Komórki glejowe: podstawowe jednostki funkcjonalne mózgu

Mózg to złożony organ zbudowany z różnych typów komórek. Komórki glejowe należą do najważniejszych. Poznaj zatem ich funkcje.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog María Paula Rojas.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Mózg to jeden z najważniejszych organów w ciele. Dzięki niemu mówimy, poruszamy się, czujemy i myślimy. Dzięki badaniom znamy jego funkcje i budowę. Dowiedz się zatem jak działają budujące mózg komórki glejowe.

Neurony zasadniczo zawsze uważano za komórki odpowiedzialne za aktywność mózgu. Jednak nowe badania wykazały, że komórki glejowe biorą udział także w innych aktywnościach.

Wykazano zatem, że komórki glejowe uczestniczą w procesie przetwarzania informacji. Otóż wiele chorób mózgu ma związek właśnie z nimi, a nie tylko z neuronami.

Czym są komórki glejowe?

By przybliżyć znaczenie tych niewielkich komórek posłużymy się przykładem. Niejednokrotnie próbowano izolować neurony w laboratorium, ale zawsze obumierały. Ustalono, że wyizolowanie ich w towarzystwie komórek glejowych przedłuża ich życie. Komórki glejowe zatem odpowiedzialne są za przetrwanie komórek nerwowych.

Ustalono także, że posiadamy bardzo dużo komórek glejowych. Ich nazwa pochodzi od greckiego “glia”, co oznacza “klej”. Można je więc postrzegać jako klej mózgu.

Komórki glejowe uważano niegdyś za pasywne komponenty mózgu i wsparcie metaboliczne, strukturalne oraz troficzne dla neuronów. Jednak obecnie wiadomo, że pełnią o wiele więcej funkcji i uczestniczą w licznych procesach umożliwiających pracę innych typów komórek nerwowych.

Funkcje komórek glejowych

Komórki glejowe pełnią różne funkcje. Oto niektóre z nich:

• Izolacja. Komórki glejowe produkują substancję o nazwie mielina, która osłania neurony. Jej zadaniem jest pokrywanie aksonów i ochrona komórki oraz wspieranie szybkiego przesyłu informacji. Jednocześnie zapobiega mieszaniu się informacji. Co więcej, wspiera proces uczenia się – podczas nauki wzrasta bowiem ilość mieliny.
• Odżywianie. Jak wiadomo, neurony potrzebują sporo energii i mimo że niektóre z nich mają rezerwy składników odżywczych, nie wystarczają one do utrzymywania odpowiedniej aktywności mózgu przez dłuższy czas. Komórki glejowe dostarczają zatem neuronom energii w postaci glukozy pobieranej z krwi.
• Oczyszczanie. Komórki glejowe pomagają w usuwaniu produktów ubocznych związanych z działaniem neuronów. Robią to na dwa sposoby: usuwając neuroprzekaźniki z przestrzeni synaptycznej, by przekształcić je  i dostarczyć ponownie do tych samych neuronów jako podstawę nowych neuroprzekaźników. Co więcej, usuwają resztki martwych komórek nerwowych, by zapobiec ich chemicznemu i fizycznemu wpływowi na pozostałe struktury.
• Wzmacnianie aktywności synaptycznej. Komórki te wspierają uwalnianie trombospondyny, która daje impuls do aktywności synaptycznej.

Komórki glejowe i ich typy

Istnieje kilka typów komórek glejowych spełniających różnorodne funkcje. Każdy z nich odgrywa ważną rolę dla prawidłowego działania neuronów i całego mózgu.

Opracowano różne klasyfikacje komórek glejowych. Jedna z nich opera się na lokalizacji w obrębie układu nerwowego. Tej przyglądamy się w dalszej części artykułu.

Ośrodkowy układ nerwowy

Astrocyty tworzą makrogleje (ze względu na swój rozmiar) i kształtem przypominają gwiazdę. To komórki glejowe występujące w mózgu w największych ilościach. Zlokalizowane są wokół połączeń synaps.

Jedną z ich głównych funkcji jest określanie granic komórek i tworzenie bariery ochronne mózgu. Poza tym, kontrolują powstawanie i działanie synaps, neurogenezę i regulację napięcia mięśniowego. Co więcej, dostarczają neuronom składników odżywczych

Inny typ komórek to oligodendrocyty. To makrogleje ośrodkowego układu nerwowego. Izolują komórki i zapewniają aksonom osłonkę mielinową. Komórki te są w stanie zaopatrywać w mielinę więcej niż jeden neuron i mają zdolność regenerowania uszkodzonych aksonów.

Poza tym istnieją mikrogleje, które odpowiedzialne są za oczyszczanie. Reagują, gdy w układzie pojawiają się zmiany, usuwają resztki komórek i stymulują odpowiedź przeciwzapalną.

Obwodowy układ nerwowy

W tej części układu nerwowego ważną rolę odgrywają komórki Schwanna, czyli makrogleje. Ten typ komórek dzieli się na trzy podtypy. Pierwszy z nich tworzy mielinę. Osłania zatem aksony. Gdy dochodzi do uszkodzenia w obrębie mózgu, pełni on funkcję oczyszczającą i regeneracyjną.

Drugi podtyp to komórki Schwanna, które nie wytwarzają mieliny. Jak dotąd nieznana jest natura komunikacji tych komórek z aksonami Jednak ustalono, że są niezbędne dla podtrzymywania funkcjonowania aksonów nieosłoniętych mieliną, które odpowiedzialne są za odczuwanie bólu.

Trzeci podtyp to perysynaptyczne komórki Schwanna. Te komórki glejowe pokrywają połączenia nerwowo-mięśniowe oraz uwalniają neuroprzekaźniki i peptydy. Na ich błonie znajdują się receptory generujące te substancje. Są w stanie też kontrolować i aktywować działanie synaps.

Jak widać, komórki glejowe to ważne elementy układu nerwowego. Nie tylko wspierają neurony, ale też wspomagają aktywność synaps, oczyszczanie i odżywianie. Dlatego też upośledzenie ich funkcji przekłada się na różne choroby takie jak na przykład stwardnienie rozsiane.