Terapia akceptacji i zaangażowania - cztery metafory ilustrujące jej zasady
Terapia akceptacji i zaangażowania opiera się na dwóch podstawowych zasadach: akceptacji i aktywacji. Zatem jej celem nie jest uniknięcie cierpienia lub bólu, ale zaakceptowanie go w pełni.
W psychoterapii bardzo często używa się różnego rodzaju metafor, aby lepiej pomóc pacjentom połączyć się z ich własnym problemem i zrozumieć dzięki temu, co terapeuta próbuje im zakomunikować.
Opowiadanie prostych historii będących metaforą dla ich konkretnego przypadku w jakiś sposób pomaga im w pełniejszym zrozumieniu i empatii. Konkretnie rzecz ujmując, terapia akceptacji i zaangażowania wykorzystuje metafory jako niezwykle cenne narzędzie dla terapeutów.
Ale to oczywiście nie oznacza, że dana osoba musi pogodzić się ze swoim bólem i cierpieniem. W rzeczywistości sytuacja wygląda dokładnie odwrotnie. Terapia akceptacji i zaangażowania skupia się bowiem na osobistym zaangażowaniu się pacjenta w realizację celów zarówno jego, jak i wyznaczonych przez psychologa. A następnie dążenie do nich pomimo trudności, jakie może on napotkać po drodze.
Dlatego właśnie zarówno aktywacja, jak i działanie są szczególnie cennymi składnikami tej metody
W tym konkretnym zastosowaniu metafory okazują się być bardzo pomocne. Ich przydatność wynika z tego, że opowiadają one pewną historię, z którą pacjent może się identyfikować.
Oczywiście ważna jest przy tym wiedza na temat tego, jakiej metafory powinien użyć terapeuta tak, by być w stanie zaoferować rozwiązanie, które jest zgodne z wartościami wyznawanymi przez pacjenta.
A jeśli pacjent napotyka na problemy związane ze zrozumieniem danej koncepcji lub znalezienia rozwiązania w trakcie trwania terapii, użycie odpowiednio dobranych metafor jest jednym ze sposobów pozwalających pomóc mu uporać się z tą przeszkodą. Terapia akceptacji i zaangażowania powszechnie wykorzystuje metafory jako skuteczne narzędzie dydaktyczne i terapeutyczne.
W dalszej części naszego dzisiejszego artykułu będziesz w stanie dowiedzieć się wszystkiego, co jest istotne w tej fascynującej technice. Zapraszamy do lektury!
Terapia akceptacji i zaangażowania – czym musi się cechować skuteczna metafora?
Terapia akceptacji i zaangażowania może wykorzystywać metafory dostosowanie do różnego rodzaju problemów. Ważne jest jednak to, aby pacjent uznał je za przydatne i ułatwił dzięki temu przeprowadzenie niezbędnych czynności terapeutycznych.
Metafora taka musi być skuteczna, a nie tylko być opowieścią, która nie ma nic wspólnego z problemami danego pacjenta. W związku z tym powinna ona spełniać następujące kryteria:
- Metafora powinna być spójna z poziomem rozwoju pacjenta. A to oznacza po prostu, że pacjent musi tę metaforę zrozumieć bez trudu. Powinna zatem ona odnosić się do bezpośredniego doświadczenia pacjenta lub do rzeczy, które są powszechnie znane dla jego grupy społecznej i wieku (McCurry i Hayes, 1992).
- Powinna istnieć wyraźna zgodność między problemem danej osoby a opowiadaną jej historią.
- Metafora powinna być zorientowana na działanie. Musi w jakiś sposób nakreślić kroki, które pacjent powinien podjąć w prawdziwym życiu, aby zmienić swoje dalsze zachowanie.
- I na koniec ważne jest to, aby metafora oferowała jakieś łatwe do zrozumienia rozwiązanie. W ten sposób pacjent będzie mógł zobaczyć swoje zachowanie w innym świetle. Czyli w sposób, którego wcześniej nie poznał. A następnie będzie w stanie ponownie zinterpretować lub rozwiązać swój problem.
Przykłady kilku metafor, które może wykorzystywać terapia akceptacji i zaangażowania
Poniżej prezentujemy przykłady kilku popularnych metafor, które można zastosować w codziennej praktyce terapeutycznej.
Basen z rekinami i test na wariografie
„Wyobraź sobie, że siedzisz na skraju basenu pełnego żarłocznych rekinów i że jesteś podłączony do niezwykle czułej maszyny do wykrywania kłamstw – wariografu.
Twoim zadaniem jest uniknięcie jakiegokolwiek niepokoju i emocji. Jeśli poczujesz się niespokojny, Twoje siedzisko pochyli się i wpadniesz bezpośrednio do zbiornika pełnego rekinów. Jak myślisz, co się wtedy stanie?
Jak możesz sobie teraz z pewnością wyobrazić, najprawdopodobniej zaczniesz odczuwać co najmniej lekki niepokój ”.
Ta metafora jest idealnym rozwiązaniem dla osób cierpiących na ataki paniki. Zaczynasz czuć się trochę niespokojny, ale chcesz jednocześnie uniknąć silnego lęku. Jednak nie możesz tego znieść i myślisz sobie „To okropne, przecież nie mogę się tak ciągle zamartwiać!”.
A to z kolei sprawia, że jesteś jeszcze bardziej niespokojny i wpadasz w błędne koło. A kiedy już zdasz sobie sprawę, co się dzieje, jesteś już w środku basenu z żarłocznymi rekinami.
Metafora w postaci opowieści o głodnym tygrysie
„Pewnego ranka budzisz się, otwierasz drzwi do swojego domu i na progu widzisz uroczego tygryska. Natychmiast przygarniasz to zwierzę, opiekujesz się nim i postanawiasz zatrzymać go w swoim domu.
Ale już wkrótce Twój śliczny tygrysek zaczyna miauczeć. Od razu zdajesz sobie sprawę z tego, że jest głodny. Dajesz mu zatem kotlet do hamburgera w charakterze posiłku. Za każdym razem, gdy znowu zacznie miauczeć, dajesz mu więcej i więcej mięsa.
W miarę upływu czasu Twoje zwierzątko zaczyna rosnąć, a kotlet do hamburgera już nie wystarcza mu jako cały posiłek. Teraz musisz dawać mu spore kawałki żeberek i duże porcje innego mięsa.”
To samo dzieje się z Twoimi myślami. Im bardziej je karmisz negatywnymi emocjami, tym bardziej rosną one. Dokładnie tak jak ten tygrys. Innymi słowy, im większą wartość przykładasz do swoich myśli, tym stają się one większe i silniejsze. Jeśli odpowiednio długo będziesz karmić swoje myśli, w końcu zaczną one kontrolować ogromną część Twojego życia.
Chińska pułapka na palce jako przykład szeroko stosowanej metafory
„Jeśli kiedykolwiek bawiłeś się chińską pułapką na palce, wiesz zapewne doskonale, że ta gra to mocno spleciona słomiana rurka o szerokości Twojego palca. Kiedy włożysz swój palec do jednego z jej końca i pociągniesz, słoma wokół Twojego palca rozciągnie się na długość, w efekcie czego stanie się ciaśniejsza.
Im mocniej pociągniesz za rurkę, tym węższa się ona stanie. W efekcie wyjęcie palca okaże się być niemożliwe. Jeśli jednak po prostu zetkniesz dwa palce ze sobą, Twój uwięziony palec nagle stanie się wolny.”
Pomyśl teraz o tym, jak życie każdego z nas może przypomina chińską pułapkę na palce. Im bardziej z tym wszystkim walczysz, tym więcej ograniczeń napotykasz na swej drodze. Jeśli przestaniesz nieustannie się szarpać i walczyć, zachowasz swobodę dokonywania własnych wyborów.
Przypowieść o dziurze i łopacie
„Wyobraź sobie, że wpadasz w dość głęboką dziurę, a jedyną rzeczą, którą masz do pomocy, aby się z niej wydostać się, jest łopata. Ponieważ nie wiesz, co robić, i czujesz się zdesperowany, zaczynasz odgarniać piach spod nóg.
W efekcie tego stopniowo zapadasz się coraz głębiej w tę dziurę. Gdy wyrzucasz na zewnątrz piach, dziura staje się coraz głębsza i coraz trudniej będzie Ci się z niej wydostać. Czy nie lepiej byłoby zatem użyć tej łopaty w inny sposób? A może po prostu krzyczeć i czekać, aż ktoś przyjdzie Ci z pomocą? ”
Tak właśnie wygląda zachowanie określane jako unikanie empiryczne. Niepokój, który odczuwasz w związku z wyjściem z dowolnej trudnej sytuacji, sprawia, że jeszcze bardziej pogrążasz się w myśleniu na temat tych problemów.
Jednak akceptacja może pomóc Ci znaleźć nowe alternatywy. Być może będziesz musiał trochę pocierpieć na samym początku, ale długoterminowe rozwiązanie okaże się być o wiele bardziej korzystne w takim przypadku.
Jak widać, metafory, jakie wykorzystuje terapia akceptacji i zaangażowania (oryg. Acceptance and Commitment Therapy – ACT) mogą być naprawdę przydatne do zrozumienia pewnych aspektów swojego życia. Co najmniej będą one w stanie pomóc Ci się zastanowić nad sobą. A czasem pomóc Ci spojrzeć na sytuację z innej perspektywy.
Zbyt łatwo utknąć w miejscu, w którym się znajdujesz, jeśli nie masz żadnych zewnętrznych informacji, ani nie widzisz sposobów na wyjście z danej sytuacji.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Steven, C, Hayes. Sal de tu mente, entra en tu vida. La nueva terapia de aceptación y compromiso. Desclée de Brouwer (2013)