Pesymizm obronny: kiedy przewidywanie najgorszego jest korzystne

Pozytywne myślenie i zaufanie do losu nie zawsze działa. Z tego powodu przydatne może być również przewidywanie wyzwań lub przeciwności losu. Pozwala być lepiej przygotowanym i opracowywać strategie radzenia sobie.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 12 listopada, 2022

„Jestem pewien, że wszystko pójdzie nie tak”. Ile razy w życiu powiedziałeś sobie to zdanie? Prawdopodobnie straciłeś rachubę. Przyjęcie takiego sposobu myślenia, w którym porażka, błąd, rozczarowanie, a nawet katastrofa czają się na horyzoncie, jest niezwykle powszechne. Jest to cecha typowa dla człowieka. Czy pesymizm obronny może być jednak korzystnym zjawiskiem?

Przygotowanie się na najgorsze, mimo że nic nie wskazuje na to, że tak się stanie, określa rodzaj mechanizmu obronnego sterowanego przez stały niepokój. Pomimo życia w społeczeństwie, które wielokrotnie mówi nam, żeby myśleć pozytywnie, jest bardzo prawdopodobne, że ignorujesz tę radę i widzisz wszystko w czarnych barwach.

Taka postawa ma zarówno swoje zalety, jak i wady. Lęk to mechanizm, który ma zapewnić Ci przetrwanie. Tak więc, chociaż może się to wydawać zaskakujące, zdarzają się sytuacje, w których pesymizm obronny ułatwia wprowadzenie mechanizmów radzenia sobie, aby stawić czoła przyszłości, bez względu na to, co ona przyniesie.

Negatywne myślenie może czasami przynosić pewne korzyści. Musisz jednak wiedzieć, jak poprawnie odczytać to mentalne podejście.

Strategia poznawcza pesymizmu obronnego

Pesymizm obronny to strategia poznawcza zdefiniowana w latach 80. przez psycholog i rektor Uniwersytetu Rutgers-Newark, Nancy Cantor. Jest to mechanizm, dzięki któremu jednostki przygotowują się na najgorsze w obliczu sytuacji, które wywołują niepokój.

Nie mówimy tu o wiecznym pesymiście, który w każdych okolicznościach używa negatywnego filtra. Defensywny pesymista widzi negatywy tylko w tych wydarzeniach, które budzą niepokój. Jest to na przykład uczeń, który boi się oblania egzaminów lub kandydat biorący udział w rekrutacji, który obawia się, że nie będzie miał szczęścia w procesie selekcji i tym samym pozostanie bez pracy.

Istnieje ciekawy niuans, który identyfikuje ten typ osób. Przewidując ewentualne negatywne skutki, kształtują oni postawę mającą na celu poprawę swoich wyników. Szukają strategii, aby stawić czoła każdej sytuacji stanowiącej wyzwanie, ryzyko lub zagrożenie. Mówiąc prościej, mimo że wojna nie została wypowiedziana, przygotowują się do niej.

Kiedy negatywne myślenie daje przewagę

Prawdopodobnie od dawna przyswoiłeś sobie pogląd, że pesymizm jest negatywny, a optymizm ratuje życie. Jednak z biegiem czasu odkryłeś, że pozytywne nastawienie nie zapewnia wiecznego szczęścia ani nie chroni przed przeciwnościami losu. Jak jest jednak z pesymizmem?

Psycholog Julie Norem jest znana ze swoich badań na ten temat. W swojej książce The Positive Power of Negative Thinking (2002) opowiada o osobowości defensywnego pesymisty. Oto niektóre z jej najciekawszych obserwacji:

• Pozytywne myślenie może być nieskuteczne w radzeniu sobie z problemami.
• Współczesne życie jest sterowane przez dużą ilość presji i wyzwań. Defensywny pesymista jest zdefiniowany przez lęk adaptacyjny. To pozwala mu wykształcić postawę odpowiedniego radzenia sobie w obliczu trudności.
• Czasami negatywne myślenie pozwala nam wyjaśnić scenariusze, na które powinniśmy się przygotować. Daje nam też pewną dawkę rzeczywistości, wyciszając magiczne myślenie i ideę, że wszystko będzie dobrze.
• Defensywny pesymista stara się kontrolować paraliżujący niepokój. Wykorzystuje go i jest zmotywowany do działania w każdej sytuacji.

Jak wykorzystać pesymizm obronny lub praktyczny?

Defensywny pesymista, jak wspomnieliśmy wcześniej, nie daje się ponieść negatywności, która blokuje i utrudnia osiągnięcia i postęp. Nie widzi wszystkiego w negatywny sposób i nie czuje się bezużyteczny, niepewny lub nieszczęśliwy. Są to ludzie proaktywnymi, którzy wiedzą, jak wykorzystać swój lęk adaptacyjny.

Czy możesz zatem odnieść korzyść z tego mentalnego podejścia w swoim codziennym życiu? Postawa ta zawsze będzie lepszym wyborem, zamiast ślepego pozytywizmu, który pozostawia wszystko w rękach losu. Oto kilka pomocnych wskazówek.

Myśl prefaktyczna

Myślenie prefaktyczne to strategia poznawcza, w ramach której wyobrażasz sobie lub rozważasz możliwe wyniki przyszłego scenariusza. Na przykład, kiedy stajesz w obliczu wydarzenia, które sprawia, że się boisz lub niepokoisz, wyobrażasz sobie, co by się stało, gdybyś wystawił się na tę sytuację. Myślisz o pozytywnych, neutralnych i negatywnych skutkach.

Po określeniu możliwych niekorzystnych scenariuszy analizujesz swoje postępowanie w najbardziej niesprzyjających sytuacjach. W efekcie defensywny pesymista przewiduje najgorsze, aby móc się z nim zmierzyć, gdyby do niego doszło.

Zarządzanie lękiem

Defensywny pesymista wie, jak wykorzystać niepokój. Robi to, wykorzystując aktywizację psychofizjologiczną, jaką emocja ta zapewnia. Osoba ta jest zmotywowana, przyjmuje proaktywną postawę i szuka rozwiązań problemów, zamiast czuć blokadę. Jak wyjaśnia Julie Norem w klasycznym badaniu z 1983 roku, lęk działa w tych przypadkach jako mechanizm motywujący.

Chociaż czasami łatwo o tym zapomnieć, lęk adaptacyjny ma na celu ułatwienie Ci dobrego samopoczucia, pozwalając Ci stawić czoła ryzyku i zagrożeniom otoczenia. Dlatego kluczowym krokiem jest wiedza, jak regulować zestaw emocji i doznań, które ten stan w Tobie generuje. Celem jest zdominowanie niepokoju i sprawienie, by działał na Twoją korzyść, nie pozwalając, by zdominował Ciebie.

Wyjaśnij swoje cele

Pesymizm obronny jest zasadniczo strategią poznawczą, w której wyobrażasz sobie przeszkody stojące na drodze do Twojego własnego sukcesu, aby na nie reagować. Nie tylko wpływa to na Twoją samoocenę i obraz siebie, ale także pozwala poprawić Twoje zdolności do osiągania celów.

Dlatego właśnie wyobrażasz sobie najgorsze w obliczu wydarzenia, które wzbudza w Tobie niepokój, ale przez cały jest dla Ciebie jasne, co chcesz osiągnąć. Na przykład, powiedzmy, że publiczne przemawianie przeraża Cię, ponieważ boisz się zrobić z siebie głupca. Nie pozwalasz, by ten strach Cię zablokował, ponieważ wiesz, co chcesz osiągnąć: skutecznie przemawiać do odbiorców.

Musisz tylko skupić się na konkretnym fakcie. Negatywna myśl lub przewidywanie niepowodzenia, które jeszcze się nie wydarzyło, nie oznacza, że cierpisz na stan psychiczny. Twój umysł po prostu zachęca Cię do przygotowania się, bycia aktywnym i nie poddawania się. Lęki nie powinny Cię blokować; powinny zachęcać Cię do ich przezwyciężenia.