Nocyceptory: wszystko co warto o nich wiedzieć
Wszyscy doświadczamy bólu. Czasami nawet nasz własny organizm powoduje ból, wywołując stan zapalny. I chociaż wszyscy odczuwamy ból, z reguły nie mamy zbyt dobrej wiedzy o zaangażowanych w ten proces neuronach czuciowych. Tematem naszego dzisiejszego będą nocyceptory, czyli receptory bólu.
Wszystkie istoty ludzkie (i wszystkie inne istoty żyjące z centralnym układem nerwowym) nie życzyłby sobie niczego bardziej, niż możliwość nieodczuwania żadnego bólu. Jednak możesz w to wierzyć lub nie, ale doświadczanie bólu jest kluczowe w naszym życiu.
Gdybyśmy byli odporni na oparzenia, urazy lub fizyczne oznaki choroby, najprawdopodobniej prowadzilibyśmy naprawdę krótkie życie. Ponadto wiadomo, że ludzie z wrodzoną analgezją (niewrażliwością na ból) żyją zazwyczaj tragicznie i krótko.
Ból jest jak ostrzeżenie, które pomaga nam reagować na niebezpieczne lub szkodliwe bodźce. Można więc powiedzieć, że nocyceptory gwarantują nam przetrwanie, ponieważ pozwalają nam na lepszą jakość życia i zmuszają nas do lepszego traktowania samych siebie i naszego środowiska.
Czym są nocyceptory?
Jak już wspomnieliśmy powyżej, ból jest zjawiskiem koniecznym i nie możemy bez niego żyć. Ale co sprawia, że go doświadczamy, jaki proces biologiczny za niego odpowiada? Można powiedzieć w uproszczeniu, że jedynymi winowajcami są receptory bólu, czyli nocyceptory w mózgu.
Jednak potrzebują one pomocy kilku sprzymierzeńców, których zadaniem jest wykrywanie bolesnych bodźców i złożonej sieci, która przekazuje informacje o tym doświadczeniu, takich jak wzgórze i aferentne włókna nerwowe.
Ponadto nocyceptory są odpowiedzialne za wykrywanie tych nieprzyjemnych wrażeń. To zakończenia nerwowe (końce aksonów) rozmieszczone w całym ciele. Występują zarówno w naszych zewnętrznych tkankach (skórze), jak i w każdym obszarze naszej wewnętrznej fizjologii (mięśnie, jelita, pęcherz, jajniki itp.).
Oceniają one uszkodzenia ciała, gdy odczuwamy ból. Innymi słowy, odpowiadają za przekazywanie tych informacji do ośrodkowego układu nerwowego. Należy zauważyć, że ludzie i zwierzęta nie są jedynymi żywymi istotami, które mają te receptory czuciowe.
Nawet u niektórych z najprostszych organizmów istnieją struktury pełniące funkcje nocyceptywne. Wszyscy potrzebujemy tych struktur, aby przetrwać.
Nocyceptory i ich rodzaje
Oto podstawowe typy nocyceptorów, które mamy w naszym ciele:
- Chemoreceptory reagują na określone substancje chemiczne, które uwalniają nasze tkanki w obliczu infekcji, stanu zapalnego lub choroby. Są to substancje takie jak bradykinina i histamina, które dostają się do krwi, gdy doznamy kontuzji, gdy dojdzie do zakażenia skaleczenia lub gdy doznamy urazu fizycznego.
- Termoreceptory to receptory bólu, które aktywują się, gdy wchodzimy w kontakt z powierzchnią lub elementem o bardzo wysokiej temperaturze. Często doświadczamy tego bolesnego wrażenia, nawet nie wiedząc, co się stało ani czego dotknęliśmy.
- Mechanoreceptory są aktywowane przez jakikolwiek nacisk mechaniczny, który może zranić nasze ciało lub zdeformować tkankę. Jest to najczęstszy rodzaj bólu i najszybszy, jaki zauważamy, ponieważ ta informacja przechodzi przez włókna Aδ.
Aktywacja „cichych” nocyceptorów zajmuje dużo czasu. Znajdują się w tkankach objętych stanem zapalnym, tuż obok urazu. Nocyceptory polimodalne są z kolei sporym wyzwaniem dla naukowców, ponieważ reagują na każdy rodzaj bodźca, o którym wspomnieliśmy powyżej.
Dlaczego ból zmienia się w postać chroniczną?
Co wiemy do tej pory o nocyceptorach? Po pierwsze to, że znajdują się na końcu aksonów, a po drugie, że reagują na niebezpieczne bodźce termiczne, mechaniczne lub chemiczne. Teraz wiemy również, że niektóre rodzaje bólu są bardziej znośne niż inne i że niektóre stany powodują, że ból staje się chroniczny.
Niektórzy eksperci ustalają, że ból jest proporcjonalny do stanu ciężkości urazu lub dysfunkcji. Jeśli na przykład skaleczysz się w palec, ból nie będzie trwał dłużej niż 2 lub 3 dni, o ile dobrze oczyścisz i opatrzysz ranę. Jednak oparzenia należą do innej kategorii. Poważne urazy, takie jak ten, uszkadzają więcej tkanek, co znacznie bardziej komplikuje proces gojenia.
Z drugiej strony ważne jest również, aby odróżnić ból nocyceptywny od bólu neuropatycznego. Pierwszy z nich jest wytwarzany przez bodźce mechaniczne, termiczne lub chemiczne. Ból neuropatyczny wiąże się jednak z uszkodzeniem układu nerwowego.
Może wystąpić w nim niewielka zmiana neurologiczna, która spowoduje, że te aksony lub receptory bólu zareagują bardziej intensywnie i trwale na jakikolwiek bodziec. Ta ostatnia sytuacja jest związana z wyniszczającymi stanami chorobowymi, takimi jak fibromialgia.
Nauka stoi przed wyzwaniem opracowania bardziej wyrafinowanych i spersonalizowanych leków, czyli środków chemicznych, które działają na te konkretne receptory wywołujące ból, dzięki czemu nie wpływa on już na jakość życia osób cierpiących z powodu poważnych urazów lub dolegliwości.