Konrad Lorenz, dziedzictwo w postaci nowej dziedziny nauki

Konrad Lorenz był bez wątpienia jednym z najważniejszych naukowców i badaczy XX wieku. Studiował, praktycznie jak nikt inny, zachowania zwierząt. Zdobył uznanie jako „ojciec etologii”, która jest właśnie dyscypliną badającą zachowania zwierząt. Jego badania niezwykle wzbogaciły naszą wiedzę o prawach przystosowania się i przetrwania.

Ten wybitny naukowiec urodził się w Wiedniu w 1903 roku. Od najmłodszych lat okazywał szczególną miłość do zwierząt. Miał wiele zwierząt i dużo czasu poświęcał na opiekę nad nimi. Co ciekawe, bardzo pociągały go dzikie gęsi i właśnie z tej fascynacji zrodziły się jego pierwsze odkrycia.

Z tych wszystkich powodów zawsze chciał studiować zoologię, ale jego ojciec oczekiwał, że zostanie lekarzem. Dlatego Konrad nie chciał mu się przeciwstawiać.

W związku z tym Konrad Lorenz skończył więc studia medyczne na Uniwersytecie Kolumbia w Nowym Jorku. Jednak zaraz po ukończeniu studiów kontynuował badania w dziedzinie zoologii. To doprowadziło go następnie do ukończenia studiów doktoranckich z tej dyscypliny na Uniwersytecie Wiedeńskim.

Konrad Lorenz i etologia

Austriacki uczony był obserwatorem wielkiego kalibru. Spędzał też większość czasu obserwując, co robią dzikie gęsi i inne ptaki. W 1936 roku poznał Niko Tinbergena, biologa i ornitologa. Obaj podzielali tę samą fascynację zwierzętami, więc zaczęli razem pracować.

Wspólnie położyli podwaliny pod to, co później nazwano etologią, nauką badającą zachowania zwierząt.

Etologia jest nauką czysto biologiczną, ale jest ściśle wiąże się z psychologią. Wynika to z tego, że etologia bada również podstawy zachowania. To, co znajduje w reakcjach zwierząt, kontrastuje z ludzkim zachowaniem i odwrotnie.

Jednym z najbardziej istotnych aspektów badań Konrada Lorenza było to, że opracował on, z pomocą swojego nauczyciela Oskara Heinrotha, koncepcję „ustalonych wzorców zachowań”. Jak nazwa wskazuje, jest to szereg niezmiennych wzorców zachowań, które naukowcy znaleźli u znacznej części gatunków zwierząt.

Konrad Lorenz odkrył, że istnieją instynktowne reakcje naznaczone programowaniem genetycznym. W obliczu pewnych bodźców te zachowania zostają uruchamiane, a ponadto wiele z nich obejmuje prawdziwe rytuały. Tak jest na przykład w przypadku rytuałów godowych ptaków.

Wdrukowanie, ciekawa koncepcja

Kolejną z najważniejszych koncepcji opracowanych przez Konrada Lorenza jest wdrukowanie. Jest to rodzaj śladu lub znaku, który utrwala się u niektórych zwierzętach od momentu ich narodzin. Lorenz odkrył to, obserwując nowo narodzone młode gęsi i kaczek.

Wykrył, że pisklęta się wykluwały i podążały za pierwszym poruszającym się obiektem, który zobaczyły. Nie zwracały uwagi, czy ten przedmiot był ich matką, czy nie. Po prostu działały automatycznie, śledząc wszystko, co się przed nimi poruszało. Nazwał to zachowanie wdrukowaniem, czy też naznaczeniem.

Konrad Lorenz zauważył również, że to wdrukowanie nie ograniczało się do pierwszych kilku minut życia, ale utrzymywało się w czasie. Osiągało ponadto taki punkt, że “wdrukowane” zwierzęta mogą próbować łączyć się w pary z ludźmi po osiągnięciu dojrzałości.

Odrzucają nawet członków tego samego gatunku, dając pierwszeństwo ludziom. Nie występuje to u wszystkich gatunków zwierząt, ale pojawia się u wielu.

Wspaniałe dziedzictwo

Badania Konrada Lorenza wywarły ogromny wpływ na psychologię. Jednym z najważniejszych odkryć było wykazanie, że instynkt odgrywa bardzo ważną rolę u wszystkich zwierząt, w tym u ludzi.

Zaprzeczało to niektórym tezom behawiorystów, w których postulowano, że wszystkie ludzkie zachowania zostały wyuczone.

W ten sam sposób pojęcie „wdrukowania” umożliwiło zdefiniowanie nowych punktów widzenia dotyczących wpływu okoliczności na zachowanie. Wyraźnie pokazało, że w pewnych warunkach nawet instynkt jest w stanie poprowadzić nas nieoczekiwanymi ścieżkami dzięki swoim źródłom.

Globalne badania Konrada Lorenza dostarczyły cennych elementów do zrozumienia praw adaptacji i przetrwania w królestwie zwierząt, które można ekstrapolować również na ludzi. Nie dziwi więc, że dzięki swym odkryciom zdobył w 1973 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny.

Został też twórcą nowej dyscypliny zoologii: etologii. Jego wkład pozostaje żywy w obecnym stanie wiedzy, a jego nazwisko zdobyło niezaprzeczalne miejsce wśród wielkich osobistości w historii nauki.