Teoria poliwagalna

W swojej teorii poliwagalnej doktor Stephen Porges argumentuje, że ludzie posiadają podświadomy system skanowania, który interpretuje oznaki niebezpieczeństwa, które dana osoba dostrzega, nawet nie zdając sobie z tego sprawy.

Przejrzane i zatwierdzone przez: psycholog Gema Sánchez Cuevas.

Napisany przez Sonia Budner

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Teoria poliwagalna jest ciekawym terminem psychologicznym. Prawdopodobnie nie jesteś świadoma wielu procesów zachodzących w Twoim ciele i umyśle. Teoria poliwagalna próbuje wyjaśnić jedno z tych intuicyjnych zachowań.

Na pewno przeżyłaś chwile, podczas których czułaś, że jesteś w niebezpieczeństwie, chociaż nie miałaś ku temu oczywistego powodu. Ty czułaś się zagrożona, choć osobom w Twoim towarzystwie nic szczególnego nie przeszkadzało w danym momencie.

Codziennie odczytujesz wszelkiego rodzaju znaki społeczne. Kiedy wchodzisz w interakcje z innymi ludźmi, nieświadomie wychwytujesz mimikę twarzy, mowę ciała i ton głosu. Podczas gdy Twoje ciało i mózg interpretują te znaki, zarówno te znaki, jak i Twoje otoczenie, kształtują to, jak się czujesz.

Informacje, które Twoje ciało przetwarza za pomocą tych sygnałów, mówią Ci, komu możesz zaufać, a komu nie. Interpretujesz, kto lub co może stanowić zagrożenie, a następnie reagujesz na to.

Neurocepcja i teoria poliwagalna

Doktor Stephen Porges opracował teorię poliwagalną, która opisuje proces, dzięki któremu obwody nerwowe są w stanie odczytywać znaki ostrzegawcze w Twoim otoczeniu jako „neurocepcję”. Neurocepcja powoduje, że mimowolnie badasz ludzi i swoje otoczenie, aby określić, czy jesteś bezpieczna, czy stanowią oni zagrożenie.

Jest to całkowicie nieświadomy proces, który zachodzi w autonomicznym układzie nerwowym. Tak jak oddychasz bez świadomego wysiłku, automatycznie dostrzegasz znaki wokół siebie.

Skanowanie otoczenia

To mimowolne skanowanie pod kątem potencjalnego zagrożenia ma miejsce od momentu narodzin. Jest to niezwykle ważne dla Twojego przetrwania. Twoje ciało jest zaprojektowane do obserwowania, przetwarzania i reagowania na to, co dzieje się wokół Ciebie.

Niemowlęta reagują na poczucie zagrożenia, bezpieczeństwa lub bliskości z rodzicami. Dzieje się to już od narodzin, a następnie resztę życia spędzasz nieświadomie skanując i oceniając oznaki zagrożenia lub bezpieczeństwa.

Trzy poziomy rozwoju reakcji

Teoria poliwagalna doktora Porges opisuje trzy etapy ewolucyjne. Twierdzi ona, że interakcja między współczulnym i przywspółczulnym układem nerwowym nie jest tylko kwestią równowagi. Porges uważa, że hierarchia odpowiedzi jest częścią autonomicznego układu nerwowego. Teoria ta mówi, że reakcje następują w trzech etapach:

• Unieruchomienie. To najbardziej podstawowy krok. Reakcja unieruchamiająca na oznaki zagrożenia obejmuje nerw błędny. Grzbietowa część błędu reaguje na oznaki skrajnego zagrożenia i całkowicie nas unieruchamia. To tak, jakby Twój przywspółczulny układ nerwowy aktywował się z pełną prędkością, a reakcja organizmu zamrażała Cię w miejscu.
• Mobilizacja. Ta odpowiedź pochodzi ze współczulnego układu nerwowego, który pomaga mobilizować się w niebezpiecznych sytuacjach. To sposób na walkę z zagrożeniem.
• Zaangażowanie społeczne. Jest to ostatni krok i ostatnia reakcja, jaką ludzie rozwijają w hierarchii. Jest ona związana z brzuszną częścią dolnego nerwu, która reaguje na poczucie bezpieczeństwa i połączenia społecznego. Zaangażowanie społeczne to proces, który pozwala poczuć się zakotwiczonym w bezpieczeństwie i spokoju.

Wpływ traumy

W przypadku osób, które doświadczyły traumy, zwłaszcza gdy unieruchomienie było ważną częścią zdarzenia, zdolność skanowania otoczenia pod kątem oznak zagrożenia może być poważnie zniekształcona.

Jedną z funkcji systemu, zgodnie z teorią poliwagalną, jest to, że nie znajdziesz się ponownie w trudnej sytuacji. W konsekwencji organizm stara się tego uniknąć. W rezultacie możesz być bardziej wrażliwa na znaki wokół siebie, dostrzegając zagrożenie tam, gdzie go nie ma.

Tak więc wiele nieszkodliwych lub łagodnych znaków może być interpretowanych jako zagrażające osobie, która przeżyła traumę. Zmiana wyrazu twarzy, tonu głosu lub określonego języka ciała może wywołać nieświadomą reakcję obronną.

Nerw błędny i teoria poliwagalna

Twój nerw błędny odgrywa rolę w wielu częściach ciała. Ma znaczący wpływ na nerwy czaszkowe, które regulują zaangażowanie społeczne poprzez wyraz twarzy i wokalizację.

Istoty ludzkie pragną bezpieczeństwa i zaufania w swoich interakcjach z innymi ludźmi. Szybko uczymy się interpretować znaki, które mówią nam, że nie jesteśmy bezpieczni. W związku z tym łatwiej będzie Ci nawiązywać zdrowe i dobrej jakości kontakty z innymi ludźmi.