Psychologia systemowa: o co w niej chodzi?

Psychologia systemowa podkreśla właściwości całości, które wynikają z interakcji różnych elementów składających się na system. Innymi słowy, w tym podejściu najważniejszy przedmiot badań stanowią interakcje zachodzące między ludźmi.

Psychologia systemowa podkreśla fenomen związków i komunikacji w grupach. Analizuje relacje i wyłaniające się z nich części składowe.

Ta szkoła myślenia uważa, że jednostki są ze sobą powiązane w różnych zbiorach nazywanych “systemami”. Tym samym każda grupa lub zbiór osób odnosi się do innego systemu. Dzieje się tak bez względu na to, czy mamy do czynienia z rodziną, pracą czy relacją romantyczną, czy też jakąkolwiek inną grupą.

To podejście psychologiczne bazuje głównie na kontekście. Bierze pod uwagę różne obszary, w których poruszają się ludzie. Zgodnie z jego założeniami za decydujący czynnik, który wywiera wpływ na rozwój osobisty jednostki, należy przyjąć sposób, w jaki odnosi się ona do swojego środowiska.

Właśnie dlatego eksperci wykorzystują psychologię systemową do rozwiązywania problemów w różnych grupach. Sprawdzi się ona w terapii małżeńskiej, pracy w zespołach i rodzinach, jak i podczas terapii indywidualnej.

W dalszej części tego artykułu powiemy w jaki sposób narodziła się ta szkoła myślenia oraz o co w niej dokładnie chodzi. Innymi słowy, przedstawimy jej główne założenia.

Psychologia systemowa i jej pochodzenie

Psychologia systemowa to szkoła psychologiczna bazująca na ogólnej teorii systemów, która została stworzona przez Ludwiga von Bertalanffy’ego. Ten myśliciel zaczął opracowywać swoje teorie w drugiej połowie  XX wieku. Bertalanffy podkreślał w swojej teorii znaczenie koncepcji interakcji.

Twierdził, że system polega na współzależnościach między stronami lub ludźmi, którzy biorą w nim udział. Warto zauważyć, że koncepcja “systemu” odchodzi od ogólnej teorii systemów.

Z kolei terapia systemowa została opracowana przez antropologa Gregory’ego Batesona i jego zespół. Pracowali w Palo Alto w Kalifornii. Bateson współpracował z takimi badaczami jak Jackson, Haley i Weakland. Koncentrowali się na analizowaniu systemu komunikacyjnego rodzin schizofrenicznych.

W wyniku badań przeprowadzonych przez Batesona powstała teoria podwójnego wiązania. Stała się ona fundamentem psychologii systemowej. W tym kontekście można postrzegać podwójne wiązanie jako dylemat komunikacyjny. Dzieje się tak, ponieważ pojawiają się dwie lub więcej wiadomości, które sobie zaprzeczają.

Widać wyraźnie, że fenomen komunikacji międzyludzkiej stanowi jeden z głównych punktów zainteresowania terapii systemowej. Warto również zwrócić uwagę na fakt, że część podstaw tej szkoły myślenia zawdzięczamy Paulowi Watzlawickowi.

Opracował on teorię komunikacji, w której poruszył problemy związane z praktycznymi aspektami komunikacji. Teorie Watzlawicka brały pod uwagę wpływ komunikacji na zachowanie.

Początki psychologii systemowej

Poniżej znajdziesz opis podstawowych i najważniejszych aspektów psychologii systemowej:

System jako całość

Eksperci stosujący wyznający tą szkołę psychologiczną postrzegają system jako całość. Dzieje się tak, ponieważ całość jest większa niż suma jej części. W związku z tym psychologia systemowa podkreśla właściwości całości, które wynikają z interakcji różnych elementów systemu.

Tym samym istotną rolę odgrywają relacje, które pojawiają się w wyniku interakcji międzyludzkich.

Różne systemy (rodzina, przyjaciele, partnerzy, koledzy z pracy…) odnoszą się do siebie nawzajem w ramach kontekstowych. W ich obszarze role i zachowania ludzi są zdeterminowane przez zasady taktyczne systemu.

Ważną rolę odgrywają także interakcje zachodzące między członkami danego systemu. Psychologia systemowa analizuje i poświęca szczególną uwagę takim rolom i zachowaniom.

Pochodzenie wieloczynnikowe

Psychologowie systemowi postrzegają rzeczy z perspektywy cyrkularnej i wieloczynnikowej. Z tego powodu nie można ustalić linearnych wskaźników, w których wydarzenia mają tylko jedną przyczynę. Wprost przeciwnie: istnieją różne czynniki determinujące.

Wszystkie akcje i reakcje stale się zmieniają w zależności od natury kontekstu. Na przykład członkowie rodziny mogą reagować w różny sposób na to samo zdarzenie. To z kolei może zmienić końcową sytuację, która okaże się być połączeniem wszystkich reakcji, do których doszło.

Paul Watzlawick był pionierem w stosowaniu takiej cyrkularnej przyczynowości wydarzeń do wyciągnięcia ewentualnych powtarzających się wzorców pojawiających się w interakcjach międzyludzkich.

Mówiąc dokładniej, cyrkularne postrzeganie problemów pokazuje w jaki sposób jednostka może wpływać na działania. Innymi słowy, w jaki sposób może wpływać na działania innych oraz w jaki sposób działania innych wpływają na nią samą.

Komunikacja: kluczowy czynnik

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, Watzlawick był jednym z największy propagatorów psychologii systemowej. Stał się głównym graczem w tej dziedzinie, gdy przedstawił swoją teorię komunikacji. Eksperci uznają to za kluczowy czynnik w każdym procesie terapeutycznym.

Z punktu widzenia terapii systemowej, komunikacja stanowi istotny temat, który należy badać i nad którym należy pracować.

Każdy system posiada określone zasady, które musi poznać terapeuta systemowy. Jedynie wtedy będzie w stanie się im przeciwstawić, jeśli okażą się niewłaściwe. Zgodnie z założeniami tej szkoły myśli psychologicznej sposób, w jaki się ze sobą komunikujemy, określa to, czy dany problem pozostanie nierozwiązany, czy też jego nasilenie się zmniejszy.

Podsumowując, psychologia systemowa oferuje spojrzenie z innej perspektywy na problemy i trudności. Z tego punktu widzenia pod względem terapeutycznym relacje mają większe znaczenie niż jednostki i to na nich należy się koncentrować. Liczne badania przeprowadzane w tym zakresie sprawiły, że w terapii systemowej powstały liczne odłamy i szkoły.