Społeczne uczenie się Alberta Bandury

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Alicia Escaño Hidalgo.

Ostatnia aktualizacja: 13 kwietnia, 2023

Społeczne uczenie się zostało opracowane przez Alberta Bandurę, jednego z najbardziej wpływowych psychologów wszech czasów. Był tak wpływowy, że w ubiegłym roku na jednym z przyjęć Biały Dom przyznał mu medal.

W czasach, gdy w psychologii uczenia się dominował behawioryzm, Bandura posunął się o krok dalej i sformułował teorię, która dostała nazwę społeczne uczenie się. Od tej pory, zaczęły mieć znaczenie procesy poznawcze i społeczne, które pośredniczą w całym tym procesie.

Znaczenie tych procesów nie dotyczyło tylko powiązań między bodźcami lub wzmocnieniami, które następują po zachowaniach, jak zachował się behawioryzm do tego momentu.

Niemniej jednak Bandura dostrzegł rolę warunkowania w naszym środowisku i zrozumiał, że jest to ważna część procesu, jakim jest społeczne uczenie się.

Uznał jednak, że nie jest to jedyna ważna część. Zdaniem Bandury, wzmocnienie jest konieczne tylko w kwestii wykonania, a nie do uczenia się jako takiego.

Kiedy wprowadzamy do naszej bazy danych nowe zachowanie lub wykonujemy te stare, które wcześniej nie byliśmy w stanie zrealizować, musimy wziąć pod uwagę nasz wewnętrzny świat.

Wiele naszych obecnych zachowań jest spowodowane naśladowaniem lub uczeniem się zastępczym w stosunku do różnych modeli, które nie są nam potrzebne.

Społeczne uczenie się i jego znaczenie

Według Bandury, istnieją trzy elementy, które oddziałują wzajemnie na siebie, gdy chodzi o społeczne uczenie się. Nazywa się to wzajemnym determinizmem lub triadyczną wzajemnością. Te trzy elementy to osoba, środowisko i zachowanie.

Środowisko wpływa na podmiot i jego zachowanie. Podmiot z kolei również wpływa na środowisko poprzez sposoby zachowania, a także zachowanie samego podmiotu.

Ludzie uczą się poprzez obserwowanie zachowań innych, czyli ludzi w swoim środowisku. Nie dokonują tego jedynie dzięki wzmocnieniom czy karom, jak twierdzą behawioryści.

Tylko i wyłącznie obserwowanie innych osób wywołuje potrzebne efekty uczenia się w naszym mózgu bez konieczności bezpośredniego wzmocnienia lub kary.

Te skutki możemy zaobserwować w słynnym eksperymencie znanym jako “Bobo doll study”. Bandura przeprowadził eksperyment, w którym brały udział dzieci w wieku od 3 do 5 lat. Podzielił je na dwie grupy. Jednej z nich pokazano agresywny model, a drugiej – spokojny rodzaj zachowania.

Każda grupa obserwowała pokój z zabawkami i modelem bawiącym się w odpowiedni sposób. Dzieci, które miały styczność z agresywnym zachowaniem, były bardziej brutalne w stosunku do lalki. Natomiast dzieci, które nie dostrzegały agresywnego zachowania, były mniej skłonne do naśladowania aktów agresji.

To badanie pozwala nam zrozumieć, dlaczego niektórzy ludzie zachowują się tak, jak się zachowują.

Na przykład, nienależyte zachowania niektórych nastolatków, którzy urodzili się w rodzinach bez określonej struktury i miały styczność z pewnym negatywnym rodzajem zachowania, mogą mieć głębsze powody.

To ich środowisko nauczyło dzieci kopiować zaobserwowane zachowania i w ten sposób kształcić własną osobowość.

Co wpływa na zastępcze uczenie się?

Według Bandury, oprócz trzech podstawowych elementów wspomnianych powyżej, istnieje również szereg procesów, dzięki którym odbywa się społeczne uczenie się poprzez obserwowanie:

• Uwaga. Uwaga jest składnikiem podstawowym. Na tym etapie wpływ mają wszystkie zmienne, takie jak intensywność bodźca, istotność, wielkość, nowość lub częstotliwość. Model do naśladowania jest równie ważny. Do jego zmiennych należą płeć, rasa, wiek i znaczenie przyznane przez obserwatora. Wszystkie one mogą modyfikować proces uwagi. A jeśli chodzi o zmienne pewnej sytuacji, badacze zauważyli, że najtrudniejszych zadań nie da się skopiować, a najłatwiejsze z kolei nie zwracają tyle uwagi.
• Przechowywanie/pamięć. Jest to etap ściśle związany z pamięcią. Pozwala podmiotowi zachowywać się w określony sposób, nawet jeśli model nie jest już obecny. Powiązanie odbieranego elementu z już wcześniej znanym, plus praktyka poznawcza lub przegląd tego, czego się nauczono, może pomóc w utrzymaniu zdolności do przechowywania elementu na stałym poziomie.
• Wykonanie/silnik. Jest to przejście od znajomości obrazów, symboli lub abstrakcyjnych zasad do zasad konkretnych i zachowań obserwowanych. W tym celu podmiot musi posiadać podstawowe umiejętności do wykonywania określonego zachowania. Powinien już dysponować głównymi składnikami tego zachowania.
• Motywacja. Jest to kolejny ważny etap wykonywania wyuczonego zachowania. Funkcjonalna wartość zachowania decyduje czy dany podmiot jest w stanie je wykonać, czy nie. Wartość ta zależy od bodźców bezpośrednich, zastępczych, własnych lub wewnętrznych.

Jakie efekty ma uczenie się przez obserwację?

Istnieją trzy różne typy efektów, które mogą wystąpić podczas obserwowania zachowania modelu. Jest to efekt nabycia, efekt hamujący lub uwalniający i ułatwienie.

• Efekt nabycia nowych zachowań. Podmiot nabywa nowe umiejętności i zachowania dzięki naśladownictwu i zasadom niezbędnym do ich utrwalenia. W trakcie tego procesu rozwija również inne. Nabyte zachowania to nie tylko zdolności motoryczne, ale również reakcje emocjonalne.
• Efekt hamujący i uwalniający. Jeżeli poprzedni efekt powoduje nabycie nowych zachowań, to ten drugi wspiera uwolnienie lub zahamowanie już istniejących za pomocą zmian motywacyjnych. Tu wchodzi w grę percepcja pojemności podmiotu.
• Efekt ułatwienia. Ten efekt nawiązuje do łatwości, jaką społeczne uczenie się zapewnia do wykonywania istniejących zachowań, które nie są hamowane.

Wiele z naszych zachowań zostało nabyte przez naśladownictwo. I choć prawdą jest, że ​​genetyka odgrywa ważną rolę w tym, jak się zachowujemy, modele i nasze środowisko wywierają na nas jeszcze większy wpływ.

Bycie nieśmiałym, mówienie wolniej lub szybciej, nasze gesty, nasza agresywność, posiadanie fobii. To wszystko rzeczy, których uczenie się po części odbywa się poprzez modelowanie.

Teoria społecznego uczenia się Bandury nie pomaga jedynie zrozumieć, dlaczego ludzie zachowują się w ten czy inny sposób. Uwzględnia również zachowania uznawane za niemożliwe do nabycia poprzez obserwowanie nowych modeli.