Rytuały przejścia w okresie dojrzewania i ich znaczenie

Przez całe życie czekają na nas różne rytuały przejścia. Spośród nich wiek dojrzewania jest jednym z najważniejszych. W tym okresie zostawiamy za sobą dzieciństwo i zaczynamy konsolidować naszą tożsamość jako dorosłych. Tej zmianie zwykle towarzyszą również pewne rytuały, które mogą pomóc złagodzić wpływ zmiany.

Z reguły moment dojrzewania determinują czynniki biologiczne. Zgodnie z tymi parametrami zwykle występuje on między 12 a 18 rokiem życia i pociąga za sobą szereg ważnych zmian. Na tym etapie ciała młodych ludzi dojrzewają, a ich psychika staje się bardziej złożona. Co więcej, na poziomie społecznym stają przed bardziej wymagającymi wyzwaniami i rolami. Jednak nie zawsze mają niezbędne wsparcie i uznanie, aby stawić im czoła.

Dorastanie i transformacja

Chociaż okres dojrzewania jest częścią ważnej przemiany biologicznej, aspekty fizjologiczne, psychologiczne i społeczne niekoniecznie idą w parze. Wielu młodych ludzi, których można już uznać za mężczyzn i kobiety, tak naprawdę nie ma narzędzi, aby być funkcjonalnymi dorosłymi. Nie przyjmują też stylu życia zgodnego z tym, czego się od nich oczekuje.

W społeczeństwie zachodnim okres dojrzewania się wydłuża. Obserwujemy zjawisko wiecznego dojrzewania lub syndromu pełnego gniazda. Kilku autorów uważa, że dorastanie trwa dziś do 24 roku życia, a wielu młodych ludzi odmawia dorosłości i podjęcia niezbędnych obowiązków.

Z drugiej strony istnieje pojęcie dojrzewania jako etapu nagłej, gwałtownej i burzliwej zmiany. Wielu rodziców boi się momentu, w którym ich dzieci osiągną ten etap, obawiając się buntu, konfliktów i problemów ze zdrowiem psychicznym. Nie musi jednak tak być. Tego rodzaju sytuacja może wynikać z braku pewnych rytuałów.

Rytuały przejścia w okresie dojrzewania

Rytuały lub obrzędy to zwyczaje i ceremonie, które są zgodne z wytycznymi rządzącymi tradycją każdej społeczności kulturowej. Dokładniej, obrzędy przejścia tradycyjnie wyznaczają socjalizację najważniejszych przemian w życiu człowieka. Mają tendencję do bycia dwukierunkowymi. Czasami rytuał staje się konieczny, aby towarzyszyć i rozpoznawać przemianę jednostki. Jednocześnie jednak sam fakt, że rytuał ma miejsce, stymuluje przemianę.

Te rytuały przejścia przedstawiają trzy ważne momenty lub czynniki:

• Pierwszy moment pomaga oderwać się od poprzedniego stanu, od życia, które znali.
• Drugi to przestrzeń samego przejścia. Mieści w sobie zmianę i transformację.
• W trzecim momencie rozpoczyna się nowy etap. Wprowadza to daną osobę w nową dynamikę społeczną naznaczoną nową rolą i aktualnym stanem. W efekcie proces ten jest rodzajem symbolicznej śmierci i odrodzenia.

Istnieje wiele rytuałów przejścia, które wykonujemy jako społeczeństwo – śluby, chrzty i pogrzeby. Pomagają nam one uregulować nasze życiowe pozycje, porzucając stare statusy i wchodząc w nowe, z odpowiednim uznaniem społecznym.

Jednak w dzisiejszym społeczeństwie zachodnim rytuały przejścia stają się mniej widoczne. Wynika to w dużej mierze z mniejszej religijności ludności. Oznacza to, że pewne obrzędy w okresie dojrzewania nie są tak oczywiste, jak powinny.

Obrzędy przejścia

Jak wspomnieliśmy wcześniej, brak rytuału przejścia może zwiększyć zamieszanie wywołane zmianą. Antropolog Margaret Mead prowadziła badania w różnych społecznościach i grupach kulturowych. Doszła do wniosku, że w społeczeństwach, w których odprawiane są rytuały przejścia w dorosłość, dorastanie jest doświadczane jako czas dojrzałości, zmiany i motywacji. Wręcz przeciwnie, tam, gdzie te obrzędy się nie odbywają, wzrasta prawdopodobieństwo, że sytuacja przemiany w osobę dorosłą zostanie odebrana jako bardziej konfliktowa i niepokojąca.

Wynika to z faktu, że młodym ludziom brakuje wsparcia i uznania ich postępów i nowej roli w społeczeństwie. W związku z tym nie przyjmują odpowiedzialności za swoją nową pozycję ani nie są w niej mile widziani.

Role przejściowe

W społeczeństwie zachodnim w okresie dojrzewania istnieją pewne rytuały przejścia. Niemniej jednak są tak zasymilowane i zintegrowane kulturowo, że nie jest łatwo je zauważyć. Pierwszy związek romantyczny i seksualny, pierwsze rozstanie i przejście ze szkoły podstawowej do średniej to elementy, które prowadzą młodzież do stopniowego utrwalania swojej nowej tożsamości.

Jednak te procesy nie są ani najwłaściwsze, ani nawet wystarczające. Aby dokonać pozytywnej przemiany, młody człowiek musi nie tylko „zachowywać się” jak dorosły, ale także przekształcić się wewnętrznie, posiadać większą samoświadomość i zacząć brać za siebie odpowiedzialność.

Z tego powodu odprawianie pewnych rytuałów z młodymi ludźmi byłoby naprawdę pozytywnym posunięciem. Nie muszą one zawierać żadnego elementu religijnego ani żadnych z góry określonych kroków. Konieczne jest tylko, aby miały sens. Chodzi w nich o to, by uwzględnić uznanie postępów młodych dorosłych i powitać ich nowy etap życia.