Przyczyny dolegliwości somatycznych u dzieci i młodzieży

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 07 lutego, 2023

Wiele wizyt u pediatrów w podstawowej opiece zdrowotnej wiąże się z dolegliwościami somatycznymi. Dzieci często cierpią na bóle brzucha, biegunki, bóle mięśni, bóle głowy lub bezsenność, nie wiedząc dokładnie, dlaczego. Jednak te niewytłumaczalne dolegliwości są wciąż objawami i zwykle mogą dostarczyć informacji o utajonym stanie lub problemie, który należy zidentyfikować. Jakie mogą być przyczyny dolegliwości somatycznych u dzieci i młodzieży?

Wszyscy codziennie doświadczamy somatyzacji. Dzień pełen zmęczenia, stresu lub czas większego zmartwienia i niepokoju zawsze kończy się pewnego rodzaju bolesną manifestacją w ciele. To dlatego, że emocje pozostawiają swoje psychofizyczne ślady na naszych ciałach, czego wszyscy uczymy się z czasem.

Dolegliwości związane z somatyzacją są znacznie bardziej niepokojące u dzieci. Jest tak, ponieważ nie wiedzą one, co się z nimi dzieje i dlatego doświadczają tego w tak niepokojący sposób. Z reguły dolegliwości somatyczne są nagłymi objawami, którym towarzyszą zmiany w zachowaniu. Fizyczny dyskomfort jest bezpośrednią konsekwencją pewnego rodzaju wyzwalacza emocjonalnego, którego nie potrafią wyrazić, a często nawet nie rozumieją.

W takich sytuacjach kluczowa jest rola rodziców. Wiedza o tym, jak wykrywać potrzeby naszych dzieci i reagować na nie, jest niezbędna.

Przyczyny dolegliwości somatycznych u dzieci i młodzieży

Niektóre dzieci chodzą do specjalistów, ponieważ ich rodzice uważają, że mogą one mieć nietolerancję pokarmową. Często wymiotują i prawie wszystko przyprawia ich o mdłości. Dlatego ich opiekunowie sądzą, że mogą mieć celiakię lub nietolerancję laktozy. Testy nie ujawniają jednak żadnych problemów. Coś podobnego dzieje się również z nastolatkami.

Jest wielu nastolatków, którzy stają się skryci, czują się coraz bardziej wyczerpani i cierpią na uporczywe bóle głowy. Jednak ich rodzice mają tendencję do myślenia, że te zachowania są typowe dla ich wieku, a ich dyskomfort jest wynikiem spędzania zbyt dużej ilości czasu przed ekranem. Dolegliwości somatyczne w populacji dzieci i młodzieży często nie są dobrze rozumiane ani leczone.

Badanie przeprowadzone przez Duke University (USA) stwierdza, że zaburzenia somatyczne są szczególnie powszechnym zjawiskiem u dzieci i młodzieży. Dziewczęta wykazują większe zmiany emocjonalne, podczas gdy chłopcy często wykazują bardziej destrukcyjne i trudne zachowania. Dlatego jeśli rodzice myślą, że to tylko typowy problem związany z wiekiem, są w błędzie.

W związku z tym rodzice i wychowawcy muszą być wyczuleni na wszelkie zmiany i dyskomfort somatyczny u swoich dzieci. Oto lista najczęstszych zaburzeń somatycznych i ich przyczyny.

Manifestacja zaburzeń somatycznych

Dolegliwości somatyczne nie są wynikiem żadnej choroby organicznej. Testy i analizy medyczne nigdy nie pokazują jasnego źródła, dlaczego dziecko odczuwa dyskomfort. Oto najczęstsze sposoby ich manifestacji.

• Ból mięśniowo-szkieletowy.
• Ciągłe zmęczenie.
• Bóle głowy
• Ból brzucha.
• Nudności i wymioty.
• Zaburzenia jelitowe, takie jak biegunka.
• Moczenie nocne.
• Problemy ze snem.
• Koszmary.
• Kołatanie serca i tachykardia.

Przyczyny

Zaburzenia somatyczne często pojawiają się niespodziewanie. Pozostają stabilne przez sześć miesięcy do dwóch lat. Wpływa to bezpośrednio na jakość życia dziecka, zwłaszcza jeśli ukryty problem, który go wywołuje, nie zostanie rozwiązany.

Są pewne czynniki i leżące u ich podstaw realia, które zwykle kształtują te stany kliniczne.

Niepokój, presja otaczająca dziecko

Johns Hopkins University (USA) przeprowadził badanie, które wykazało, że za dolegliwościami somatycznymi u dzieci i młodzieży leżą zaburzenia lękowe. Wiek, w którym najczęściej występują, to około 12 lat. W tym czasie objawy są zwykle bardziej intensywne i wpływają na życie nastolatków.

Presja akademicka, a nawet wymagania od rodziców, wzmagają ich poczucie udręki i w niektórych przypadkach kończą się ich przytłoczaniem.

Depresja wieku dziecięcego i młodzieńczego

Depresja u dzieci i młodzieży jest niedodiagnozowana i dlatego klinicznie zaniedbywana. Jest to niepokojąca rzeczywistość, biorąc pod uwagę, że wskaźniki samookaleczeń i samobójstw wśród młodszej populacji rosną.

Za tym poważnym problemem często kryją się problemy rodzinne, rozłąka z rodzicami, sytuacje znęcania się, a nawet szkodliwy wpływ mediów społecznościowych.

Znęcanie się w rodzinie

Znęcanie się, maltretowanie, zaniedbywanie… Jedną z przyczyn dolegliwości somatycznych u dzieci w młodym wieku jest przemoc w rodzinie. Bycie ofiarą tego typu sytuacji całkowicie zmienia ich rozwój na wszystkich poziomach: emocjonalnym, neurologicznym czy poznawczym.

Osobowości dzieci

Niektóre dzieci i młodzież są perfekcjonistami i stawiają sobie wygórowane wymagania. Inni są nieśmiali z tendencją do somatyzowania. Co więcej, dorastanie w sztywnych i autorytarnych środowiskach rodzinnych powoduje, że dzieci rozwijają osobowość z tendencją do internalizacji swoich lęków i zmartwień. Prędzej czy później przekłada się to zarówno na dyskomfort psychiczny, jak i fizyczny.

Leczenie zaburzeń somatycznych

Pierwszym krokiem w leczeniu dolegliwości somatycznych u dzieci i młodzieży jest konsultacja z lekarzem pediatrą. Po pierwsze, należy wykluczyć wszelkie przyczyny organiczne, a następnie zająć się przyczynami psychologicznymi. W takich sytuacjach niezbędna jest superwizja lekarzy specjalistów wraz z psychologami.

Nie można zignorować faktu, że dolegliwości organiczne (rozstrój żołądka, bezsenność, bóle głowy) są prawdziwe i należy się nimi zająć. Jednak nie znikną, jeśli ich wyzwalacze nie zostaną wyleczone. Dlatego głównym punktem wyjścia jest prawidłowa identyfikacja problemu, z jakim boryka się dziecko lub nastolatek.

Ponadto leczenie zaburzeń lękowych, depresji lub innych stanów psychicznych należy łączyć z następującymi strategiami:

• Naucz dziecko/nastolatka, jak jego organizm reaguje na stany takie jak stres, zmartwienie czy niepokój. Musi zrozumieć przyczynę swojego fizycznego dyskomfortu i proces somatyzacji.
• Naucz je technik relaksacyjnych, aby wcześnie nauczyły się radzić sobie ze stresem.
• Trenuj je w umiejętnościach społecznych, asertywności i rozwiązywaniu problemów.
• Pamiętaj o restrukturyzacji poznawczej. Najmłodsi muszą nauczyć się regulować i rozumieć swoje myśli i przekonania, aby rozwinąć zdrowsze podejście mentalne.

Ważna uwaga

Nie możemy zakończyć tego artykułu bez podkreślenia aspektu, który wszyscy rodzice powinni zrozumieć. Faktem jest, że dolegliwości somatyczne nie są sposobem na zwrócenie na siebie uwagi. Ból i dyskomfort są prawdziwe. Dzieci, które regularnie skarżą się na ból lub których zachowanie uległo zmianie, wymagają profesjonalnej opieki.

Jako rodzice musimy potwierdzać to, co najmłodsi wyrażają i demonstrują. Musimy zachęcić ich do zwerbalizowania tego, co czują, i pokierować nimi, aby mogli nam powiedzieć, co ich martwi, i w ten sposób oddać swój ból. Powinniśmy być dla nich schronieniem i wspierać, okazując zrozumienie, empatię i sympatię.