Czy dusza istnieje? Oto, co mówi nauka

Napisane i zweryfikowane przez psycholog María Alejandra Castro Arbeláez.

Ostatnia aktualizacja: 11 lutego, 2023

Nauka jest coraz bliżej sformułowania odpowiedzi na pytanie, czy dusza istnieje. To fascynujące wyzwanie ludzkość stara się rozszyfrować od początku swojej historii. W tym artykule dowiesz się, jak wygląda stan wiedzy na dzień dzisiejszy.

Czy istnieje dusza? Na przestrzeni swojej historii ludzkość na wiele sposobów rozważała ten problem. Zainteresowanie duszą doprowadziło do rozwinięcia szerokiego dyskursu. Wielokrotnie odpowiedź na to pytanie próbowały rozwinąć różne dyscypliny.

W tym artykule przedstawimy paradygmat naukowy, tradycję i wyzwania, które stoją obecnie przed tym zagadnieniem. Ponadto podkreślimy fascynującą teorię biocentryzmu autorstwa Roberta Lanzy.

Nasza podróż wykracza poza aspekty duchowe. Przez lata różne tradycje religijne potwierdzały istnienie duszy. Jakie jest jednak stanowisko nauki? W jaki sposób to pytanie rozpatruje się współcześnie? Właśnie o tym porozmawiamy.

Czy istnieje dusza? Najważniejsze teorie

Idea istnienia duszy często wiąże się z przekonaniami o ciągłości życia po śmierci. Ma to również związek z wiarą w przeszłe życie czy reinkarnację. Ponadto uważa się, że z dusza jest swoistym przewodnikiem, dzięki któremu myślimy i czujemy, i który różni się od ciała.

Z pewnością koncepcja duszy będzie się różnić w zależności od kontekstu, religii czy dyscypliny, która się do niej odnosi. Przez wiele lat to religie, związane z wymiarem duchowym, brały na siebie odpowiedzialność za wyjaśnienie istnienia tego, co zwykliśmy nazywać duszą.

Przekonania te, nie tylko związane ze sferą wiary, zwykle oparte są na twierdzeniu, że dowody na istnienie duszy są tajemne, związane z fenomenem narodzin, śmierci, różnymi stanami świadomości, pamięci czy wyobraźni. W ten sposób sugeruje się, że dusza to rodzaj siły życiowej lub pewnego życiodajnego impulsu.

Paradygmat naukowy a istnienie duszy

Według filozofa i historyka nauki Thomasa Kuhna paradygmat naukowy jest zbiorem takich osiągnięć świata nauki, które są powszechnie uznawane. Oprócz generowania rozwiązań i modeli problemowych w środowisku naukowym paradygmaty są także przedmiotem krytyki.

Obecny paradygmat naukowy nie uznaje obiektywnego istnienia wymiaru duchowego. Sugeruje raczej, że istnienie duszy nie jest konieczne, i wyjaśnia ów życiowy impuls poprzez równania, aktywny obieg węgla, aktywność białka itp.

Podczas gdy religia reaguje na istnienie duszy z duchowego punktu widzenia, wyłączając ją do spraw transcendentnych i bytów bezcielesnych, nauki jej poczęcie kojarzą z konkretną materią. Oznacza to, że duszę rozumie się jako synonim umysłu, poetycką wizję lub redukuje się ją do pojęć poznania i świadomości.

Kwestionowanie aktualnych teorii naukowych

Neuronauka poczyniła ogromne postępy, wyjaśniając funkcjonowanie naszego układu nerwowego i próbując rozwikłać, dlaczego subiektywne doświadczenia mają tak tajemniczą naturę. Natomiast problem tego, czy dusza istnieje, czy nie, odnosi się do zrozumienia natury jaźni.

Dziś różne teorie kwestionują paradygmat naukowy. Przede wszystkim chodzi o perspektywę fizyki. Przykładem tego jest biocentryzm, który podkreśla żmudne pytania o ludzką naturę. Na przykład pyta, czy dusza istnieje lub czy istnieje coś poza czasem.

Biocentryzm – nowa wizja istnienia, kosmosu i rzeczywistości – głosi, że życie wykracza poza atomy i cząstki. To wyjaśniałoby takie kwestie, jak stan splątany i zasada nieoznaczoności.

Niektórzy autorzy zwracają uwagę, że dziwność kwantowa występuje na świecie w wymiarze ludzkim, jak sugeruje Gerlich i współpracownicy (2011) w swoim artykule Kwantowa ingerencja dużych cząsteczek organicznych.

Robert Lanza, amerykański badacz, jest autorem teorii biocentryzmu. Uważa, że życie i biologia są niezbędne do istnienia rzeczywistości oraz kosmosu. Potwierdza, że świadomość tworzy wszechświat, a nie na odwrót. W ten sposób nie uznaje fizykochemicznego podejścia do wyjaśnienia spraw ludzkiego bytu, a nadaje większe znaczenie biologicznemu.

Dla innych płaszczyzn wiedzy naukowej przestrzeń i czas są narzędziami umysłu, kojarzonego z istnieniem. To wyzwanie, które odciąga nas od klasycznej intuicji i sugeruje, że część umysłu lub duszy jest nieśmiertelna i istnieje poza tymi kategoriami.

Krótko mówiąc, niektóre dziedziny nauki opisują duszę, redukując ją do poetyckiej wizji czy do samego tylko poznania. Inni kontynuują tradycyjną wizję zaprzeczania istnieniu duszy. Natomiast niektóre obecne teorie zaczynają formułować jej koncepcję dzięki nowym odkryciom, które odpowiadają za naturę związków z czasem i przestrzenią.

Artykuł napisała i zweryfikowała psycholog María Ale.