Nastroje nacjonalistyczne - jaki wpływ mają na społeczeństwo?

Nacjonaliści często dają się ponieść uczuciom, które sprawiają, że z ogromną pasją wywyższają własny kraj. Ale w jaki inny sposób wyrażają te uczucia na co dzień?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 10 kwietnia, 2024

Nastroje nacjonalistyczne często działają jak rodzaj wirusa. Kiedy już dostaną się do umysłu, kształtują i zniekształcają światopogląd jednostki, podsycając jej impulsywność i uprzedzenia poznawcze. Pogląd osoby może zawęzić się do tego stopnia, że uzna, iż jej naród jest lepszy dzięki swojej historii, kulturze i wszystkiemu, co jest z tym związane.

Chociaż nie każdy rodzaj nacjonalizmu prowadzi do ekstremizmu i nieodłącznej przemocy, ze społeczno-psychologicznego punktu widzenia sposób, w jaki się przejawia, jest zawsze uderzający. Pasja i patriotyczny duch, jaki ze sobą niesie przekładają się na zachowania grupowe, intensywne emocje i nieświadome przywiązanie. W tym artykule omówimy czym charakteryzują się nastroje nacjonalistyczne.

Nastroje nacjonalistyczne – wyraz głębokich uczuć

Niemal każdy z nas identyfikuje się z krajem lub regionem, z którego pochodzi. Jego historie poruszają nas i sprawiają, że czujemy się częścią niezwykle różnorodnych i w dużej mierze niematerialnych bytów. Co więcej, nie zawsze rysujemy wyimaginowane linie podziału wyznaczające granice terytoriów, na których się urodziliśmy lub adoptowaliśmy od najmłodszych lat.

Jednak niektóre osoby wykazują wyraźne nastroje nacjonalistyczne. Doświadczają intensywnego poczucia przynależności do określonego kraju. Psychologiczny nurt, w który są uwikłani, przejawia się behawioralnie oraz w ich postawie na wiele sposobów. Zachowania te mają zauważalny wpływ na zbiorowość i społeczeństwo, w którym żyją takie jednostki.

1. Lojalność i oddanie narodowi a nastroje nacjonalistyczne

Nacjonalizm jest sprzężony zwrotnie z grupą wewnętrzną i poczuciem przynależności, które z niej wynika. W tym kontekście lojalność jest nuklearna. Często zdarza się, że osoby te bronią członków swojej grupy, niezależnie od tego, co one robią lub wyrażają. Obrona grupy ma fundamentalne znaczenie.

Co więcej, członkowie narodu lub regionu, którzy wyznają te same ideały i patriotyzm, są wierni swoim dogmatom i ustalonym przekonaniom. Ich absolutne oddanie swojej historii, kulturze i językowi rozpala w nich serię głębokich emocji.

2. Irracjonalna pasja

Ludzie, którzy nie mają wyraźnych uczuć nacjonalistycznych, często dziwią się tym, którzy je przejawiają. Do klasycznych zachowań takich osób można zaliczyć działania, uroczystości i zachowania motywowane niemal irracjonalnymi namiętnościami. W rzeczywistości nie jest niczym niezwykłym, że osoby te zachowują się w sposób ofiarny. Przykładem może tu być łamanie prawa dla rzekomego dobra ich przekonań lub grupy.

3. Tożsamość „ja” przed „innymi”

Jednym z najczęściej powtarzających się czynników psychosocjologicznych wśród tych, którzy żywią silne poczucie nacjonalizmu, jest oddzielenie „ja” od „innych”. Ci ludzie rozwijają tożsamości, które postrzegają inne ludy, kultury i narody traktowane są jako „inne”, a nawet „gorsze”.

Innym powszechnym zjawiskiem jest koncepcja „ja” rozmyta z grupą wewnętrzną, aż do konstruowania całkowicie fikcyjnych rzeczywistości. Na przykład nacjonaliści mogą twierdzić, że ich grupa jest zawsze atakowana i podbijana przez innych. Dlatego czują, że zasługują na samostanowienie.

4. Nastroje nacjonalistyczne a uprzedzenia

Społeczne uczenie się i rola środowiska często pośredniczą w rozwoju wyraźnie nacjonalistycznych postaw mentalnych i emocjonalnych. Z tego powodu w umysłach zwolenników nacjonalizmu często obecne są liczne uprzedzenia poznawcze wpojone przez środowisko. Oto kilka przykładów. Te idee wydają się być powszechne w przemówieniach wszystkich nacjonalistów:

• Faworyzowanie grupy. Ci, którzy myślą tak jak oni, są lepsi od innych.
• Spolaryzowane myślenie. Rzeczy są albo dobre, albo złe. Inni są albo z nimi, albo przeciwko nim.
• Błąd potwierdzenia. Potwierdzanie lub pamiętanie tylko tego, co pasuje do tego, w co wierzą.
• Naiwny realizm. Zakładanie, że to, w co wierzą, jest prawdą i myślenie, że inni ludzie wykazują naiwne rozumowanie.

5. Nieelastyczne style poznawcze

Nastroje nacjonalistyczne i sposób, w jaki zorganizowane są ich podstawy poznawcze, wzbudziły zainteresowanie wielu badaczy. Dowodem na to jest badanie przeprowadzone przez New York University (USA) dotyczące podstaw ideologii nacjonalistycznej podczas brexitu.

W badaniu wspomniano, że sentymentom nacjonalistycznym towarzyszy sztywne myślenie. Dlatego informacje nie są przetwarzane odruchowo, ale kategorycznie i nieelastycznie. W rzeczywistości nacjonaliści odrzucają wszystko, co nie jest zgodne z ich własnymi przekonaniami.

6. Silne przywiązanie a nastroje nacjonalistyczne

Często widzimy ludzi, którzy wykazują silne przywiązanie do symboli, historii i kultury swojego kraju. Niestety, te zachowania często wyrażane są przemocą. Rzeczywiście, nacjonalistyczni zwolennicy często dyskryminują gusta lub praktyki innych osób, które nie identyfikują się z koncepcją swojego narodu w ten sam sposób.

7. Narcyzm zbiorowy

Co ciekawe, nastroje nacjonalistyczne często przejawiają się w zachowaniach narcystycznych. Jest to jednak rodzaj zbiorowego narcyzmu. W związku z tym grupa wewnętrzna porusza się i działa poprzez zachowania aroganckie, samolubne i manipulacyjne.

Zjawisko to zbadano na Uniwersytecie w Minnesocie (USA). Udowodniono, że grupy nacjonalistyczne pogłębiają swoją wyższość jako narodu, nawet usprawiedliwiając potrzebę dominacji nad innymi narodami. Kłopotliwy fakt.

Rodzaje nacjonalizmu i jego konsekwencje

Często postrzegamy nacjonalizm jako postawę, która tak naprawdę nie ewoluowała. Istnieją pewne precedensy, które potwierdzają ten pogląd. Na przykład źle rozumiana miłość do ojczyzny była iskrą, która rozpaliła niefortunne i katastrofalne rewolucje, takie jak nazizm.

Z drugiej strony są też wydarzenia historyczne, w których nacjonalizm wytworzył spójność społeczną, która przełożyła się na postęp. Podamy kilka przykładów.

Obywatelski nacjonalizm

Australia, Nowa Zelandia i Kanada promują pewną formę obywatelskiego i refleksyjnego nacjonalizmu. Integrują różnorodne kultury swoich terytoriów, nie dyskryminując innych społeczeństw. Są to kraje, które, choć promują jedność i niezależność, starają się uwzględnić różne kultury, które je tworzą.

Wytwarzają poczucie spójności, które uświadamia wszystkim siłę, jaką mają, jeśli wspólnie dążą do określonych celów.

Pojęcie to staje się cnotą, gdy dzięki ćwiczeniu umiejętności odchodzi się od rozróżniania idei lub ludzi. Nie są to społeczeństwa doskonałe, ale wspierają ideę, że humanitarny sens jest możliwy do osiągnięcia w nacjonalizmie.

Skrajny nacjonalizm

To nacjonalistyczne nastroje dominują w scenariuszach dwubiegunowości, kryzysu i fragmentacji. Widzimy to dzisiaj w wielu krajach. Wpływ, jaki wywiera na rzeczywistość, jest ogromny. Chociaż nie zawsze zauważamy go od razu, pozostawia pęknięcia, które stopniowo stają się bardziej widoczne. Oto konsekwencje skrajnego nacjonalizmu:

• Rasizm i nienawiść do tych, którzy są inni.
• Sprzyja podziałowi społeczeństwa i wzywa do rewolucji i tworzenia chaosu.
• Zachowania ekstremistyczne. Na przykład przemoc na ulicach i w sporcie.
• Ma na celu zachowanie kultury narodowej. Oznacza to wetowanie innych grup społecznych i kulturowych.
• Skrajny nacjonalista będzie kłamał i zniekształcał rzeczywistość, aby stworzyć obraz wyższości.
• Rząd zdominowany przez nacjonalistyczne ideały i pasje usprawiedliwi swoją agresję wobec innych krajów.
• Skrajni nacjonaliści będą łamać prawo, ponieważ czują się do tego uprawnieni. Używają przy tym błędnego rozumowania.

Nastroje nacjonalistyczne i ich pozytywne strony

Mark Twain zdefiniował patriotę jako „osobę, która potrafi wrzeszczeć najgłośniej, nie wiedząc, o co wrzeszczy”. W tych słowach jest dużo prawdy. W rzeczywistości dobrze jest od czasu do czasu oderwać wzrok od naszego codziennego życia i zastanowić się, jak różne rodzaje nacjonalizmu wstrząsają światem.

Nacjonalizm może mieć pozytywną stronę. Może zachęcić nas do rozpoznania siebie i naszych ludzi oraz poczucia się częścią miejsca, w którym żyjemy. Nie ma w tym nic złego, o ile nie zapominamy, że żyjemy na niezwykle heterogenicznej planecie, na której na szczęście następuje dystrybucja bogactwa naturalnego i społecznego.