Terapia wstrząsowa - ryzyko i korzyści

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Gema Sánchez Cuevas.

Ostatnia aktualizacja: 09 kwietnia, 2019

Określenie ‘terapia wstrząsowa‘ może dotyczyć różnego rodzaju terapii, które tak naprawdę znacznie się od siebie różnią. Łączy je jeden element, który – jak sama nazwa wskazuje – wywołuje swoisty wstrząs u pacjenta. Mówimy tu o czynniku, który działa na tyle silnie, że jest w stanie wywołać zmiany w mózgu człowieka.

Wiemy, że pierwsze eksperymenty z terapią wstrząsową były przeprowadzane już w starożytnej Grecji. Stosowano ją na osobach, które były silnie pobudzone. Istnieją zapisy świadczące o tym, że tego typu niepokój był leczony za pomocą duszenia pacjenta. Tak zrodził się pomysł, że silne przeżycie emocjonalne jest w stanie wyeliminować z umysłu inne, stanowiące źródło problemu.

Terapia wstrząsowa została po raz pierwszy zastosowana przez psychiatrów, którzy podawali pacjentom insulinę i kardiazol. Według ich obserwacji, podanie zbyt wysokiej dawki tych substancji prowadziło do poprawy stanu zdrowia chorych psychicznie pacjentów. W późniejszym czasie zaczęto również stosować elektrowstrząsy. Tego rodzaju leczenie jest niezwykle kontrowersyjne, ale stosuje się je w szpitalach psychiatrycznych aż do dziś.

Z czasem eksperci zaczęli zaliczać do kategorii terapii wstrząsowej różnorodne techniki. Przykładami mogą być chodzenie po rozżarzonych węglach albo publiczne przyznawanie się do porażki. We wszystkich przypadkach chodzi o to samo. Pacjent jest wystawiany na intensywne doświadczenie emocjonalne, które ma w nim wywołać zmianę zachowania.

Terapia wstrząsowa – krótka historia

Trudno jest ocenić skuteczność terapii wstrząsowej. Jest jasne, że wystawianie człowieka na skrajnie traumatyczne doświadczenie wywołuje w mózgu zmiany. Pytanie tylko, czy takie doświadczenie rzeczywiście pomoże to rozwiązać istniejący już problem. A jeśli tak, to czy rozwiąże go na stałe?

Terapia wstrząsowa jest bardzo kontrowersyjna. Zaczęto ją stosować w oficjalnym leczeniu chorób psychicznych już w XVI w. Niestety, dane potwierdzające skuteczność tego typu leczenia nie są zbyt przekonujące. Dzieje się tak dlatego, że lekarze wykorzystujący terapię wstrząsową nie zawsze prowadzili dokładna dokumentację albo nie traktowali tej terapii w wystarczająco naukowy sposób.

W późniejszym czasie pewien włoski neurolog, Ugo Cerletti, dokonał ciekawego odkrycia. Zauważył, że porażone prądem świnie idące na rzeź stawały się spokojniejsze. Pomyślał, że powinno się spróbować podobnego eksperymentu na ludziach.

Zalety i wady terapii wstrząsowej

Klasyczna terapia wstrząsowa nadal jest stosowana i nadal wywołuje kontrowersje. Bardzo często prowadzi ona do uszkodzeń mózgu. Te jednak pomagają pozbyć się niektórych zaburzeń psychotycznych. Mimo że tego rodzaju leczenie może pomóc pozbyć się problemu, to cena, jaką płaci chory jest zdecydowanie zbyt wysoka.

Istnieją udokumentowane przypadki, w których terapia wstrząsowa doprowadziła do trwałego uszkodzenia mózgu lub do zatrzymania akcji serca. Innymi słowy, terapia elektrowstrząsami może mieć śmiertelne skutki. Zdarzyły się również sytuacje, kiedy w wyniku terapii elektrowstrząsami pacjent stracił władzę w całym ciele i musiał spędzić resztę życia przykuty do łóżka.

Psychiatrzy nadal jednak stosują terapię elektrowstrząsową, głównie w leczeniu głębokiej depresji. Wiele osób na całym świecie twierdzi, że terapia wstrząsowa znacznie przyspieszyła proces leczenia. Być może mają oni rację, ale większość chorych postrzega tę terapię jako karę. Chorzy w szpitalach psychiatrycznych próbują nawet ukrywać pewne symptomy, aby lekarz nie skierował ich na elektrowstrząsy.

Terapia wstrząsowa w psychologii

Oprócz opisanych powyżej metod istnieją również dużo bardziej łagodne formy terapii wstrząsowej. Psychologowie stosują je głównie do leczenia fobii. Terapia taka polega na wystawianiu pacjenta na kontakt z elementem, który wywołuje u niego strach. Psycholog w takiej sytuacji wywiera na pacjencie presję, aby podjął się tego wyzwania. Jednocześnie jednak lekarz jest nieustannie u boku chorego.

Pacjenci poddający się terapii wstrząsowej na zalecenie psychologa mówią, że jest to niezwykle trudne doświadczenie. Obawy zaczynają w nich rosnąć jeszcze zanim staną w twarz z tym, co wywołuje u nich paniczny strach. Jeśli jednak nie wycofają się, rodzi się w nich nagle poczucie pewności siebie i spokój. W stosowanej w psychologii terapii wstrząsowej chory musi stawić czoła temu wyzwaniu tylko raz. Ten jeden raz wystarcza, aby pozbyć się fobii.

Jak w przypadku wielu innych kontrowersyjnych tematów związanych z człowiekiem i jego zdrowiem psychicznym, nie da się jednoznacznie stwierdzić, czy terapia wstrząsowa jest pożyteczna i skuteczna. Wszystko zależy od danego człowieka, jego stanu, potrzeb i możliwości. To, co może być pomocne dla jednego pacjenta, innemu może zaszkodzić. Dlatego też każdy psychiatra i psycholog musi dokładnie zbadać i poznać swojego pacjenta zanim zaleci mu tak ryzykowna terapię.