Transteoretyczny model zmiany Prochaski i DiClemente
Transteoretyczny model zmiany powstał na skutek chęci zrozumienia, w jaki sposób skłonić ludzi do zmiany swoich uzależniających zachowań. Psychologowie James Prochaska i Carlo DiClemente wpadli na ten pomysł w 1982 roku.
Ci dwaj badacze próbowali zrozumieć, jak i dlaczego ludzie się zmieniają, czy robią to samodzielnie, czy z pomocą terapeuty. Przedstawili również etapy, przez które przechodzi każda osoba, która chce rzucić nałóg (zażywanie narkotyków, spożywanie przetworzonej żywności itp.). Ich model działa również dla większości noworocznych postanowień, które pragniesz zrealizować.
Etapy te mają zastosowanie w przypadku każdej zmiany, którą próbujesz wykonać na własną rękę, ale sprawdzają sie także, jeśli otrzymasz pomoc od terapeuty. Czy to terapią, czy bez, wszyscy wydają się przechodzić przez podobne fazy i przetwarzają rzeczy w podobny sposób.
W modelu tym możemy spojrzeć na motywację jako bieżący stan osoby lub na jakim etapie przygotowań do zmiany się ona znajduje. Jest to bardzo ważne, ponieważ najczęściej niewłaściwie używamy słowa “motywacja”. Co więcej, motywacja jest absolutnie niezbędna dla każdego procesu osobistej zmiany.
Oto transteoretyczny model zmiany.
“Obrana przez ludzi droga będzie zwiastowała pewne cele, do których, jeśli będą potrafili w tym wytrwać, będą przewodzić, ale jeśli zejdą z obranego kursu, cele się zmienią.- powiedział Scrooge. Powiedz, że tak jest i w przypadku tego, co mi pokazujesz!”
-Ebenezer Scrooge do Ducha Bożego Narodzenia, który ma nadejść, w Opowieści wigilijnej, Charlesa Dickensa-
Transteoretyczny model zmiany – “koło zmiany”
“Koło zmiany” w transteoretycznym modelu zmiany Prochaski i DiClemente mówi, że istnieją cztery, pięć lub sześć etapów zmiany i że mają one kształt koła. Oznacza to, że tworzą krąg. Tak więc ludzie, którzy chcą rzucić nałóg, przechodzą przez różne etapy na tym kole, tak jakby przesuwali się razem z nim.
Jest powód, dla którego nazywa się to kołem: w każdym procesie zmian ludzie przechodzą przez ten sam proces wiele razy, zanim osiągną stabilny rodzaj zmiany. Na przykład we wczesnych badaniach nad palaczami Prochaska i DiClemente stwierdzili, że palacze przechodzili koło trzy do siedmiu razy (średnio cztery), zanim całkowicie rzucili nałóg.
W “kole zmian” nawrót jest rzeczą całkowicie normalną. Obaj badacze postrzegają to jako kolejny etap zmian. Jako psychologowie czasami mówimy naszym pacjentom, że “Każdy nawrót tylko przybliża Cię o krok do wyzdrowienia”.
Oczywiście to nie znaczy, że zachęcamy ich do nawrotu, skądże. Próbujemy im tylko przypomnieć, że nie powinni się zniechęcać i tracić grunt pod nogami, kiedy go doświadczają.
Etap wstępnej kontemplacji
Punktem wyjścia dla procesu zmiany jest etap “wstępnej fazy”. Oznacza to, że dana osoba nadal nie myśli, że ma problem lub, że musi dokonać jakiejkolwiek zmiany w swoim życiu. “Prekontemplator” to ktoś, kto wie, że ma problem, nawet jeśli nie jest tego świadomy.
Etap kontemplacji
Gdy tylko uświadomi sobie problem, przejdzie do okresu związanego głównie z ambiwalencją, etapem “kontemplacji”. Osoba będąca na tym etapie jednocześnie pomyśli i odrzuci pomysł zmiany. Najlepszym sposobem, aby opisać to, przez co przechodzi, jest chodzenie w te i z powrotem między powodami, by się zmienić, a powodami, by żyć w ten sam sposób.
Ktoś, kto ma problem z piciem i znajduje się na tym etapie, może na przykład powiedzieć coś takiego:
“Nie sądzę, że mam problem z piciem. Może piję trochę za dużo, ale nie sądzę, żebym pił więcej niż którykolwiek z moich przyjaciół. Mogę przestać pić, jeśli tylko mam na to ochotę.”
Jak widać, może uznać, że ma problem, ale czuje także, że sprawuje nad nim kontrolę.
Etap przygotowania
W transteoretycznym modelu zmiany etap przygotowania jest niczym okno możliwości. Otwiera drogę do nowego etapu życia. Jeśli komuś na tym etapie uda się wejść na scenę akcji, proces zmian ruszy do przodu. Jeśli tego nie zrobi, wróci do etapu kontemplacji.
Etap działania
Etap “działania” jest tym, co większość ludzi uważa za moment, w którym pojawia się terapeuta. To tutaj ludzie zaczynają podejmować określone działania, które pomogą im się zmienić.
Na przykład większość osób, które rzucają palenie, robi to na własną rękę. Celem na tym etapie jest stworzenie zmiany w problemie, który chcesz rozwiązać. Ale sam zamiar zmiany nie gwarantuje, że ją utrzymasz na przestrzeni czasu.
Etap utrzymania
Na tym etapie wyzwaniem jest utrzymanie zmian, które osiągnąłeś w poprzednim i brak nawrotów. Rezygnacja z narkotyków, picie mniej i utrata wagi to wszystkie wczesne etapy zmian. Następnie należy w tym wytrwać.
Nawrót
Wreszcie, jeśli masz nawrót, następnym zadaniem będzie powrót do koła. Zrób to zanim utkniesz na tym etapie. Upadki i nawroty są całkowicie normalne. Powinieneś się ich spodziewać, gdy spróbujesz zmienić jakiś wzorzec zachowań, które stosowałeś przez długi czas.
Podsumowując, transteoretyczny model zmiany ma kilka etapów, które zawsze poruszają się w kółko. Ktoś, kto chce zmienić uzależnienie, przejdzie przez te etapy na swój własny sposób, dopóki w końcu nie zdoła utrzymać zmiany.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- William R. Miller y Stephen Rollnick. La entrevista motivacional. Ed. Paidós. Barcelona, 1999.
- Prochaska, JO, y DiClemente, CC (1983). Etapas y procesos de auto cambio de fumar: Hacia un modelo integrador de cambio. Revista de consultoría y psicología clínica , 51 (3), 390-395. https://doi.org/10.1037/0022-006X.51.3.390
- Prochaska, JO, y Diclemente, CC (1986). Hacia un modelo integral de cambio. En el tratamiento de conductas adictivas (págs. 3–27). Boston, MA: Springer US. https://doi.org/10.1007/978-1-4613-2191-0_1