Syreni śpiew i samokontrola

Tradycja głosi, że ktokolwiek usłyszał piękny śpiew syreny, był skazany na nieunikniony los: utonięcie w głębinach morza. Tylko Odyseuszowi udało się przezwyciężyć tę potężną pokusę i zrobił to dzięki strategii przymusowej samokontroli.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 07 października, 2022

Czy uważasz, że Twoja samokontrola jest dostatecznie dobrze rozwinięta? Warto pamiętać, że jesteśmy tylko ludźmi i niezwykle łatwo jest nam wpaść w pułapkę pokus. Wszyscy czasami dajemy się porwać atrakcyjnym bodźcom, takim jak ubrania, jedzenie czy technologia. Świat jest jak ocean, na którym w tle zawsze słychać syreni śpiew, igrający z naszą silną wolą.

Być może próbujesz ustawić sobie pewne granice i stosujesz różne strategie, aby zapobiec całkowitej utracie kontroli. W takich momentach pomocna może być scena z udziałem Odyseusza pochodząca z Iliady. Mamy na myśli sytuację, w której bohater, próbując wrócić do domu po wojnie trojańskiej, zmuszony jest przepłynąć morze, w którym żyją syreny.

Wiedząc, że każdy, kto usłyszy ich pieśń, będzie miał ochotę wskoczyć do wody, Odyseusz nakazał swojej załodze zakryć uszy, tak jak poradziła mu czarodziejka Circe. Sam chciał jednak usłyszeć słynną pieśń syren. Postanowił przywiązać się do masztu i poprosił marynarzy, aby pod żadnym pozorem go nie odwiązywali, nawet jeśli o to poprosi.

Odyseusz zrealizował to, co w psychologii znamy jako strategię wstępnego zaangażowania. Przywiązywanie się do masztu było jego wymuszonym mechanizmem samokontroli, aby nie ulec pokusie. Pomimo wystawienia się na śpiew syten, z czystej ciekawości, zdołał się powstrzymać przed ich wołaniem. My również musimy znaleźć maszt, do którego będziemy się przywiązywać na co dzień, aby nie paść ofiarą impulsów i mocy pragnień.

Metafora syreniego śpiewu i nasza samokontrola

Samokontrola to zdolność, która ułatwia nam kontrolowanie naszych impulsów, emocji i zachowania. Uregulowane i racjonalne zachowanie odróżnia nas od zwierząt. To właśnie dzięki temu możemy osiągać bardziej wzbogacające cele długoterminowe. Ta wyrafinowana i niezbędna nam umiejętność wynika z określonego obszaru mózgu.

Badanie przeprowadzone przez Yale University (USA) ujawnia, że regionem ułatwiającym samokontrolę jest kora przedczołowa. Jest to obszar mózgu, który dojrzewa najdłużej. To wyjaśnia, dlaczego dzieci i młodzież mają poważne problemy z kontrolowaniem swoich impulsów.

Metafora śpiewu syren odnosi się do zestawu atrakcyjnych bodźców istniejących w Twoim otoczeniu, którym trudno jest się oprzeć. W Twojej codziennej rutynie z pewnością jest wiele pokus, które niczym syreny z Iliady próbują porwać Cię w otchłań żalu lub niezdrowych nawyków.

Pieśń syren w XXI wieku

Metafora pieśni syren symbolizuje na przykład kogoś, kto nie może przestać słuchać głosu swojego uzależnienia od tytoniu i wypala dwie paczki papierosów dziennie. Sklepy i supermarkety również z tego korzystaja przy podejmowaniu decyzji o rozmieszczeniu swoich produktów. Marketing i reklama są jak syreny, które zapraszają nas do kupowania niepotrzebnych rzeczy.

Media społecznościowe także są pełne syreniego śpiewu. Każdy element, kolor i algorytm mają na celu jak najdłuższe przyklejenie Cię do ekranu. Co więcej, nie zawsze jesteś świadomy tych zjawisk, ponieważ syreny są niezwykle urzekające i naprawdę trudno jest oprzeć się ich obecności. Jednak im bardziej się wystawiasz na ich działanie, tym bardziej toniesz.

Jest tak, ponieważ jako człowiek jesteś istotą emocjonalną i nie zawsze zachowujesz się rozsądnie. Rządzą Tobą Twoje impulsy, a emocje kierują Twoimi reakcjami. W związku z tym nie jest łatwo wprowadzić w życie samokontrolę, gdy bodźce wokół Ciebie są tak atrakcyjne.

Strategia wstępnego zaangażowania: samokontrola jest zdrowa

Dr Janet Schwartz z Tulane University (USA) przeprowadziła naprawdę ciekawy eksperyment, który został później opublikowany w czasopiśmie Psychological Science. W RPA zaproponowano program o nazwie Discovery Vitality. Polegał on na proponowaniu rodzinom kupowania w supermarketach wyłącznie zdrowej żywności. Gdyby to zrobili, otrzymaliby 25% zniżki na cały zakup.

Program trwał sześć miesięcy i zakończył się sukcesem. Rodziny unikały kupowania żywności, która była przetworzona i bogata w tłuszcze nasycone czy cukry. Tym samym wykorzystana została strategia wstępnego zobowiązania. Innymi słowy, uczestnikom udało się uniknąć „syrenich śpiewów” niezdrowej żywności i wybrać te produkty, które były bardziej odpowiednie. Zasadniczo program zdołał zachęcić do bardziej racjonalnych zakupów.

Stosowanie strategii Odyseusza

Jeśli się nad tym zastanowisz, nie potrzebujesz osób trzecich, aby rozpocząć wzorce zdrowszego zachowania. Możesz zastosować strategię Odyseusza i opracować własne strategie wstępnego zaangażowania. Zacznij na przykład nosić przy sobie gotówkę, a nie karty kredytowe, co da Ci większą kontrolę nad zakupami.

Możesz także unikać śpiewu syren w aplikacjach swojego telefonu komórkowego, ograniczając czas użytkowania urządzenia. Jest wiele metaforycznych “słupów”, do których możesz się od czasu do czasu przywiązać, tak jak Odyseusz, aby pokazać sobie, że masz kontrolę nad swoim życiem. Nikt nie musi tego robić za Ciebie. Zaprojektuj własne strategie samokontroli, aby osiągnąć swoje cele i rozwinąć bardziej satysfakcjonujące i zdrowe zachowania.