Peter Sloterdijk i jego przemyślenia

Urodzony w 1947 roku Peter Sloterdijk był powojennym dzieckiem. Dziś jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych i kreatywnych niemieckich myślicieli. Jego idee są trudne do sklasyfikowania, ale stara się on zagłębić we współczesne problemy i przemyśleć na nowo rolę technologii. Ponadto krytykuje niezdolność naukowców do udzielania satysfakcjonujących odpowiedzi na najbardziej aktualne problemy.

Sloterdijk odbył nietypową intelektualną podróż. Po ukończeniu studiów wyruszył w podróż do Indii. Tam poznał Bhagwana Shree Rajneesha (lepiej znanego jako Osho). To właśnie ten kontrowersyjny guru wywarł wpływ na myśliciela w jego wczesnej młodości. Sloterdijk później jednak filozoficznie zdystansował się od niego.

Po powrocie do Europy, niechętnie podążając ścieżką innych intelektualistów, Peter Sloterdijk trzymał się z dala od środowiska akademickiego. Przez wiele lat prowadził program telewizyjny „Das Philosophische Quartett” („Kwartet filozoficzny”). Obecnie jest profesorem filozofii na Uniwersytecie Sztuki i Projektowania w Karlsruhe, jego rodzinnym mieście.

Jego wkład w dziedzinie literatury był ogrony. Jego pierwsza książka nosiła tytuł Krytyka cynicznego rozumu. Jednak jego opus magnum to trzytomowe dzieło zatytułowane Sfery. Sloterdijk wyraża swoje idee prozą pełną obrazów i odniesień literackich. Będąc pod silnym wpływem Nietzschego i Heideggera, jego filozofia prowokacyjnie rozmawia z myślicielami przeszłości. Szuka on zerwania z europejską tradycją filozoficzną.

Poszukiwanie uodpornionej myśli

Aby zilustrować, jak filozofia powinna radzić sobie z aktualnymi problemami, Sloterdijk posługuje się starą ideą ze świata medycyny: lekarz musi zachorować na to, co chce wyleczyć. Kiedy zachorujemy i równowaga w naszych ciałach zostanie zachwiana, staramy się wyeliminować patogeny, tworząc przeciwciała. W ten sam sposób myśliciele muszą zaszczepić się chorobami naszych czasów. Dla Sloterdijka są one reprezentowane przez media.

Sloterdijk nie przyjmuje pesymistycznego punktu widzenia w odniesieniu do nowych technologii. Wręcz przeciwnie: widzi w nich fundamentalny tryb ludzkiej kondycji. Od niepamiętnych czasów jako istoty ludzkie używaliśmy narzędzi, języka, pisma i długiej serii technicznych innowacji, aby poprawić nasze życie i przystosować się do świata. W konsekwencji technologia jest nieodłączną częścią naszego środowiska.

Filozofowie teraźniejszości nie mogą być nieświadomi dominujących dziś technologii. Tak jak stare technologie, takie jak pisanie i druk, zostały zintegrowane i wykorzystane na rzecz postępu wiedzy, tak dzisiejsi filozofowie muszą przyjąć nowe technologie.

Media, media społecznościowe i inne innowacje techniczne naszych czasów powinny służyć jako sposób na zbudowanie twierdzy i zapewnienie nowych perspektyw na otaczający nas świat. Lata spędzone przez Sloterdijka jako gospodarza programu telewizyjnego są tego przykładem.

Peter Sloterdijk i świat sfer

Chociaż Sloterdijk twierdzi, że jest myślicielem systematycznym, większość jego idei filozoficznych można znaleźć w jego pracy Sfery. Poprzez metaforę sfer próbuje wyjaśnić sposób, w jaki ludzie rozwijają swoje perspektywy. Twierdzi, że to poprzez budowę sfer uczymy się żyć razem. W efekcie tworzymy intymne relacje, które tworzą niezwykle połączone społeczności.

Obraz sfery nawiązuje do sposobu generowania kultur. Wszystko, co mieści się w sferze kulturowej, uważamy za własne. Nawet to, co leży poza naszym poczuciem przynależności, przyjmuje topologię sferyczną. Reszta systemów wierzeń jawi się nam jako zamknięte jednostki, nieprzeniknione dla naszych myśli.

Istnieją trzy klasy struktur sferycznych dla Sloterdijk:

• Bańki.
• Globusy.
• Pianki.

Jednostka jest bańką

Jako pojedyncze byty jesteśmy jak bańki mydlane. Jesteśmy oddzieleni od naszego środowiska cienkimi ściankami. Nasza intymność jest tak skonfigurowana, że dopuszczamy integrację pewnych elementów w sobie, ale pomijamy to, co jest dla nas obce.

Rodzina, kultura, przekonania… Wszystko jest częścią bezpiecznej przestrzeni, w której chronimy się przed tym, co mogłoby zmienić nasz ustalony porządek.

„Bańka jako przeżywana forma przestrzenna nawiązuje do kulturowych epok imitacji, w których kształcić się to uczyć się powtarzać prestiżowe wzorce poprzedników”.

-Peter Sloterdijk-

Dla Sloterdijka konfiguracja, jaką ludzkość przyjmuje od początku swojej historii, jest naznaczona faktem tak fundamentalnym jak rozwój biologiczny.

Rośniemy i rozwijamy się w bańkach od czasu, gdy jesteśmy płodami w łonach naszych matek. Rodzimy się w zamkniętych środowiskach rodzinnych, które zazwyczaj są stałe przez lata, generujące poczucie przynależności do określonych grup społecznych, szeregu instytucji, określonych narodów. To wzajemne połączenie między bańkami prowadzi nas do drugiego poziomu sfer: balonu.

Balon jako przestrzeń między jednostkami

Obraz balonu wynika ze zrozumienia, że tak naprawdę nie należymy do konkretnych rodzin czy prowincji. Należymy raczej do planety, która jednoczy nas wokół swojego obwodu. Pierwotne sposoby myślenia o ludzkości zmieniły się radykalnie za sprawą nawigacji i odkrycia szlaków morskich, które łączyły kulę ziemską. Ta nowa świadomość skłoniła nas do zastanowienia się nad miejscem, jakie zajmujemy w świecie i wiedzą opartą na uniwersalnych celach.

Globalizacja zaczęła eliminować stare tradycje i regionalne sposoby życia. W efekcie zniosła granice naszej kultury. Zapoczątkowała rewolucję, która wciąż trwa. Próba globalizacji jest prawie zawsze związana z formą władzy. Próbuje się ustalić lub wyjaśnić granice tego, co można zdominować.

Jednak globalna jedność, którą rozumiemy, jest daleka od ujednolicenia naszej egzystencji. Wręcz przeciwnie, związek między jednostkami jest postrzegany przez Sloterdijka jako wiele połączonych ze sobą bąbelków, które tworzą pianę.

Pianki i sieci komunikacyjne

Sloterdijk odnosi się do pianek w liczbie mnogiej, ponieważ koncepcja ta próbuje określić to, co utrzymuje jedność wewnętrznie zróżnicowanej, ale powiązanej wielości. Te mnogość mniej lub bardziej zamkniętych sfer tworzy tkankę społeczną lub pianki polisferyczne.

Każda jednostka, każda pojedyncza komórka tworzy kontekst, który sam w sobie jest kompletny, ale rodzi różnorodne relacje, tworząc interaktywną unię.

Autor widzi tę konfigurację morfologiczną w naszych społeczeństwach. Bąbelki zamienione w pianę przez większość czasu nie mają ze sobą prawie nic wspólnego. Ale czasami spotykają się w osiach, które je jednoczą. Media społecznościowe są doskonałym przykładem tego zjawiska. Na tych platformach osoby z różnych grup etnicznych, narodowości i rodzin są połączone wspólnymi interesami.

Zrozumienie historii kultury

Przemyślenia Petera Sloterdijka pomagają nam, poprzez mentalne obrazy, zrozumieć historię kultury. Jak widać, autor nie jest pesymistą w kwestii nowinek technologicznych. Pozostaje jednak krytyczny wobec prób dominacji tych, którzy próbują zglobalizować egzystencję.

Filozofia Sloterdijka zachęca nas do myślenia o sobie jako o pianie. W podobny sposób, w jaki neurony tworzą synapsy, my mamy zdolność tworzenia nowych relacji. Rodzi to możliwość ciągłych zdecentralizowanych i organicznych zmian. Te sieci połączeń, wzmacniane przez systemy komunikacyjne, mogą albo kolidować ze sobą, albo działać na korzyść ludzkości jako całości. Wyniki zależą od nas.

Źródło redakcyjne głównego obrazu: 360b / Shutterstock.com