Proces radykalizacji i rola uprzedzenia

Wiadomości na temat terroryzmu i przemocy politycznej przekazywane przez media sprawiły, że w dzisiejszych czasach ludzie o wiele bardziej niż kiedykolwiek wcześniej obawiają się ryzyka. W związku z tym coraz bardziej wyraźne stają się takie czynniki jak uprzedzenie, które wywołują wpływ na proces radykalizacji jednostki i społeczeństwa.

Badacze zajmujący się tym tematem usiłują obecnie wytłumaczyć dlaczego dana osoba przyjmuje takie ekstremalne przekonania polityczne oraz religijne, których nie podziela większość ludzi.

Uprzedzenie i typowe dla niego cechy psychospołeczne wywierają wpływ na proces radykalizacji. Zaobserwowano, że poziom radykalizacji społeczeństwa staje się największy w sytuacjach krytycznych, które wynikają z motywacji ideologicznych lub innych motywacji tego rodzaju (Moyano-Pacheco, 2017).

W obecnych czasach media informujące o terroryzmie oraz przemocy politycznej doprowadziły do znaczącego wzrostu poczucia ryzyka w społeczeństwie.

Zrozumienie procesu radykalizacji i fenomenu terroryzmu ogrywa niezwykle znaczącą rolę dla badaczy poruszających się w dziedzinie socjologii. Jest to niezbędne, aby być w stanie zapobiegać eskalacji przemocy.

Poza tym pomaga również ponownie włączać do społeczności osoby, które wpadły w sidła grup przestępczych działających w danej społeczności. Jeden z najbardziej interesujących aspektów tego procesu stanowi rekrutacja oraz werbowanie podatnych jednostek.

Radykalizacja to skomplikowany i wielowymiarowy proces. Wiele zmiennych może stać się czynnikami, które wpływają na jej rozwój. Właśnie dlatego eksperci muszą analizować ten proces, pamiętając jednocześnie o wszystkich wspomnianych czynnikach.

Innymi słowy, muszą zwracać uwagę na interakcje zachodzące między różnymi zmiennymi psychospołecznymi (Kruglanski et al., 2014).

Ale dlaczego dana osoba przyjmuje poglądy polityczne lub wierzenia religijne, które wykraczają poza powszechne opinie obowiązujące w danym społeczeństwie? Właśnie na to pytanie stara się odpowiedzieć psychologia, badając czynniki wywierające wpływ na proces radykalizacji.

“Wolność stworzona przez dwa umysły różni się od arbitralnej wolności wyizolowanej jednostki. Nikt z nas nie jest wolny póki wszyscy nie są wolni.”

-Jürgen Habermas-

Proces radykalizacji

Koncept radykalizacji można zdefiniować jako proces, w którym zwiększa się tendencja jednostki do przemocy. Mówiąc dokładniej, jej postrzeganie, emocje i zachowania zaczyna cechować większa przemoc. Wszystko to ma prowadzić do wywołania konfliktu w grupie.

Radykałowie często zachowują się w taki sposób w imię ideologii, która zapewnia doskonałą przykrywkę i wytłumaczenie ich działań (Moyano and Trujillo, 2013).

Wszystko wskazuje na to, że radykalizacja stanowi jeden z pierwszych kroków prowadzących do popełniania aktów przemocy. Oczywiście nie wszyscy radykałowie się do niej uciekają. Oznacza to, że radykalizacja stanowi zaledwie pierwszy krok do przejawów tego typu przemocy. Mimo tego radykalizacja nie zawsze musi wiązać się z przemocą.

Można powiedzieć, że radykalizacja przypomina raczej proces a nie stan. Podczas jego trwania znaczącą rolę odgrywają czynniki psychospołeczne (Moyano-Pacheco, 2017). W przestrzeni publicznej krąży wiele mitów, z którymi należy się rozprawić. Chodzi nam choćby o mity rozpowszechniane przez media, jak również tak zwaną “powszechną wiedzę”.

Jeden z nich to przekonanie, że jest tylko jeden standardowy profil radykałów i terrorystów. Po systematycznym zapoznaniu się z odstępnymi biografiami można stwierdzić, że istnieje wiele profilów osobowości. Tacy radykałowie mogą mieć różne wykształcenie i pochodzić z różnych środowisk socjoekonomicznych (Victoroff, 2005).

Wydaje się, że podczas analizowania procesu radykalizacji i terroryzmu najlepiej byłoby skoncentrować się na procesach psychospołecznych. To prawdopodobnie okaże się bardziej przydatne niż przyglądanie się cechom charakterystycznym dla danej jednostki (Moyano i Trujillo, 2013).

“Czasami cisza jest najgorszym rodzajem kłamstwa.”

-Miguel de Unamuno-

Cechy psychologiczne uprzedzenia

Uprzedzenie może przybierać różne formy i manifestować się na różne sposoby. Ma również zróżnicowane pochodzenie, w zależności od grupy docelowej. Gordon Allport klasyfikuje uprzedzenie zgodnie z definicjami psychosocjalnymi. Definiuje je jako nienawiść lub wrogość bazującą na wadliwych lub nieelastycznych uogólnieniach.

Istnieje ogólne wytłumaczenie stronniczych postaw wytwarzanych przez uprzedzenie, skierowanych zazwyczaj wobec członków należących do innych grup niż nasza własna. Opiera się ono na sile potrzeby przynależności społecznej.

Ludzie zazwyczaj odczuwają uczucie przywiązania i zaangażowania emocjonalnego względem grupy, do której należą. Takie emocje mogą sprawić, że taka grupa stanie się częścią ich własnej tożsamości.

Twój obraz samego siebie jest związany z obrazem Twojej grupy. Z tego powodu ludzie często bronią wartości wyznawanych przez grupę. Ochrona “nas” może sprawić, że ludzie zaczną dyskryminować i wykluczać tych, którzy nie stanowią części grupy.

Dyskurs społeczny i retoryka stanowią pokarm dla uprzedzeń i stereotypów. Są one często przydatne osobom znajdującym się u władzy, gdy próbują kontrolować relacje pojawiające się w grupie. Dotyczy to zwłaszcza obszarów społecznych i politycznych.

Delegitymizacja stereotypów sprawia, że niektórzy wyłączają całe grupy ludzi z obszaru akceptowalnych zasad i wartości. Takie zachowanie prowadzi do odczłowieczania, które daje przyzwolenie na wyrażanie pogardy i strachu. Wielu radykałów wykorzystuje taki stan rzeczy, aby uzasadniać akty przemocy i uprzedzenia skierowane wobec innych grup.

Kiedy uprzedzenie prowadzi do procesu radykalizacji

Dominujące grupy społeczne często podkreślają osobliwości i dyskryminują tożsamości. Z kolei członkowie grup mniejszościowych manifestują tendencję do ujednolicania. Definiują również swoją tożsamość społeczną bazując na charakterystykach większości atrybutów przypisywanych ich grupie.

Takie stwierdzenia prowadzą nas do rozważenia kwestii kategoryzacji społecznej. Ogólniej rzecz biorąc, zmuszają nas do postawienia sobie pytania o to, w jaki sposób uprzedzenia i stereotypy wpływają na cele różnych osób.

Kolejna kwestia dotyczy tego, jak można uzasadniać akty przemocy wobec grup mniejszościowych. I w końcu w jaki sposób może to doprowadzić do aktów przemocy grup mniejszościowych wobec większości.

Cechy psychologiczne uprzedzenia i nasze procesy poznawcze prowadzą do rozwoju stereotypów na temat ludzi, którzy należą do grup innych niż nasza. Aby zmniejszyć ich wpływ, musisz koncentrować się indywidualnie na każdej jednostce.

Trzeba postrzegać każdego jako osobę, a nie członka jego grupy. Ten proces wymaga zastosowania racjonalnego myślenia.

Proces radykalizacji wiąże się z rozwojem związanych z nim stereotypów. Należy chronić przed nimi grupy mniejszościowe. Jak wynika z przytoczonych przez nas artykułów, to właśnie one najczęściej stają się ofiarami przemocy.

“Globalny terroryzm jest ekstremalny zarówno ze względu na brak realistycznych celów, jak i na cyniczne wykorzystywanie podatności złożonych systemów.”

-Jürgen Habermas-