Nauka myślenia, czyli jak uczyć i nauczyć się myśleć?
Tradycyjna edukacja opiera się na systematycznym i mechanicznym procesie uczenia się, w którym główny ciężar spoczywa na zapamiętywaniu. Obecnie istnieje wiele opracowań, które bronią innego sposobu nauczania. Nauka myślenia jest jednym z głównych celów tej edukacyjnej rewolucji, której stopniowo jesteśmy świadkami.
Celem nadrzędnym jest zapewnienie uczniom narzędzi do wyszukiwania informacji i ich krytycznego przyswajania.
Musimy zmienić procesy i przygotować uczniów, aby w przyszłości mogli skutecznie rozwiązywać problemy. To pozwoli im podejmować decyzje w oparciu o wnikliwą analizę. Z tego powodu nauka myślenia oznacza, że konieczność myślenia przenika wszystkie nasze działania w klasie.
A wszystko po to, by młodzi ludzie stali się dobrymi myślicielami, zamiast tylko poświęcać się zapamiętywaniu.
Nauka myślenia – do czego jest nam potrzebna?
W większości szkół zazwyczaj nie ma modelu edukacyjnego, który uczyłby myślenia. Tradycyjna szkoła nadal jest przesycona krótkoterminowymi narzędziami, metodami i technikami. Prawie cały czas w klasie spędza się na uczeniu uczniów rozwiązywania równań i zapamiętywania tekstów.
A po kilku dniach prawdopodobnie trafią one do szuflady zapomnienia nie pozostawiając śladów.
Wielu specjalistów w dziedzinie edukacji stawia jednak na metodologie, które promują zrozumienie. Podkreślają wartość zadawanych pytań bardziej niż udzielonych odpowiedzi, tworzenie nowych sposobów rozwiązywania problemów opartych na myśleniu. Aby rozwinąć te metody, musimy również odnowić procedury i stosowane narzędzia.
„Ponieważ gleba, bez względu na to, jak bogata, nie może przynosić owoców, jeśli nie jest uprawiana. Umysł bez uprawy też nie może produkować”.
-Seneka-
Czym jest nauczanie oparte na myśleniu (TBL)?
W dzisiejszych czasach wiele instytucji edukacyjnych zrobiło już pierwszy krok naprzód. Uznano bowiem, że tradycyjna metodologia skupia się na uczeniu się poprzez powtarzanie nie zwracając wystarczającej uwagi na znaczenie wewnętrzne. Ten model nauczania nie odnosi skutku, ponieważ nie stosuje krytycznego i refleksyjnego myślenia w praktyce.
Uczenie się oparte na myśleniu (TBL) zapewnia bardziej świadomą i dogłębną naukę, która zmienia sposób, w jaki uczeń podchodzi do nowych informacji. Twórcą tej metody tej Robert Swartz, jedna z najbardziej wpływowych osobowości w dziedzinie edukacji. On sam określa ją jako metodologię, która uczy twórczego i krytycznego myślenia.
Robert Swartz wyjaśnia, że metodologia ta pojawiła się, gdy asystował w zajęciach prowadzonych przez profesora historii w Bostonie. Zaproponował swoim uczniom dwie różne historie do konfrontacji i poprosił ich, aby sami sprawdzili, w którą powinni wierzyć.
Swartz zdał sobie sprawę, że jest świadkiem całkowitej zmiany podejścia. Te dzieci bowiem uczyły się decydować, czy to, co czytają, jest czymś, co powinny uznać za prawdziwe i wiarygodne. Następnie stwierdził, że tę perspektywę można zastosować do wszystkiego.
Ta aktywna metodologia wykracza poza treść. Jednocześnie zapewnia uczniom naukę myślenia. Daje im możliwość rozwiązywania problemów rzeczywistego życia przy użyciu tej treści.
W jaki sposób? Poprzez wzięcie pod uwagę różnych opcji i sprawdzenie, która z tych opcji jest najlepszym rozwiązaniem. W ten sposób proces uczenia się nie zależy od zapamiętywania, ale od internalizacji treści.
„Rezultatem uczenia się opartego na myśleniu jest to, że uczniowie uczą się umiejętności myślenia na całe życie. Rozumieją treść przedmiotów, których uczą się w standardowym programie nauczania w bardziej wzbogacający i głębszy sposób niż na tradycyjnych lekcjach”.
-Robert Swartz-
Nauka myślenia oparta na współpracy w klasie
Nauka myślenia w klasie wymaga, aby nauczyciel ułatwiał ten proces i prowadził zespoły uczniów w celu wspólnego rozwiązywania problemów, przypadków i projektów. W ten sposób zachęca się uczniów do aktywnego udziału.
Praca grupowa ma kluczowe znaczenie w salach lekcyjnych, w których uczy się myślenia. Okazuje się bowiem, że myślenie działa najlepiej, gdy jest oparte na współpracy. Wspólne myślenie z innymi o ważnych sprawach skłania do pracy zespołowej. To forma współpracy z innymi, który przymusza nas również do refleksji i dzielenia się wiedzą.
Znaczenie zadawania pytań, aby nauczyć się myśleć
Dialog to nieocenione narzędzie służące do generowania wiedzy. Już w V wieku p.n.e Sokrates zdał sobie sprawę z jego użyteczności i opracował do niego całą metodę: majeutykę. W metodzie sokratejskiej zadawanie pytań to sposób na rozwój myślenia.
Pytania, które zadajemy na zajęciach, są dla uczniów bodźcem do próby szukania odpowiedzi i / lub postawienia nowych pytań.
Pytania mają za zadanie sprawić, aby uczniowie zwiększyli zdolność do strukturyzowania swoich myśli, syntetyzowania ich odpowiedzi i ich obrony poprzez rozumowanie. To zwiększa ich stopień autonomii w poruszaniu się za pomocą podobnych narzędzi w innych, nieznanych dziedzinach.
W tym sensie dobry nauczyciel zna różne rodzaje pytań i wie, które są najbardziej odpowiednie w każdej sytuacji.
„Najwyższym stopniem wiedzy jest zastanowienie się, dlaczego”.
-Sokrates-
Sześć kapeluszy do myślenia
Sześć kapeluszy do myślenia to natomiast technika stworzona przez Edwarda De Bono w celu ułatwienia rozwiązywania problemów a także ich analizy z różnych punktów widzenia. Sprzyja i stymuluje myślenie lateralne i twórcze, zachęca również do myślenia równoległego i jest alternatywą dla tradycyjnego rozumowania.
Sześć kapeluszy reprezentuje sześć sposobów myślenia. Każdy z nich ma ponadto sześć kolorów, które przedstawiają kierunki myślenia, których możemy użyć w obliczu problemu. W tej technice każdy uczestnik wyobraża sobie zakładanie i zdejmowanie kapelusza, aby wskazać rodzaj myślenia, którego używa.