Mózg a umysł – 7 istotnych różnic między nimi

Jedno możemy zobaczyć, drugie natomiast jest całkowicie nieuchwytne. Mózg i umysł są różne, ale oba mają początek w tej niesamowitej strukturze składającej się z ponad 69 000 milionów neuronów. Co jednak ciekawe, naukowcy mówią, że więcej wiemy o wszechświecie niż o tym fascynującym organie. Wciąż odkrywamy nowe informacje na temat jego funkcjonowania. Mózg a umysł – na czym polega różnica? W tym artykule bliżej przyjrzymy się temu zagadnieniu.

Ważnym punktem, który znamy z psychologii, jest fakt, że to, o czym myślimy, zmienia mózg. Terapie psychologiczne mogą zmniejszyć nadpobudliwość ciała migdałowatego, a nawet zwiększyć połączenie nerwowe. Chociaż przez długi czas zakładano, że mózg rządzi wszystkimi zachowaniami i myślami, prawda jest taka, że umysł ma większe możliwości, niż nam się wydaje. Mózg i umysł nie stanowią tego samego, ale są ze sobą ściśle połączone.

Znajomość różnic między jednym bytem a drugim będzie zarówno odkrywcza, jak i interesująca. Koniecznie więc dowiedz się więcej.

Mózg – rozleglejszy jest niż niebo –
Bo zmierz je – co do cala –
Ujrzysz, że w mózgu się pomieści
I Pan – i przestrzeń cała –

Mózg – bezdenniejszy jest niż morze –
Bo zgłęb je – co do joty –
Ujrzysz, że mózg ocean wchłonie
Jak gąbka – wiadro wody – (…)

– Emily Dickinson, Mózg (1862) –

Mózg a umysł – czy są tym samym?

Arystoteles był być może pierwszą postacią, która zapoczątkowała próbę zrozumienia zjawisk umysłu, oddzielenia go od tego, co biologiczne. W swojej pracy O duszy z 350 r. p.n.e. zawarł niezwykły traktat, w którym, choć głównym tematem była dusza, nakreślono także podstawy samej biopsychologii. Umysł, powiedział, jest wszystkim, co można pomyśleć.

Oczywiste jest, że umysł potrzebuje mózgu do istnienia. To sprawia, że pierwsze wygląda na objawienie drugiego, co prowadzi do pewnego redukcjonizmu.

Zakłada się, że wszystkie zjawiska psychologiczne ograniczają się do neurologicznych. Jednak nie zawsze tak jest. Zrozumienie różnic między umysłem a mózgiem pozwala nam mieć szerszą wizję tego, kim jesteśmy i jak działamy.

Prace takie jak te opublikowane w czasopiśmie Perspectives on Psychological Science mówią o czymś interesującym. Prawdą jest, że psychologia i neuronauka muszą ze sobą współpracować. Ale biologia i neurologia nie wyjaśniają wszystkiego.

Funkcje poznawcze, emocje, wspomnienia, poczucie własnej wartości i przekonania są bardziej złożone, niż nam się wydaje. Poniżej szczegółowo omówimy te rozróżnienia.

Dowiedz się więcej: Osobowość – w jaki sposób zależy od struktury mózgu?

1. Mózg a umysł – funkcje biologiczne a fenomenologiczne

Umysł jest fenomenem mózgu, abstrakcyjną jednostką integrującą świadomość i nieskończoną liczbę procesów poznawczych. Mózg z kolei jest częścią centralnego układu nerwowego (OUN). To złożony narząd powstały w wyniku tysięcy lat ewolucji.

Dlatego też, choć ten ostatni składa się z namacalnych i obserwowalnych obszarów, takich jak tkanki, komórki czy sieci neuronowe, tego, co dzieje się w umyśle, nie da się zobaczyć. Wszystkie jego procesy, podmiotowość i mechanika działania są przedmiotem psychologii, podczas gdy neuronauka zajmuje się mózgiem.

Do dziś nikt nie wie, czym jest umysł i jak mózg go tworzy.

2. Sprzęt a oprogramowanie

Możemy postrzegać mózg jako strukturę, komponenty (sprzęt), a umysł jako oprogramowanie, które w niej działa. Dlatego ważne jest, aby zrozumieć, że chociaż mózg i umysł są ze sobą ściśle powiązane,  różnią się funkcjami. Poniżej pomożemy Ci zrozumieć procesy przeprowadzane przez każdy z nich.

Mózg

• Pamięć
• Umiejętności językowe
• Emocje
• Oddychanie
• Samokontrola
• Osobowość
• Tętno
• Cykle snu
• Aktywność serca
• Równowaga i koordynacja
• Przetwarzanie informacje sensorycznych
• Odpowiada za funkcje homeostatyczne
• Reguluje pracę różnych narządów
• Reguluje funkcje endokrynologiczne i hormonalne
• Tworzy podwaliny procesów poznawczych i emocjonalnych

Umysł

• Reguluje emocje
• Kształtuje naszą tożsamość
• Nadaje sens temu, co widzimy i co się z nami dzieje
• Realizuje wszystkie procesy poznawcze (myśli)
• Umysł działa na trzech poziomach: świadomym, podświadomym i nieświadomym
• Przetwarza i kształtuje przekonania, poczucie własnej wartości, emocje, osądy i pamięć
• Świadomość jest częścią umysłu, ponieważ dzięki niej nadajemy sens temu, kim jesteśmy, co nas otacza i każdemu doświadczeniu.

Choć nadal nie znamy dokładnie funkcji umysłu, prace takie jak te opublikowane w czasopiśmie Frontiers in Human Neuroscience wskazują, że wkraczamy w erę wielkiego postępu, w którym neurofenomenologia ujawni więcej danych.

3. Mózg a umysł – lokalizacja a dystrybucja

Obecnie nauka wciąż nie jest w stanie odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób mózg tworzy umysł i świadomość. To jedna z największych tajemnic do rozwiązania. Rozumiemy każdy region, funkcję i proces mózgu. Wiemy, że mieści się w jamie czaszki, że jest podzielony na dwie półkule połączone ciałem modzelowatym i zawiera także móżdżek.

Umysł natomiast nie znajduje się w fizycznym i konkretnym miejscu, ale manifestuje się dzięki sieciom neurologicznym, w postaci doświadczeń i jest połączony z naszym ciałem.

4. Mózg a umysł – czynnik biologiczny i psychologiczny

Mózg jest organem biologicznym, będącym wynikiem naszej ewolucji, która kieruje się zasadami fizjologii, anatomii i neurobiologii. Rządzą nim procesy biologiczne, podczas gdy umysłem rządzą procesy psychologiczne.

Podczas gdy neuronauka zajmuje się zrozumieniem mózgu i zachodzących w nim procesów, psychologia od dziesięcioleci próbuje zrozumieć, jak działa umysł. Jednocześnie należy zauważyć, że psychologia poznawcza jest najpełniejszym podejściem do reagowania na wszystkie zjawiska zachodzące we wszechświecie mentalnym.

Badania takie jak te opublikowane w czasopiśmie Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behaviour Therapy stanowią przegląd wszystkich tych prac i ich historycznej perspektywy w tym zakresie.

Zmiany w mózgu, takie jak niższa produkcja serotoniny lub bardziej nadaktywne ciało migdałowate, wpływają na funkcjonowanie umysłu.

5. Choroby mózgu a zaburzenia umysłu

W mózgu mogą rozwijać się choroby i zaburzenia oraz można doznawać urazów, co jest łatwe do zdiagnozowania. Nie można tego samego powiedzieć o umyśle. Zmiany w umyśle nie można nazwać „chorobą”, ponieważ nie można jej zaobserwować na zdjęciu rentgenowskim, rezonansie magnetycznym ani w zwykłym wywiadzie medycznym. W takich przypadkach mówimy o zaburzeniach psychicznych.

Istnieją też wspólne elementy, które należy podkreślić. Każda choroba, problem z mózgiem lub zmiany w neuroprzekaźnikach wpływają na zdrowie psychiczne. Przykładem tego jest niedobór serotoniny, który wpływa na nastrój. Można to jednak odwrócić, jeśli zadbamy o skupienie psychiczne i pójdziemy na terapię, ponieważ umysł modyfikuje także mózg.

6. Obszary kontrolowane przez umysł i mózg

Mózg i umysł to dwa cudownie powiązane ze sobą wymiary. Mózg działa jak budynek, podczas gdy umysł jest bytem, który daje mu życie, ozdabia go i zamieszkuje. Tak więc, podczas gdy mózg organizuje każdy proces fizjologiczny, umysł jest nieuchwytnym wyrazem każdej myśli, emocji, przetworzonego doświadczenia, zbudowanej wiary lub pokonania strachu.

„Jest bardzo prawdopodobne, że najlepsze decyzje nie są wynikiem refleksji mózgu, ale powstają w wyniku emocji”.

Eduarda Punset’a

7. Redukcjonizm a holizm

Co ciekawe, w badaniach mózgu przyjmuje się podejście redukcjonistyczne. Neuronauka koncentruje się na badaniu najmniejszych procesów, aby zrozumieć mechanizmy kierujące każdą funkcją. To zadanie analityczne, eksperymentalne i bardzo obiektywne.

Umysł z kolei jest holistyczny i fenomenologiczny i integruje wszelkiego rodzaju procesy, próbując je zrozumieć. Możemy na to spojrzeć z perspektywy poznawczej, emocjonalnej, filozoficznej, a nawet duchowej. Ponieważ choć mózg jest zbiorem tkanek i komórek nerwowych, umysł jest jak kosmos: jest ogromny, nieskończony i pełen możliwości.

Przeczytaj również: Jak możemy dotlenić mózg?

Mózg a umysł – choć się różnią, są połączone

Na zakończenie musimy zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt. Chociaż wymieniliśmy najbardziej zauważalne różnice między mózgiem a umysłem, oba wymiary są ze sobą powiązane i aby je zrozumieć, nie da się oddzielić jednego od drugiego.

Z tego powodu ważne jest, aby neuronauka i psychologia współpracowały ze sobą. Unikajmy redukcjonizmu i poszerzajmy nasze spojrzenie w tej kwestii.