Leki przeciwdepresyjne w ciąży: różne kraje, różne poglądy

Różne kraje mają różne wytyczne dotyczące tego, czy leki przeciwdepresyjne powinny być przyjmowane w czasie ciąży. Chociaż objawy depresji ciążowej są powszechne ponad granicami międzynarodowymi, istnieją znaczne różnice w proponowanych sposobach leczenia.

Depresja poporodowa zyskała na popularności w ostatnich latach, obalając mit, że czas po ciąży jest zawsze szczęśliwym okresem. Depresja może również rozwinąć się, zanim kobieta zajdzie w ciążę lub w trakcie ciąży. Termin depresja okołoporodowa obejmuje chorobę podczas ciąży i w ciągu roku po porodzie.

Nowe wyniki badań wskazują, że różne kraje europejskie mają różne wytyczne dotyczące depresji okołoporodowej i stosowania leków. Niektóre państwa nie mają też żadnych wytycznych. Przyjrzyjmy się głównym różnicom w tej kwestii między krajami.

Leki przeciwdepresyjne w ciąży

Depresja porodowa lub okołoporodowa dotyka około jednej na osiem kobiet. Te dwa terminy są zwykle używane zamiennie. Jednak pierwszy z nich odnosi się bardziej konkretnie do kobiet. Zaburzenie często utrzymuje się przez cały okres okołoporodowy. Aż 47% kobiet z depresją poporodową doświadczyło także epizodu przedporodowego.

W wielu przypadkach depresja łączy się z lękiem i powoduje znaczne obciążenie zdrowia psychicznego kobiety. Przyszłe matki mogą potrzebować dostosowanych form leczenia, w tym farmakoterapii. Wszystko zależy od przebiegu ich indywidualnej depresji, czasu wystąpienia i typologii widocznych objawów. Zazwyczaj jako pierwszą opcję proponuje się psychoterapię, a następnie leki. Należy wziąć pod uwagę, że praktyki te różnią się w zależności od kraju. Pomimo wielu badań interdyscyplinarnych, nadal brakuje międzynarodowego zrozumienia tego problemu.

Depresja okołoporodowa

Depresja okołoporodowa wiąże się ze spektrum negatywnych aspektów związanych z posiadaniem potomstwa. Obejmują one potencjalny negatywny wpływ na relacje matka-dziecko. Choroba wpływa również znacząco na samopoczucie i funkcjonowanie kobiet, a nawet może prowadzić do samobójstwa. W przypadkach umiarkowanych do ciężkich lub przy braku reakcji na psychoterapię pierwszego rzutu często wymagana jest farmakoterapia lekami przeciwdepresyjnymi. Zbiorcze wyniki z 40 badań kohortowych wskazują, że selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) są najczęściej stosowanymi lekami przeciwdepresyjnymi.

Stosowanie tych leków przez kobiety waha się od 3,5 procent przed ciążą, 3,0 procent w czasie ciąży i 4,7 procent w pierwszym roku poporodowym. W niektórych przypadkach może być konieczna augmentacja lekami przeciwpsychotycznymi lub wspomagająca farmakoterapia z uspokajającymi benzodiazepinami lub lekami przeciwhistaminowymi.

Plusy i minusy

Ciąża pozostaje głównym czynnikiem w decyzji o odstawieniu leków przeciwdepresyjnych. Spośród kobiet, które zdecydowały się na kontynuację leczenia, 49 procent ma niskie poziom przestrzegania zasad przyjmowania leków przeciwdepresyjnych. W związku z tym proces podejmowania decyzji o leczeniu przeciwdepresyjnym podczas ciąży lub laktacji jest złożony.

Polega on na rozważeniu możliwego ryzyka narażenia na składniki leków w macicy lub w mleku matki w porównaniu z potencjalnymi niekorzystnymi skutkami nieoptymalnie leczonej matczynej depresji okołoporodowej zarówno dla matki, jak i dziecka. Wytyczne praktyki klinicznej (CPG) dotyczące leczenia depresji okołoporodowej mogą ułatwić ten proces podejmowania decyzji. Wiele państw nie ustanowiło jednak CPG dla depresji okołoporodowej. Ponadto dostępne zalecenia nie zawsze są jednolite.

W 2018 roku przegląd systematyczny oceniający treść dostępnych CPG wykazał, że tylko cztery kraje zalecają kontynuację dotychczasowego leczenia przeciwdepresyjnego w czasie ciąży. W tej poprzedniej pracy wyodrębniono jedynie zalecenia CPG, które są zgodne z kryteriami jakości instrumentu Appraisal of Guidelines for Research and Evaluation (AGREE).

Oznacza to, że wciąż istnieją luki w wiedzy na temat obecnych praktyk CPG, które nie spełniają tych kryteriów jakości. Ponadto nie wiadomo, w jakim stopniu CPG są przestrzegane w odniesieniu do przepisywania leków przeciwdepresyjnych i innych środków psychotropowych.

Różne kultury i zażywanie leków w ciąży

W niektórych krajach Europy Wschodniej u kobiet w ciąży znacznie częściej stosuje się benzodiazepiny niż leki przeciwdepresyjne. Zwykle dzieje się tak, nawet jeśli leki przeciwdepresyjne są preferowanym wyborem w przypadku lęku, kiedy zwykle przepisuje się benzodiazepiny.

Benzodiazepiny to grupa leków do krótkotrwałego leczenia zaburzeń snu. Łagodzą niepokój oraz zmniejszają napięcie i skurcze mięśni. Nie zaleca się jednak stosowania benzodiazepin u kobiet w ciąży, ponieważ stanowią one dla dziecka większe ryzyko niż leki przeciwdepresyjne. Ponadto istnieje ryzyko uzależnienia i nadużywania tych środków. Nie jest więc niespodzianką, że różne kraje mają wspólne wytyczne dotyczące tych samych objawów, ponieważ stale pojawiają się nowe informacje w tej dziedzinie.

Wyniki badań przeprowadzonych w Danii

Stwierdzono, że ryzyko poważnych chorób psychicznych u matki było zwiększone, jeśli przestała ona przyjmować leki przeciwdepresyjne w czasie ciąży. Nie zwiększało się jednak, jeśli przestała zażywać leki przed zajściem w ciążę.

To przykład nowej wiedzy, która powinna znaleźć odzwierciedlenie w wytycznych dla pacjentów. W tym przypadku jest zrozumiałe, że dane te nie zostały dołączone do wytycznych, ponieważ badanie to przeprowadzono stosunkowo niedawno. Jednak istnieje również wiele przypadków, w których wytyczne nie zostały zaktualizowane w świetle ostatnich ustaleń.

Pomoc matce jest najważniejsza

W pewnych sytuacjach leczenie farmakologiczne depresji ciążowej może być naprawdę trudne do wdrożenia. W obawie przed uszkodzeniem płodu i za radą lekarza matka może zmienić lek, zmniejszyć dawkę lub przestać go przyjmować.

Oczywiście najważniejsza jest troska o płód. Istnieje jednak pewien powód, dla którego matka potrzebuje antydepresantów i ten powód nie znika w czasie ciąży. Niektóre objawymogą się nawet pogorszyć. Dlatego jeśli chodzi o depresję okołoporodową, możemy powiedzieć, że lepiej pomagamy dziecku, gdy najpierw pomagamy matce.

Nowe sposoby pomocy matkom

Pomimo wielu interdyscyplinarnych badań, wciąż nie ma ujednoliconych wytycznych transgranicznych, twierdzi badaczka Angela Lupattelli z Wydziału Farmacji Uniwersytetu w Oslo (Norwegia). Lupattelli jest jednym z trzech norweskich uczestników Riseup-PPD COST ACTION, dużej inicjatywy finansowanej przez UE, mającej na celu znalezienie i zebranie wiedzy na temat tego, co naukowcy nazywają depresją okołoporodową.

Naukowcy zbadają również nowe formuły leków, w przypadku których wyniki są obecnie mieszane. Wśród badanych rozwiązań znajdują się terapia światłem, kwasy tłuszczowe omega-3, elektroterapia i magnetoterapia. Z drugiej strony podwaja się wysiłki w zakresie polityki profilaktycznej w celu ograniczenia przypadków wymagających interwencji farmakologicznej.

Prace badawcze Riseup-PPD COST ACTION rozpoczęły się w 2019 roku i zakończą się w 2023 roku. Do tego czasu naukowcy mają nadzieję uzyskać jasne zrozumienie depresji okołoporodowej. Będzie to stanowić podstawę do ustalenia wytycznych w różnych krajach. Siłą badania jest to, że obejmuje ono kobiety, które doświadczyły tego rodzaju depresji. Dzięki wspólnym doświadczeniom eksperci będą mogli w przyszłości wprowadzić istotne zmiany.