Kora przedczołowa - jaką rolę odgrywa u nastolatków
Wraz z dojrzewaniem zachodzą wyraźne i głębokie zmiany na wszystkich poziomach. Jedną z takich zmian jest zmiana mentalna. Psycholog Stanley Hall określił ten etap jako „czas burzy i stresu”. To z pewnością okres, który charakteryzuje intensywność emocjonalna, wywodząca się z głębokich nadziei i lęków. Etap ten jest postrzegany jako dość niezręczny. Jest jednak ku temu powód. To fakt, że kora przedczołowa zwykle nie dojrzewa w pełni przed ukończeniem 24. roku życia.
Z poziomu biologicznego adolescencja przypada na drugą dekadę życia między 10 a 13 rokiem życia (zbiega się z okresem dojrzewania) i z etapem od 18 do 25 lat. Zależy to jednak od różnorodności kulturowej.
„Chociaż wielu chłopców i dziewcząt przechodzi przez okres dojrzewania nie doświadczając szczególnych trudności, można stwierdzić, że w tych latach problemy narastają w trzech obszarach. Obejmują one: konflikty z rodzicami, niestabilność emocjonalną i podejmowanie ryzykownych zachowań”.
-Olive Delgado-
Kora przedczołowa – funkcje wykonawcze
Funkcje wykonawcze to zestaw procesów umysłowych, które pozwalają nam świadomie kontrolować różne procesy, takie jak nasze myśli, zachowania i emocjonalność. Są to:
- Pamięć robocza.
- Kontrola uwagi.
- Podejmowanie decyzji.
- Planowanie.
- Organizacja czasu.
- Przewidywanie konsekwencji.
- Ustalanie celów.
- Umiejętność akceptacji własnego i cudzego punktu widzenia.
To właśnie wzloty i upadki tych funkcji wykonawczych sprawiają, że nastolatki zachowują się w charakterystyczny dla nich sposób. Z reguły nie są zbyt dobrzy w organizowaniu się, wyznaczaniu sensownych i realistycznych celów oraz przewidywaniu konsekwencji swoich działań. Co więcej, często podejmują decyzje pod wpływem impulsu. Dzieje się tak głównie dlatego, że niedawno wyszli z dzieciństwa, kiedy często znajdowali się pod kloszem. Nie doceniają więc niebezpieczeństw realnego świata.
Nastolatki chcą eksperymentować w świecie, w którym będą musiały znaleźć swoje miejsce. Jest to jednak trudna misja. W rzeczywistości jest to sytuacja, w której często będą musieli stawić czoła pewnym sprzecznościom i zaakceptować je.
„Niedojrzały mózg jest mózgiem wrażliwym, a zatem zachowania ryzykowne mogą zagrozić jego rozwojowi”.
-Crews-
Kora przedczołowa
Pomysł, że mózg nadal się formuje i rozwija po dzieciństwie, jest stosunkowo nowy. Obszary mózgu, które wspierają podstawowe funkcje, takie jak te, które kontrolują ruch lub systemy sensoryczne (dotyk, wzrok, zapach i smak), dojrzewają jako pierwsze.
Regiony mózgu, które pojawiły się później w naszej ewolucji i które znacząco odróżniają nas od innych gatunków, to również te, które dojrzewają najdłużej. Jednym z nich jest obszar mózgu odpowiedzialny za kontrolę i regulację funkcji wykonawczych. Składa się z kory przedczołowej (PFC) i przedniej kory obręczy (ACC).
„Wśród zdolności umysłowych zależnych od płata czołowego są: zdolność kontrolowania impulsów instynktownych, podejmowania decyzji, planowania i przewidywania przyszłości, kontrola uwagi, zdolność wykonywania kilku zadań jednocześnie, organizacja czasowa zachowania, zmysł odpowiedzialności wobec siebie i innych oraz zdolności empatycznej”.
-Antonio Damasio-
Pamięć robocza
Pamięć robocza osiąga poziom funkcjonowania osoby dorosłej w okresie dojrzewania. Regiony mózgu odpowiedzialne za kontrolowanie tej funkcji poznawczej to grzbietowo-boczna kora przedczołowa (dlPFC) i brzuszno-boczna kora przedczołowa (vlPFC).
W badaniu z 2006 roku porównano wydajność pamięci roboczej osób w późnym i wczesnym okresie dojrzewania. Stwierdzono, że wyniki w grupie dzieci były niższe. Wynika to m.in. z faktu, że PFC osób we wczesnych stadiach dorastania nie jest w pełni rozwinięte.
„To właśnie dojrzewanie mózgu pozwoli nastolatkowi zaadaptować się do środowiska, na przykład poprzez przebudowę strukturalną i funkcjonalną mózgu w obszarach czołowych i kortykolimbicznych oraz szczególną plastyczność mózgu w tym okresie życia”.
-Crews-
Ulepszone połączenia
Należy zauważyć, że te zmiany (między innymi) w korze przedczołowej i korze obręczy nie zachodzą tak po prostu. Poprawiają również połączenia w mózgu. W rzeczywistości między różnymi regionami powstają ulepszone połączenia elektryczne. Ponadto poprawiają połączenia ze strukturami takimi jak ciało migdałowate (ośrodek regulujący emocje), hipokamp (ważny obszar pamięci) i jądro ogoniaste (niezwykle ważne dla motywacji).
Dzieci są zwykle bardzo ciekawe reguł rządzących światem fizycznym, takich jak grawitacja. Z drugiej strony nastolatki są niezwykle zainteresowane zasadami rządzącymi światem społecznym, w którym będą musiały określić swoją tożsamość. Jest to obszar, w którym impulsywność jest zwykle bardzo karana. Jednak w miarę zdobywania doświadczenia ich kora przedczołowa dojrzeje, a połączenia między różnymi kluczowymi ośrodkami mózgu ulegną poprawie. W konsekwencji będą lepiej regulować swoje zachowanie.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Delgado, A. O. (2007). Desarrollo cerebral y asunción de riesgos durante la adolescencia. Apuntes de psicología, 25(3), 239-254.
- Palacios, X. (2019). Adolescencia:¿ una etapa problemática del desarrollo humano?. Revista Ciencias de la Salud, 17(1), 5-8.
- Suarez, R. O. (2013). Impulsividad y agresividad en adolescentes. Ediciones Díaz de Santos.
- Stelzer, F., Cervigni, M. A., & Martino, P. (2010). Bases neurales del desarrollo de las funciones ejecutivas durante la infancia y adolescencia. Una revisión. Revista chilena de neuropsicología, 5(3), 176-184.