziewczyną”. Zapisuje to i wizualizuje tę sytuację przez kilka minut.

Po tym ćwiczeniu musi ocenić charakterystykę swojej mentalnej projekcji w przyszłość. Musi określić, czy to było realistyczne i czy obraz, który stworzył w swoim umyśle, był żywy. Następnie terapeuta zadaje mu pytania typu „Czy dobrze się bawiłeś?”, „Czy czułeś się komfortowo?”, „Jak ważne było dla Ciebie nieużywanie marihuany?”

Czy EFT jest skuteczne w zapobieganiu ryzykownym zachowaniom?

EFT jest dobrą strategią interwencyjną zmniejszającą częstość występowania ryzykownych zachowań. Odnotowano korzyści kliniczne związane z używaniem substancji (Voss i in., 2022) oraz zachowaniami związanymi z opieką związaną z chorobą cukrzycową (Epstein i in., 2022).

Metoda ta jest w stanie potencjalnie zredukować decyzje, które jednostki czasami podejmują w wyniku impulsywności. Jest skonfigurowana jako przydatne narzędzie w różnych kontekstach, takich jak otyłość i promowanie ćwiczeń fizycznych. Co więcej, jest użyteczna jako samodzielny sposób leczenia. Alternatywnie można ją wprowadzić do szerszych metod leczenia (takich jak CBT), zwiększając jej korzyści.

Jak widać, EFT ma niezwykłą moc, jeśli chodzi o zapobieganie ryzykownym zachowaniom. Oczekuje się, że z czasem stanie się niezbędnym zasobem w arsenale każdego pracownika służby zdrowia.