Refleksje filozoficzne o śmierci i życiu po śmierci

Od myślicieli greckich po współczesność, refleksje filozoficzne na temat śmierci i życia po śmierci wyróżniają się wśród najstarszych i najtrwalszych tematów w tej dyscyplinie.

Wiadomo, że wiele religii rozważa życie po śmierci, utrzymując, że istnieje rajski stan, który przewyższa ludzką kondycję. Filozofia również zastanawia się nad tym stanem nieśmiertelności i wieczności, ale z innej perspektywy. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej oraz poznać ciekawe refleksje filozoficzne!

Refleksje filozoficzne – co filozofia mówi nam o śmierci?

Dla filozofów kwestia śmierci ludzkiej wiąże się zawsze z kwestią duszy. W swoim artykule dla czasopisma Society Nikos Kokosalakis zwraca uwagę, że refleksje filozoficzne od początku ukazują człowieka jako połączenie ciała i duszy lub ducha.

Dusza w tej gałęzi ma wymiar quasi-religijny. Niektórzy myśliciele utrzymują, że dzięki niej możemy poznać i oddzielić się od przyziemności, co nie daje nam żadnej duchowej korzyści. W następnych rozdziałach przeanalizujemy najważniejsze stanowiska filozoficzne na ten temat.

Odkryj również: 105 książek, które warto przeczytać przed śmiercią

Dusza i ciało: śmierć według Platona

Platon był być może jednym z pierwszych filozofów, który zainteresował się refleksją nad śmiercią. Według jego postulatów człowiek składa się z ciała i duszy. A ten ostatni element ma boskie i nieśmiertelne pochodzenie. Oznacza to, że trwa w czasie.

Z drugiej strony ciało jest śmiertelne i uważane jest za więzienie dla duszy. W tym sensie śmierć jest procesem, poprzez który dusza uwalnia się z więzów ciała.

Jak wynika z artykułu opublikowanego w Revista de Treball Social, w tej platońskiej koncepcji śmierć jest zaprzeczana. Dzieje się tak dlatego, że w rzeczywistości ginie jedynie ciało, które według tej wizji nie ma żadnej wartości.

Zamiast tego śmierć jest życiem dla duszy w takim stopniu, w jakim może się ona uwolnić i dążyć do lepszego życia. Z tego powodu istnieje szczególne wezwanie, aby dbać o duszę poprzez wiedzę i nabywanie cnót w życiu codziennym.

Arystoteles i jego koncepcja ciała, duszy i materii

Według Arystotelesa wszystkie żywe istoty składają się z ciała, duszy i materii. Chociaż zarówno rośliny, zwierzęta, jak i ludzie mają duszę, dusza człowieka jest wyjątkowa.

Oprócz tego, że jest odpowiedzialna za odżywianie i odczuwanie, dusza ludzka odpowiada za kumulowanie nabywanej wiedzy. Oznacza to, że jest używana do aktywności umysłowej lub myślenia. Ma jednak także część poetycką i twórczą, która jest jej najważniejszą właściwością. Ta część jest niematerialna, nieśmiertelna i wieczna.

Dlatego dla Arystotelesa śmierć jest końcem życia biologicznego, jakie znamy. Proces ten reprezentuje ostateczne oddzielenie ciała i duszy. Dusza przetrwa śmierć jako istota racjonalna, ponieważ jej główną funkcją jest wiedza i myślenie.

Śmierć według Epikura – refleksje filozoficzne

W ramach swoich filozoficznych rozważań na temat śmierci Epikur wskazuje, że jest ona czymś nieuniknionym. Nie możemy jej uniknąć. Powinniśmy ją raczej zaakceptować i uznać za część życia człowieka.

Pojawia się jednak problem: zazwyczaj boimy się śmierci. Zdaniem filozofa jest to absurdalne, bo dopóki żyjemy, śmierć nie istnieje. Z tego powodu daje nam trzy wskazówki, jak przestać bać się śmierci. Możemy to uzyskać przez:

• Definiowanie i ustalanie priorytetów projektów
• Codzienne pamiętanie, że ostatecznie musimy umrzeć
• Bycie świadomym tego, czego potrzebujemy

Jak to rozumieć? Zawsze pamiętając o śmierci, możemy się do niej przyzwyczaić. Z kolei nastawienie na nasze potrzeby powoduje, że skupiamy się na teraźniejszości i zostawiamy przyszłość na boku. W ten sam sposób wyróżnianie i ustalanie priorytetów projektów życiowych skupia nas na tym, co teraz.

„Śmierć, zło najbardziej przerażające, nie dotyczy nas zatem; bo dopóki istniejemy, śmierci nie ma, a kiedy nadejdzie śmierć, już nie istniejemy”.

– Epikur –

Seneka i jego refleksje filozoficzne na temat śmierci

Według Seneki śmierć jest jednym z niewielu wydarzeń, których możemy się spodziewać z całą pewnością. Z tą wizją musimy ją przyjąć z przyjemnością, gdyż pozwala nam cieszyć się życiem bez strachu. Jeśli nie będziemy martwić się o naszą śmiertelność, będziemy intensywniej cieszyć się teraźniejszością.

Filozof podkreśla, że śmierć uszlachetnia człowieka o tyle, o ile stanowi kres dobrze przeżytego życia. Zgodnie z tym osoba, która cierpi smutki i choroby, nie rezygnuje z życia dlatego, że nie lubi życia, ale dlatego, że życie w złych warunkach nie jest życiem wartym przeżycia.

Doświadczenie śmierci według Spinozy

Jak wyjaśnia Steven Nadler w swoim artykule Przewodnik Spinozy po życiu i śmierci, osoba, której myśli i działania znajdują się pod kontrolą rozumu, a nie namiętności, nie przeżywa życia z myślą o śmierci.

Dzieje się tak między innymi dlatego, że  osoby takie wiedzą, że nie ma życia po śmierci. Nie ma nieba ani piekła, nie ma bólu ani zbawienia. Ponieważ nic nie istnieje, nie ma sensu tracić na to czasu ani się tym zamartwiać.

W tym kontekście Spinoza zaprzecza nieśmiertelności. W istocie uważał, że jednym z powodów, dla których społeczność żydowska poddała go heremowi (unikaniu), było przekonanie, że dusza umiera wraz z ciałem. Dlatego warto jedynie zastanowić się nad życiem, a zwłaszcza nad wiedzą o sobie i miejscu, jakie zajmuje się w przyrodzie.

“Wolny człowiek nie myśli o niczym innym jak o śmierci, a jego mądrość jest medytacją nie nad śmiercią, ale nad życiem.”

– Spinoza –

Żyjemy po to, by umrzeć – mówi Martin Heidegger

Inną filozoficzną refleksją na temat śmierci jest refleksja Heideggera. Uważa, że człowiek jest jedyną żywą istotą świadomą tego, że w pewnym momencie umrze. Dlatego uważa śmierć za zjawisko lub wydarzenie życiowe.

Jego punkt widzenia jest taki, jak omówiono w Pacific Science Review B: Humanities and Social Sciences, że rodzimy się lub rzucamy na świat, aby umrzeć. Co więcej, jedyną naszą pewnością w tym życiu jest to, że w końcu umrzemy. Wraz z nadejściem tego wydarzenia zniknie totalność egzystencjalna.

Jednak Heidegger nadaje śmierci cechę pozytywną, ponieważ uważa ją za właściwą. Oznacza to, że akt umierania należy do nas, jeśli uczynimy go naszym ostatnim i najwyższym aktem istnienia.

Życie po śmierci

Czy istnieje życie po śmierci? To być może jedno z najbardziej zagadkowych pytań, jakie zadają sobie ludzie. Ciągłe zaabsorbowanie śmiercią zmusza nas do rozważenia możliwości dalszego życia po śmierci. Co na ten temat mówi filozofia?

Człowiek ze względu na swą śmiertelność pragnie nieśmiertelności. Dla filozofii to wieczne istnienie ma związek z trwałością duszy lub ducha, która przekracza granice życia.

Jaki pożytek z takiego wyjaśnienia? Działa w nas jako mechanizm obronny przed strachem i udręką, które wywołuje w nas śmierć. Dlatego staramy się nadać temu sens lub uzasadnić w sposób, który pozwoli nam przetrwać rzeczywistość tego nieuniknionego wydarzenia.

Dowiedz się więcej: Czego ludzie żałują przed śmiercią?

Doceniaj życie i ze spokojem stawiaj czoła śmierci

Myślenie o śmierci i życiu w odniesieniu do niej to kolejny akt, który człowiek wykonuje, aby lepiej siebie zrozumieć. Dzięki tym refleksjom uczymy się doceniać życie i stawiać czoła śmierci z większym spokojem i mądrością.

Nie powinniśmy jednak się tym przejmować. Ważne jest to, jak żyjemy w obecnym życiu. Myślenie o śmierci z tej perspektywy służy skupieniu się na teraźniejszości, która jest jedyną rzeczą, jaką mamy.