Jak Twój mózg reaguje w obliczu niepewności?

Czy zostanę zwolniona z pracy? Jaki będzie wynik mojego ostatniego badania lekarskiego? Czy zobaczę ponownie osobę, którą lubię? Niepewność jest przykrym doświadczeniem. W jaki sposób Twój mózg to koordynuje i jak możesz lepiej nim zarządzać? Dowiedz się tutaj.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 20 maja, 2023

Nie ma gorszego uczucia niż życie w niepewności. To tak, jakbyś szedł długim korytarzem i nie wiedział, co jest na jego końcu. Czy czeka na Ciebie coś niebezpiecznego? A może znajdziesz tam coś, za czym tęskniłeś? Twój umysł przetwarza sytuacje, których skutków nie znasz, jako niebezpieczne i męczące. To wyjaśnia Twoje uczucie stresu, supeł w żołądku i nieprzespane noce. Jak w takim razie Twój mózg reaguje w obliczu niepewności?

Narząd ten jest przyzwyczajony do przetwarzania niejednoznacznych informacji, dzięki czemu może wyciągać własne wnioski i podejmować decyzje w skomplikowanych momentach. Jednak problem pojawia się, gdy niepewność nie pojawia się sporadycznie, ale utrzymuje się przez dłuższy czas. Może to być na przykład martwienie się o swoją pracę i to, czy Cię nie zwolnią.

Poza tym żyjemy w niepewnych czasach. Kryzysy społeczne i gospodarcze mogą sprawić, że poczujesz się zawieszony w sferze, w której nic nie wydaje się pewne. Jak sobie radzić w tego typu sytuacjach? Jeśli chcesz zastosować odpowiednie narzędzia do radzenia sobie z niepewnością, pierwszą rzeczą, o której musisz pamiętać, jest to, w jaki sposób Twoje mechanizmy neuronowe budują tę percepcję.

Jak Twój mózg reaguje w obliczu niepewności?

Wyobraź sobie, że wysłałeś wiadomość tekstową do swojego najlepszego przyjaciela. Odpowiedź zajmuje mu naprawdę dużo czasu, mimo że wiesz, że widział Twoją wiadomość. Jego brak reakcji włączył jednak u Ciebie dzwonki alarmowe. Czy jest na Ciebie zły? Czy jest między Wami jakiś problem? Chociaż jednym z najbardziej podstawowych mechanizmów poznawczych Twojego mózgu jest radzenie sobie z niepewnością, jesteś na nią wyjątkowo podatny.

Badania przeprowadzone przez University of Regina (Kanada) i opublikowane w Journal of Anxiety Disorders wskazują, że strach przed czymś nieznanym, czego nie możemy przewidzieć, opanować ani wyjaśnić, jest jednym z najbardziej podstawowych instynktów. Nasze mózgi są jak nadopiekuńczy rodzice, którzy muszą mieć kontrolę nad swoją rzeczywistością. Dlatego, gdy coś wymyka się spod kontroli lub jest niezrozumiałe, wpadamy w panikę.

Neuronauka poznawcza ma odpowiedzi

Co więc dzieje się w Twoim wewnętrznym wszechświecie, kiedy pojawiają się takie nieoczekiwane zwroty losu? Neurobiologia poznawcza sugeruje, że odpowiedź leży w nadmiernym wysiłku mechanizmów neuronowych. Bardzo ciekawe badania w tym zakresie przeprowadził Massachusetts Institute of Technology (USA).

Dowodzą one, że w niepewnych sytuacjach wzgórze przyśrodkowo-grzbietowe stymuluje korę przedczołową, dzięki czemu podejmujemy decyzje i działamy w złożonym kontekście. Jest jednak pewien problem – niepewna sytuacja działa jak katapulta dla naszego niepokoju. A kiedy pojawia się u nas ta zmienna psychofizjologiczna, niezwykle trudno jest się zastanowić, przeanalizować sytuację lub wymyślić odpowiednią strategię.

Skutki niepewnych sytuacji na poziomie neurologicznym

Sposób, w jaki Twój mózg reaguje w obliczu niepewności, nie zawsze jest adaptacyjny. W końcu możesz spędzić cały dzień na analizowaniu sytuacji, o których nie masz pełnych informacji. Wyzwanie pojawia się, gdy masz do czynienia ze scenariuszem, w którym niepewność jest długotrwala. Wtedy pojawiają się różne reakcje, które być może są Ci znajome.

Po pierwsze, kiedy niepewność zakłóca Twoje procesy umysłowe, zakłóca też Twoje poczucie spokoju i bezpieczeństwa oraz powoduje reaktywność emocjonalną. W ten sposób wchodzisz w stan nadmiernej czujności, w którym możesz przewidywać, że w przyszłości wydarzy się coś katastrofalnego. Są to sytuacje, w których obszary mózgu, takie jak ciało migdałowate i wyspa, przejmują kontrolę.

Niepewność i niepokój: wspólne ogniwo

Pomimo faktu, że niepewność jest częścią codziennego życia, nie wszyscy jesteśmy w stanie ją tolerować. Na przykład wyobraź sobie, że czekasz na wynik badania lekarskiego. Albo pomyśl o tym, kiedy coś poszło nie tak z Twoim partnerem lub kiedy bałeś się, że stracisz pracę.

Często Twój mózg reaguje na niepewność lękiem. Chociaż jest to normalna reakcja, może Cię pokonać. Co więcej, niektórzy ludzie ogólnie mają problem z radzeniem sobie z niepewnością. Może to ustąpić miejsca uogólnionym zaburzeniom lękowym.

Podczas tych scenariuszy umysł doświadcza następujących rzeczy:

• Zwiększona i nadmierna czujność.
• Lęk i negatywne prognozy. Zmniejszają one możliwość zastosowania zdrowych i dostosowanych strategii radzenia sobie.
• Niepewność jest przetwarzana jako brak kontroli w obliczu zagrożenia. Ponadto brakuje informacji o tym, co może się wydarzyć. W ten sposób powstają przerażające prognozy, które potęgują uczucie dyskomfortu.

Bycie więźniem stresu

Bez wątpienia zdarzyła Ci się taka sytuacja. Najczęstszą reakcją, gdy masz do czynienia z niepewnymi kontekstami, jest stres. Są to zupełnie normalne mechanizmy i reakcje. Kluczem jest wiedzieć, jak je regulować, nie dając się ponieść emocjom. Jednak w przypadku braku tego procesu psychologicznego mogą wystąpić objawy wymienione poniżej:

• Bóle głowy.
• Bóle mięśni.
• Skurcze i zawroty głowy.
• Zmiany w procesie trawienia.
• Wpadanie w pętle chaotycznych myśli.
• Bezsenność i zaburzenia odżywiania.
• Poczucie, że wszystko przerasta Twoje możliwości i że nie masz nad niczym kontroli.

Depresja i nieelastyczne myślenie

Twój mózg czasami zachowuje się patologicznie w obliczu niepewności. W takim przypadku Twoja niezdolność do radzenia sobie z niepewnością może doprowadzić do rozwoju zaburzenia depresyjnego. W tego rodzaju sytuacjach Twój umysł przyjmuje nieelastyczne podejście. Oznacza to, że nie jest w stanie zareagować na żadną złożoną sytuację. Doświadczasz uczucia bezradności, beznadziejności i apatii.

W przypadku braku pewności Twój mózg generuje negatywne i fatalistyczne myśli. Trudno jest robić plany lub znajdować rozwiązania problemu, gdy odczuwasz wyłącznie lęk. Nie możesz poradzić sobie z tymi trudnymi emocjami, które zaciemniają Twoje myśli.

Strategie radzenia sobie z lękiem

Ciągła niepewność prowadzi Cię do życia w trybie przetrwania. Nie myślisz, tylko reagujesz. Nie działasz, tylko pozwalasz sobie odejść. Może to łatwo doprowadzić do zaburzeń nastroju. W takich przypadkach brakuje Ci narzędzi do radzenia sobie z doświadczeniami, które są zabarwione wątpliwościami lub obawami o to, co może się wydarzyć jutro.

Jeśli chcesz radzić sobie z niepewnością, musisz ćwiczyć swoją elastyczność i spokój psychiczny. Aby to zrobić, musisz zrestrukturyzować niektóre swoje myśli i koncepcje. Musisz także zobowiązać się do zmiany, stosując następujące wytyczne.

1. Uświadom sobie, co możesz kontrolować

Gdy otacza Cię niepewność, masz wrażenie, że wszystko wali się pod Twoimi stopami. Wcale tak jednak nie jest. Musisz skupić się na tych aspektach swojego życia, nad którymi masz kontrolę. Jak powiedział kiedyś psychiatra Viktor Frankl: „Kiedy nie jesteśmy już w stanie zmienić sytuacji, stajemy przed wyzwaniem zmiany samych siebie”.

Pamiętaj też o prostym fakcie, że niepewność jest nieodłączną częścią bycia człowiekiem i jest czymś, co musisz zaakceptować.

2. Wyłącz negatywne myśli i poszukaj rozwiązań

Powinieneś rzucić wyzwanie swoim negatywnym myślom i uświadomić sobie, jak nieprzydatne są w tych okolicznościach. Zamiast tego zastosuj odpowiednie techniki rozwiązywania problemów. Dla każdego wyzwania lub lęku, które masz w głowie, pomyśl o dziesięciu możliwych rozwiązaniach. Bądź kreatywny i stosuj elastyczne i odporne podejście.

3. Wizualizacja i ćwiczenia relaksacyjne

Techniki relaksacyjne są idealnymi narzędziami do regulowania stresu i przejmowania większej kontroli nad swoim umysłem. Pamiętaj, spokojny umysł lepiej myśli. Dlatego Twoje obawy zmniejszą się i będziesz w stanie podejmować lepsze decyzje.

Ponadto wypróbuj kilka technik wizualizacji. W swoim umyśle opracuj rzeczywistość swojej sytuacji i kilka możliwych rozwiązań, aby sobie z nią poradzić. Pozwoli to zmniejszyć uczucie stresu i zwiększyć elastyczność poznawczą.

Wniosek

Oczywiście sposób, w jaki Twój mózg reaguje w obliczu niepewności, nie zawsze jest najzdrowszy. Narząd ten preferuje pewność i przewidywalność.

Twoim obowiązkiem jest jednak poznanie mechanizmów pozwalających lepiej zarządzać niepewnością. To zagwarantuje Twoją adaptację w każdym, nawet bardzo złożonym środowisku. Nie wahaj się jednak poprosić o specjalistyczną pomoc, jeśli masz problemy z osiągnięciem wewnętrznego spokoju.