Reakcje każdego z nas na sztukę znacznie różnią się między sobą. Mogą przenieść nas do przeszłości lub do bardzo odległych miejsc. Jednak zdolność sztuki do wywierania na nas wpływu nie ulega wątpliwości. Porozmawiajmy więc o tym, jaki jest wpływ sztuki na nasz mózg.
To, że sztuka ma głęboki wpływ na ludzi, jest niezaprzeczalne. Może po prostu przyciągać nas w sposób powierzchowny. Ma jednak również silne oddziaływanie jako bodziec, aby wyciągnąć jakieś wspomnienie z naszej pamięci i przenieść je do naszej świadomości.
Nasz mózg ma zdolność natychmiastowego rozpoznania kształtów jakiegoś obrazu, jego linii i cieni. Nasz mózg próbuje też rozpoznać twarze w prawie wszystkim, co widzimy. Tendencja ta wynika z faktu, że mózg jest przyzwyczajony do szukania znajomych obiektów na podstawie wzorów lub kształtów. I robi nawet, gdy nie może skompletować pewnych informacji.
Kiedy więc mamy do czynienia z produkcją artystyczną, nasz mózg pracuje nadając formę i znaczenie informacjom, które do nas docierają. Oznacza to, że mamy wrodzoną zdolność organizowania kształtów i wzorów w sensowny sposób. Czy jednak wpływ sztuki może ukształtować całkiem nowe wzorce w naszym mózgu?
Niezależnie od tej zdolności dziś znamy również dodatkowe fakty. Wiemy, że wpływ sztuki na nasz mózg można porównać reakcji, jaka zachodzi, gdy patrzymy na ukochaną osobę. Zwiększa się przepływ krwi do mózgu nawet o 10%.
Ucieleśnienie poznania
Inną tendencja mózgu polega na chęci umiejscowienia się „wewnątrz” dzieła sztuki. Lustrzane neurony przekształcają obrazy widocznie na płótnie w prawdziwe emocje. W taki sposób zachodzi właśnie ucieleśnienie poznania.
Im bardziej analizujemy dzieło sztuki, tym bardziej nasz mózg będzie się w nie zagłębiał. Następnie, „przełoży” przesłanie obrazu na ludzkie emocje i doznania. Dlatego właśnie wizualizacja pustynnego krajobrazu może wywoływać wrażenie, że słońce dotyka naszej skóry, a nawet odczucie ciepła.
Wpływ sztuki a chemia mózgu
W serii pionierskich eksperymentów mapowania mózgu profesor Semir Zeki, neurobiolog z University College w Londynie, zbadał mózgi ochotników, którzy patrzyli na 28 różnych obrazów.
Odkrył, że ta sama część mózgu, która się aktywuje, gdy się w kimś zakochasz, podlega stymulacji, gdy obserwujesz wielkie dzieła sztuki lub szczególnie piękne obrazy. Oglądanie sztuki powoduje nagły wyrzut substancji chemicznej odpowiedzialnej za dobre samopoczucie. Dopamina wydziela się w korze oczodołowo-czołowej mózgu, co wywołuje w nas uczucie intensywnej przyjemności.
Wiadomo, że dopamina i kora oczodołowo-czołowa biorą udział w uczuciach pożądania i przywiązania, które wywołują przyjemne doznania w mózgu. Jest to potężny efekt często kojarzony z romantyczną miłością lub używaniem narkotyków rekreacyjnych.
Tworzenie sztuki a jej wpływ na mózg
Jeśli zwykłe obserwowanie sztuki wywołuje takie reakcje w mózgu, zaangażowanie w proces twórczy idzie znacznie dalej. Tworzenie sztuki, w dowolnym jej wariancie, rewitalizuje mózg w sposób, który odróżnia go od zwykłej obserwacji.
Badania wykazały, że wpływ sztuki na nasz mózg jest związany ze wzrostem funkcjonalnej łączności w mózgu, a także z ulepszoną aktywacją kory wzrokowej. Naukowcy porównują tworzenie sztuki z ćwiczeniami dla mózgu. Sugerują nawet, że podobnie jak ćwiczenia fizyczne pomagają ciału, tworzenie sztuki może pomóc w utrzymaniu ostrości i przejrzystości umysłu w starszym wieku.
Ponadto nasza własna twórczość pomaga również stawić czoła stresującym i trudnym sytuacjom, które pojawiają się w naszym codziennym życiu. Nie musisz być uznanym artystą, aby tworzyć sztukę. Wręcz przeciwnie, proces twórczy bez wysokich oczekiwań jest sposobem, aby w pełni się nim cieszyć.
Wpływ sztuki na mózg poprzez zajęcia z terapii sztuką i grupowego malowania
Zarówno terapia sztuką jak i grupowe malowanie utwierdziły swoją pozycję jako rosnący trend. Grupowe zajęcia plastyczne w lokalnych warsztatach, a nawet w barach pozwalają na towarzyskie spotkania ze znajomymi podczas tworzenia pięknych dzieł sztuki. Istnieją nawet kolorowanki stworzone specjalnie dla dorosłych. Pomagają one się zrelaksować i usunąć napięcie po stresującym dniu.
Sztuka stosowana w terapii jest również bardzo skutecznym narzędziem do projekcji. Rozwój umiejętności artystycznych znacznie poprawia uwagę, stan świadomości oraz poprawia kontrolę emocjonalną, samoświadomość i poczucie własnej wartości.
Ponadto pomaga rozwiązać problemy, które wpłynęły na nas w przeszłości i przejawiają się w teraźniejszości. Ten wpływ sztuki na nasz mózg wykorzystuje się u osób cierpiących na stres pourazowy wynikający z konfliktów wojennych, wykorzystywania seksualnego lub klęsk żywiołowych.
Metoda okazała się również skuteczna u osób cierpiących na choroby fizyczne, takie jak rak, demencja lub choroba Alzheimera. Wykorzystuje się ją także w wielu zaburzeniach psychicznych, takich jak depresja i lęk.
Reakcja mózgu na bodźce wizualne dzieła sztuki jest jednak tylko pierwszą częścią wieloetapowego procesu. Zrozumienie, jak można patrzeć na sztukę, pozwala mózgowi w pełni wykorzystać doświadczenie, utrzymując go w stanie aktywności i zaangażowania. Rozpoczęcie własnego procesu twórczego jest zwykle następnym krokiem.