Koło emocji Plutchika i 8 podstawowych uczuć

Koło emocji Plutchika to narzędzie opracowane przez amerykańskiego psychologa Roberta Plutchika. Służy do tworzenia wykresów różnych emocji i ich możliwych połączeń. Badacz ten uważał, że istnieją pewne podstawowe emocje, które zmieniają się przez całe życie, z czasem ulegając przemianom.

Emocje ewoluują i ulegają modyfikacjom dzięki adaptacji. Innymi słowy, ludzie muszą dostosować swój subiektywny świat do rzeczywistości zewnętrznej, a ta interakcja prowadzi do przemian w sposobie odczuwania. Koło emocji Plutchika pokazuje w pewnym sensie drogę, którą podążają emocje.

Mowa o grafice w kształcie kwiatu z ośmioma płatkami w różnych kolorach. Każdy z nich ukazuje rozwój wszystkich podstawowych emocji reprezentowanych w tych ośmiu płatkach. Przyjrzyjmy się bliżej temu wykresowi.

„Im bardziej jesteśmy otwarci na własne uczucia, tym lepiej potrafimy odczytać uczucia innych”.

-Daniel Goleman-

Koło emocji Plutchika – wstęp

Koło emocji Plutchika opiera się na trzech osiach, czyli podstawowych kryteriach. Są to typologia, antagonizm i intensywność. Jeśli chodzi o typologię, Plutchik wskazuje, że istnieją dwa rodzaje emocji : emocje podstawowe i złożone. Pierwsze to te, które znajdują się w stanie naturalnym, a drugie wynikałaby z ich połączenia.

Jeśli chodzi o antagonizm, odnosi się on do przeciwieństw istniejących między niektórymi emocjami. Na kole Plutchika takie emocje pojawiają się na przeciwległych krańcach, tak że to przeciwieństwo staje się wyraźnie widoczne. Istnieją cztery osie przeciwieństw: radość/smutek; oczekiwanie/niespodzianka; wstręt/zaufanie i strach/gniew.

Intensywność z kolei odnosi się do siły emocji. Na kole Plutchika przedstaia się ją jako intensywność koloru. Im intensywniejsza jest emocja, tym bardziej będzie przypominać emocję podstawową i tym bliżej środka wykresu będzie.

Koło emocji Plutchika i jego założenia

Podstawą teorii emocji Plutchika są postulaty obserwowane w tych badaniach. Wśród nich wymienić można:

• Układ limbiczny człowieka jest podobny do układu innych ssaków. Zwierzęta i ludzie doświadczają tych samych podstawowych emocji.
• Emocje powstały w ramach procesu ewolucyjnego na długo przed pojawieniem się małp człekokształtnych i ludzi.
• Najważniejszą rolą emocji jest pomóc nam przetrwać.
• Istnieją możliwe do zidentyfikowania wspólne wzorce i elementy, które składają się na każdą emocję.
• Najbardziej podstawowymi emocjami są emocje pierwotne: zaufanie, strach, zaskoczenie, smutek, niechęć, złość, oczekiwanie i radość.
• Suma tych różnych podstawowych emocji stworzy nowe, takie jak miłość = (radość + zaufanie), poczucie winy = (radość + strach) i zachwyt = (radość + zaskoczenie).
• Emocje to twory lub idee, które pomagają opisać określone doświadczenie.
• Podobnie jak wiele rzeczy w naturze, emocje mają dwoistość, więc każda z nich ma swój przeciwny biegun.
• Stopień podobieństwa określa, które emocje są bardziej powiązane, a które przeciwne.
• Zmiany intensywności powodują różnorodne emocje:
  – Pewność siebie waha się od akceptacji do podziwu.
  – Strach może wahać się od nieśmiałości po przerażenie.
  – Zaskoczenie waha się od niepewności do zdumienia.
  – Smutek waha się od pesymizmu do bólu.
  – Wstręt waha się od niechęci do obrzydzenia.
  – Złość może się wahać od irytacji do wściekłości.
  – Oczekiwanie waha się od zainteresowania do czujności.
  – Radość waha się od spokoju do ekstazy.

Podstawowe emocje, z których składa się koło emocji Plutchika

Zgodnie z tezą Plutchika, którą można znaleźć w różnych artykułach i badaniach, podstawowymi emocjami są: radość, zaufanie, strach, zaskoczenie, smutek, niechęć, złość i oczekiwanie. Każda z nich tkwi w istocie człowieka i odpowiada emocji w jej najczystszym stanie. Zobaczmy, co Plutchik mówi na temat każdej z tych emocji:

1. Radość

Radość definiuje się jako stan zadowolenia i dobrego samopoczucia, zarówno z siebie, jak i z okoliczności, w których się żyje. Może być subtelna, jak spokój, lub intensywna, jak ekstaza. Jej przeciwieństwem jest smutek. Radość pojawia się, gdy cel zostaje osiągnięty lub gdy ktoś cieszy się dobrą chwilą.

Radość może wchodzić w interakcje z innymi emocjami, wywołując nowe doznania. Na przykład można ją połączyć z pewnością siebie i oczekiwaniem, aby wzbudzić odpowiednio miłość i optymizm. Emocja ta może także łączyć się ze strachem i złością, wywołując poczucie winy i dumę.

2. Zaufanie

Zaufanie to subiektywna emocja, w której ma się przekonanie, że w określonej sytuacji lub w obliczu własnego działania nie będzie żadnej szkody. Jest powiązane z bezpieczeństwem, spokojem i nadzieją.

Według Plutchika emocja ta może się zmniejszyć i stać się akceptacją lub powiększyć i przekształcić się w podziw. Zwykle zaufanie łączy się ze strachem, ustępując miejsca uległości. Kiedy tak się dzieje, osoba traci swoją wolność na rzecz cudzych życzeń i woli.

3. Strach

Plutchik definiuje strach jako nieprzyjemną niepewność, która rodzi się z oczekiwań związanych z nadchodzącą krzywdą lub złem. Jest związany z niebezpieczeństwem i zagrożeniem. Jak stwierdzono w tym artykule, jego główną funkcją jest wywoływanie reakcji adaptacyjnych.

Ta emocja łączy się z innymi, tworząc bardziej złożone uczucia. Na przykład połączenie strachu i smutku powoduje rozpacz. Według koła Plutchika przeciwieństwem strachu jest złość.

4. Zaskoczenie

Zaskoczenie jest reakcją na to, co nieprzewidywalne w otoczeniu. Jest klasyfikowane jako emocja neutralna i może występować na przemian od rozproszenia do zadziwienia. Jej przeciwieństwem jest oczekiwanie.

W połączeniu ze smutkiem rodzi rozczarowanie. Łączy się z radością, powoduje zachwyt. Jednocześnie, jeśli jest związane z emocjami takimi jak gniew, wywołuje oburzenie.

5. Smutek

Smutek to stan lęku, w którym dominuje obniżony nastrój i zwykle prowadzi do potrzeby wsparcia społecznego. Jest związany ze stratą, separacją lub brakiem czegoś. Chociaż jest to zjawisko negatywne, stwierdza się, że jego pojawienie się zwykle wywołuje empatię i ułatwia tworzenie więzi grupowych.

Smutek często prowadzi do refleksji i introspekcji, co pozwala ludziom zrozumieć swoje wartości, uczucia i potrzeby. Kiedy doda się do niego złość, zmienia się w zazdrość. Z drugiej strony połączony z zaskoczeniem budzi dezaprobatę.

6. Niechęć

Niechęć to emocja, w której wyraża się wola odrzucenia lub uniknięcia czegoś lub kogoś. Może objawiać się nudą lub wstrętem, a jej całkowitym przeciwieństwem jest zaufanie i pewność.

Niechęć często łączy się z gniewem, co prowadzi do pogardy. Rzadziej zdarza się mieszanina niechęci ze zdziwieniem i oczekiwaniem, co skutkuje doświadczaniem wstrętu i cynizmu.

7. Złość

Według Plutchika złość jest reakcją na obrazę, zwłaszcza jeśli była celowa. Jak wskazano w artykule w Frontiers in Psychology, „Gniew pociąga za sobą negatywną reakcję, która prowadzi jednostkę do rozwiązania napięcia poprzez aktywne zachowania”.

Złość wyraża się na różne sposoby, na przykład przez łagodną irytację lub intensywną wściekłość. To emocja niezbędna do adaptacji i przetrwania. Co więcej, dzięki niej ludzie mogą obracać się w niebezpiecznych sytuacjach.

8. Oczekiwanie

Oczekiwanie to spodziewanie się czegoś, oparte na doświadczeniu i wcześniejszych informacjach, jakie ktoś ma na temat zdarzeń lub sytuacji. Jest niezbędne do przetrwania, ponieważ pozwala ludziom przygotować się na przyszłe wydarzenia i uniknąć zagrożeń.

Najbardziej powszechny jest związek między oczekiwaniem a smutkiem. To połączenie prowadzi do pesymizmu, który nie jest dobrym sprzymierzeńcem zdrowia. Wskazuje na to badanie, które wiąże tę emocję z większą śmiertelnością z przyczyn sercowo-naczyniowych.

Przeczytaj również: Jak wytłumaczyć dzieciom, czym są emocje?

Koło emocji Plutchika i połączenia podstawowych emocji

Koło emocji Plutchika pokazuje, że podstawowe emocje łączą się ze sobą i tworzą trzy diady lub grupy połączonych emocji. Z kolei te połączenia generują nowe emocje. Zobaczmy:

Podstawowe połączenia diad

• Radość + Zaufanie = Miłość
• Radość + Oczekiwanie = Optymizm
• Zaufanie + Strach = Uległość
• Strach + Zdziwienie = Ostrożność
• Zaskoczenie + Smutek = Rozczarowanie
• Smutek + Niechęć = Wyrzuty sumienia
• Niechęć + Złość = Pogarda
• Złość + Oczekiwanie = Agresja

Drugorzędne połączenia diad

• Radość + Strach = Poczucie winy
• Radość + Złość = Duma
• Zaufanie + Zaskoczenie = Ciekawość
• Zaufanie + Oczekiwanie = Fatalizm
• Strach + Smutek = Rozpacz
• Zaskoczenie + Niechęć = Niedowierzanie
• Smutek + Złość = Zazdrość
• Niechęć + Oczekiwanie = Cynizm
• Złość + Smutek = Zazdrość

Połączenia diad trzeciorzędowych

• Radość + Zaskoczenie = Zachwyt
• Radość + Niechęć = Chorobliwość
• Zaufanie + Smutek = Uczuciowość
• Zaufanie + Złość = Dominacja
• Strach + Niechęć = Wstyd
• Strach + Oczekiwanie = Niepokój
• Zaskoczenie + Złość = Oburzenie
• Smutek + Oczekiwanie = Pesymizm

Odkryj: Spokojne emocje – jak je ćwiczyć?

Do czego służy koło emocji?

To koło służy do poznawania siebie. Pozwala nam zrozumieć, co dzieje się w nas samych, wyrazić się i dbać o dobre samopoczucie. Dlatego użycie tej klasyfikacji emocji pomaga nam wykonać następujące czynności:

• Unikać negatywnych myśli: możemy uniknąć negatywnych myśli, wiedząc, jak reagujemy na różne działania i jakie są związane z nimi emocje.
• Łączyć się z innymi: co więcej, koło emocji Plutchika ułatwia komunikację z innymi. Dzieje się tak dlatego, że potrafimy rozpoznać emocje za pomocą słów i wyrazić w ten sposób to, co czujemy.
• Dojrzałość emocjonalna: pozwala nam lepiej zarządzać emocjami, a tym samym mieć większą inteligencję emocjonalną. Poprzez koło emocji Plutchika możemy nauczyć się nazywać, kontrolować i wyrażać emocje.
• Spojrzeć na emocje z innej perspektywy: możemy zdystansować się od naszych emocji i zobaczyć globalną panoramę, w której są one aktywowane.

Wartość koła Plutchika polega na bardzo precyzyjnej i pouczającej organizacji, którą proponuje się jako powszechny słownik emocji. Co więcej, mówimy o narzędziu, które może pomóc nam lepiej zrozumieć emocje nasze i innych.

Z tego powodu zapraszamy Cię do dalszego zgłębiania tej teorii i analizowania różnych połączeń, które Ci przedstawiliśmy. Czy mieszanki emocjonalne są Ci znane? Czy zauważyłeś kiedyś, że połączenie dwóch emocji tworzy jedną bardziej złożoną? Dlatego pomyśl o emocjach, które pojawiają się w Twoim codziennym życiu.