Zachowania prospołeczne: co to takiego i jak się je rozwija?

Wykonywanie zachowań, które przynoszą korzyści innym, również skutkuje nagrodą dla tego, kto je wykonuje. Gdzie jednak wkracza altruizm?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Elena Sanz.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Codziennie podejmujesz wiele decyzji, które stawiają Cię przed dylematem myślenia o sobie lub innych. Na pierwszy rzut oka zachowania prospołeczne i egoistyczne wydają się diametralnie przeciwstawne, ale czy naprawdę zapominasz o własnych potrzebach, aby zaspokoić potrzeby innych? Jakie czynniki osobiste i kulturowe skłaniają Cię do takiego działania?

Odkryto, że ludzie są jedynymi zwierzętami, które wykazują skłonność do współpracy z osobami, z którymi nie jesteśmy blisko spokrewnieni. W pozostałej części królestwa zwierząt pokrewieństwo i wzajemność stanowią granice pozytywnego zachowania skierowanego do innych. Dlatego możemy powiedzieć, że biologia nie wyjaśnia naszej prospołecznej tendencji. Tak naprawdę to nasza kultura przejmuje nad tym pieczę.

Zachowania prospołeczne

Zachowania prospołeczne można zdefiniować jako każde zachowanie, które przynosi korzyści innym lub ma pozytywne konsekwencje społeczne. Solidarność, współpraca, pomoc innym, altruizm… to wszystko przykłady tego szerokiego pojęcia.

W potoczny sposób możemy powiedzieć, że zachowujemy się prospołecznie, gdy robimy coś dla kogoś innego. Tego typu działania są niezbędne do nawiązywania i utrzymywania relacji społecznych, ponieważ ułatwiają pozytywne interakcje z innymi.

Zachowania prospołeczne są antytezą zachowań antyspołecznych. Te ostatnie rozumiemy jako akty przemocy, nietolerancji i obojętności wobec innych i środowiska. Co jednak determinuje naszą osobistą skłonność do jednej lub drugiej strony?

Zachowania prospołeczne i osobowość

Odkryto, że istnieje związek między pewnymi cechami osobowości a większą skłonnością do emitowania zachowań prospołecznych :

• Koncepcja siebie. Termin ten odnosi się do percepcji, opinii i przekonań, które masz na swój temat. Wydaje się, że ocena, którą sam sobie wystawiasz, jest bezpośrednio związana z Twoimi zachowaniami prospołecznymi i odwrotnie: z zachowaniami antyspołecznymi. Dlatego ci, którzy mają zdrowszą i bardziej solidną samoocenę, chętniej pomagają innym.
• Impulsywność. Osoby impulsywne mają tendencję do szybkiego i reaktywnego reagowania, nie myśląc o konsekwencjach. Ich impulsywność zmniejsza prawdopodobieństwo zachowań prospołecznych, ponieważ nie myślą przed działaniem.
• Empatia. Jest to umiejętność postawienia się w sytuacji innej osoby i zrozumienia jej uczuć i percepcji. Najbardziej empatyczni są ci, którzy często okazują zachowania prospołeczne. Wynika to z ich wrażliwości w uchwyceniu stanów emocjonalnych innych.

Nauka i kultura

Poza składnikiem biologicznym, który predysponuje nas do współpracy z innymi w pewnych okolicznościach, to uczenie się i kultura uzupełniają to równanie.

Po pierwsze, wiemy, że każde zachowanie, po którym następuje wzmocnienie, ma tendencję do zwiększania częstotliwości. W przypadku zachowań prospołecznych wzmocnienie, które otrzymujemy, gdy je emitujemy, ma charakter społeczny. Na przykład podziękowanie, uśmiech czy uznanie innych.

Można więc powiedzieć, że nawet w altruizmie (najwyższym zachowaniu moralnym) dana osoba również otrzymuje jakąś korzyść. Gdyby wiązało się to tylko z kosztami dla jednostki, nie trwałoby to w czasie.

Z drugiej strony modele socjalizacji odgrywają fundamentalną rolę w rozwoju zachowań prospołecznych. W dzieciństwie obserwujemy i naśladujemy zachowanie osób wokół nas. Ponadto pozyskujemy informacje o tym, które zachowania są pożądane, a które nie.

Decydujące będą wartości przekazywane podczas tego ważnego etapu. Jednak nawet w wieku dorosłym kontakt z niektórymi modelami może prowadzić do przyjęcia bardziej prospołecznych nawyków. Przykładem może być większa świadomość ekologiczna, jaką w ostatnich czasach rozwinęło wielu ludzi.

Krótko mówiąc, zachowania prospołeczne mają wielką wartość dla życia w społeczeństwie i indywidualnego dobrostanu. Musimy zachęcać dzieci do empatii, poczucia własnej wartości i samokontroli. Ponadto jako dorośli musimy pokazywać więcej tych działań w naszym codziennym życiu. Wzajemne zainteresowanie jest korzystne dla wszystkich zaangażowanych.