Czy choroby psychiczne mogą zostać odziedziczone? Wiele osób zadaje sobie i lekarzom to pytanie. Zwłaszcza jeśli mają w bliższej lub dalszej rodzinie przypadek osoby, która cierpi lub cierpiała na dowolnego rodzaju zaburzenia o podłożu psychicznym. Ponadto wiele badań wskazuje na to, że niektóre choroby psychiczne mają lub mogą mieć podłoże genetyczne. Przyjrzymy się temu tematowi.
Z drugiej jednak strony mimo wielu prowadzonych na ten temat badań wciąż nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na wszystkie pytania o to, jak bardzo nasze geny mają wpływ na choroby psychiczne. Nauka postępuje w tej kwestii bardzo powoli. Krok po kroku uczymy się więcej i więcej na temat genetycznego dziedziczenia zaburzeń psychicznych. Niemniej jednak wciąż pozostaje jeszcze wiele do zbadania i odkrycia. Pytania się mnożą.
Według stanu na dzień dzisiejszy rozumiemy, że choroby psychiczne i zdrowie w ogóle wynikają zarówno z genetyki, jak wpływu środowiska, w którym żyjemy. Ponadto wiemy, że w wielu przypadkach ludzie nie dziedziczą samej choroby, tylko predyspozycje do jej rozwoju.
Ludzie mający w rodzinie krewnych cierpiących na różnego rodzaju choroby psychiczne często zastanawiają się, czy także mogą w przyszłości na nie zachorować.
Jakie czynniki decydują o Twoim zdrowiu i potencjalnie wywołują choroby psychiczne?
Choroby psychiczne zależą od wielu różnych czynników. Dzieje się tak nawet w przypadku dziedziczenia dominującego. Tak więc jeśli nie ma czynników predysponujących i wyzwalających (mówiąc obrazowo iskry, która wyzwala ten nasz “bezpiecznik” genetyczny), może nigdy nie dojść do choroby.
Z tego też powodu naukowcy używają różnego rodzaju rachunku prawdopodobieństwa. Nie można przewidzieć, czy dziecko osoby chorej psychicznie w przyszłości zachoruje na tę samą chorobę. Z drugiej jednak strony ma ono o wiele większe prawdopodobieństwo zachorowania, właśnie z uwagi na uwarunkowania genetyczne. A jeśli ojciec i matka cierpią na tę samą chorobę, prawdopodobieństwo zachorowania staje się jeszcze większe.
Omówmy teraz zatem prawdopodobieństwo odziedziczenia niektórych powszechnych chorób psychicznych.
Prawdopodobieństwo odziedziczenia schizofrenii
Schizofrenia jest poważną chorobą psychiczną, która wpływa na wiele funkcji mózgu, takich jak percepcja myśli, emocje i zachowanie. To zaburzenie z grupy psychotycznych, co oznacza, że osoby cierpiące na nie tracą kontakt z rzeczywistością.
Szacuje się, że 1% naszej populacji cierpi na schizofrenię. Różne badania również szacują także, że 40% potomków ojca i matki, z których co najmniej jedno chorowało na tę chorobę, także w przyszłości na nią zapadnie. Z kolei u 15 na 100 osób wystąpią różne anomalie o podłożu psychologicznym, chociaż akurat nie będzie to ta sama choroba.
Co ciekawe, prawdopodobieństwo wystąpienia schizofrenii jest taka sama u obu bliźniąt. Jednak wśród bliźniąt jednojajowych jedno z nich ma aż 80% szans na zachorowanie na schizofrenię, jeśli zachoruje na nią drugie z bliźniąt. Reguła ta jest spowodowana obecnością genu recesywnego, z niepełną dominacją nośnikowego genu lub genów.
Prawdopodobieństwo wystąpienia dziedzicznego zaburzenia dwubiegunowego
Choroba afektywna dwubiegunowa jest poważną sprawą z powodu związanego z nią niebezpieczeństwa i niepełnosprawności umysłowej. Jest również niekiedy znana jako depresja maniakalna lub psychoza maniakalno-depresyjna. Ludzie z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym mają nietypowo częste i gwałtowne zmiany nastroju. To jedna z najbardziej przerażających chorób psychicznych. Chory jest w pełni świadomy jej obecności i przebiegu.
Ludzie z zaburzeniem dwubiegunowym mają częste epizody maniakalne i zwykle czują się bardzo szczęśliwi i energiczni poza czasem ich występowania. Są również bardziej żywiołowi i aktywni, bardziej niż zwykle. Innym razem osoby z chorobą afektywną dwubiegunową cierpią na epizody depresyjne. Czują smutek i przygnębienie, mają mało energii. Co więcej są znacznie mniej aktywni niż zwykle.
Około 0,4% populacji cierpi na tę chorobę afektywną dwubiegunową. Ryzyko zachorowania u potencjalnego pacjenta zwiększa się znacząco, gdy cierpią na nie rodzice lub przynajmniej jedno z nich. Wśród bliźniąt jednojajowych jedno z bliźniąt ma aż 95% szans na zachorowanie na zaburzenie afektywne dwubiegunowe. Jest tak jeśli zostanie ona zdiagnozowana u drugiego z bliźniąt. Wydaje się w tym przypadku, że decydującą rolę odgrywa gen dominujący, z niepełną dominacją jednego lub kilku genów.
Prawdopodobieństwo dziedziczenia niepełnosprawności intelektualnej
Większość poważnych upośledzeń umysłowych (80%) jest spowodowana czynnikami środowiskowymi. Może to być wypadek lub choroby psychiczne, na które pacjent cierpiał jeszcze w łonie matki lub we wczesnym dzieciństwie. Dlatego też te przypadki i zaburzenia nie są dziedziczne.
Z drugiej strony 80% łagodnych lub umiarkowanych upośledzeń umysłowych wiąże się z możliwością dziedziczenia. Gdy zarówno ojciec, jak i matka cierpią na upośledzenie umysłowe, 80% ich dzieci także zostanie dotkniętych dokładnie tą samą odmianą choroby psychicznej. Jednak tylko 40% dzieci zostanie nią dotkniętych, jeśli tylko matka lub ojciec ma niepełnosprawność intelektualną, a nie oboje z rodziców.
Negatywnym czynnikiem jest jednak to, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną często tworzą ze sobą związki, zwiększając szanse na defekt genetyczny. Jeśli istnieje dziedziczny gen, wydaje się on być recesywny. Możliwe jest zatem dziedziczenie choroby psychicznej, takiej jak niepełnosprawność intelektualna, chociaż większość z nich jest spowodowana czynnikami zewnętrznymi.
Ale co z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak nerwica?
Ktoś z nerwicą reaguje w sposób odbiegający od normalności z reguły z powodu wcześniejszych doświadczeń i przyczyn środowiskowych. Dlatego też choroby psychiczne tego rodzaju nie są dziedziczne. Wiele przypadków nerwicy w tej samej rodzinie można wytłumaczyć “fałszywym spadkiem”. Nie wynika ona z dziedziczenia genetycznego, ale z biednego lub niezdrowego środowiska rodzinnego. Jest to czasami nazywane “patogenem emocjonalnym”, który wywołuje choroby psychiczne.
Biorąc pod powyższe czynniki warto wziąć pod uwagę to, że szansa na nerwicę “dziedziczną” wynosi około 70%. Jeśli jedno z bliźniąt na nią zapadnie, to drugi z pary rodzeństwa ma aż 83% szansy na zachorowanie. Jednak bliźnięta brane pod uwagę łącznie mają tylko 23% szans na zachorowanie na choroby psychiczne z grupy nerwic. Są one te same, na które chorują ich rodzice. Tak więc pytania związane z hipotezą “patogenu emocjonalnego” wciąż pozostają bez jednoznacznej odpowiedzi.
Choroby psychiczne takie jak nerwica wydają się mieć składnik genetyczny. Innymi słowy, wydaje się, że istnieją genetyczne predyspozycje do neurotycznego reagowania na doświadczenia patogenne. Chociaż niektóre z nich są bardziej prawdopodobne niż inne, to jednak badania bliźniąt i historii rodzinnych wykazały, że choroby psychiczne jak najbardziej można dziedziczyć. Nie w każdym przypadku rzecz jasna, ale ogólnie rzecz biorąc jest to możliwe.