W ostatnich latach przeprowadzono kilka nowych badań, których tematem była hojność w ujęciu psychologicznym. Ujawniły one istotne dane, które potwierdzałyby korzyści płynące z takiej postawy. Niektórzy autorzy z nurtu humanistyczno-egzystencjalistycznego, szczególnie Erich Fromm i Victor Frankl, podkreślali wartości etyczne i miłość, z jakimi nieodłącznie wiąże się hojność.
Między innymi Erich Fromm twierdził, że wartości etyczne i miłość są między innymi źródłem dobrego samopoczucia psychicznego i cechą osoby zdrowej emocjonalnie (za Oberstem, rok 2005).
Hojność i wdzięczność to dwa ważne pojęcia określające doskonałość charakteru osobistego (Emmons i Sheldon, 2002). Ponadto są one w pewnym sensie komplementarne. Rzeczywiście związek między tymi dwoma pojęciami zaczyna się od afektywnego procesu „dawania”.
Może to być coś materialnego, porady, a nawet pomoc komuś, bez oczekiwania czegokolwiek w zamian. Hojność to zachowanie prospołeczne, którego celem jest poprawa samopoczucia innej osoby.
H. Maslow (2001) mówił o „hojnej naturze” istot ludzkich w przeciwieństwie do samolubstwa oraz o „zdrowej hojności”. Twierdzi on, że istnieje związek między hojnym zachowaniem a zdrowiem psychicznym. Wynika to z tego, że jego zdaniem hojność wywodzi się z „obfitości” i „wewnętrznego bogactwa”.
A biorąc pod uwagę sytuację przeciwną, w pełni samolubne zachowanie jest synonimem wewnętrznego ubóstwa, typowego dla ludzi neurotycznych.
W naszym dzisiejszym artykule przeanalizujemy hojność z psychologicznego punktu widzenia. Każdego dnia dowiadujemy się czegoś więcej na temat tego zagadnienia, szczególnie w zakresie pozytywnych konsekwencji, jakie pociąga za sobą takie nastawienie na dawanie, które nie oczekuje niczego w zamian. Zapraszamy do lektury!
Wdzięczność i hojność z psychologicznego punktu widzenia
Etyka definiuje wdzięczność jako cnotę moralną, która jako taka oznacza dobre zachowanie (McCullogh, Kilpatrick, Emmons i Larson, 2001). Jednak ta definicja, podkreślająca moralność ludzkiego zachowania, zmusza nas do wyrażania podziękowań za korzyści otrzymane także w formie bezosobowej (Blumenfeld, 1962).
Uznanie i docenienie osoby, która nam pomogła, nie oznacza jednak, że jesteśmy jej dłużnikiem. I chociaż do tej pory wiele osób sugerowało, że wdzięczność i zadłużenie są sobie równe, to tak naprawdę oba te zagadnienia zasadniczo różnią się od siebie (Watkins, Scheer, Ovnicek i Kolts, 2006). Mówiąc wprost – dług wymaga zapłaty.
Ważne jest, aby podkreślić, że działanie dawcy musi być podyktowane hojnością. Nie może polegać na chęci szukania zysku, ani też nagrody. Naprawdę hojne działanie nie ma na celu pozyskania wierzycieli w celu późniejszej, samolubnej satysfakcji.
Czy hojność jest wskaźnikiem zdrowia psychicznego?
Hojność była szeroko badana przez wielu specjalistów, szczególnie w kontekście naukowych poszukiwań pochodzenia altruizmu. Ponadto wyniki kilku badań empirycznych wykazały, że hojność powinniśmy obecnie uważać za wskaźnik dobrego zdrowia psychicznego.
Poczucie przynależności do danej społeczności jest jednym z fundamentów dobrostanu psychicznego. Dlatego jego brak jest wskaźnikiem słabego przystosowania psychicznego i potencjalnych zaburzeń psychicznych.
Kiedy dziecko nie rozwija pewnego poczucia wspólnoty w wyniku nadmiernie autorytatywnego lub przesadnie pobłażliwego wychowania, powstają u niego między innymi odczucia braku przynależności, nieadekwatności i osławiony kompleks niższości (Oberst, 2005).
Poczucie niższości jest z reguły trudne do zniesienia. Dlatego też typowo spotykaną tendencją jest kompensowanie sobie tego uczucia i nadmierna rekompensata za to, co Adler nazywa „żądzą wyższości lub żądzą władzy”. Jest to cecha, która według psychologii adlerowskiej jest często przyczyną wielu zaburzeń psychicznych.
O osoby z poczuciem niższości, a zatem ze słabym poczuciem wspólnoty, zaczęłoby rozwijać się to, co Adler nazywa „usposobieniem neurotycznym” (Adler, 1912/1993). Może objawiać się to na kilka sposobów, które określilibyśmy dzisiaj bardziej precyzyjnie jako powiązane z neurotyzmem.
Kluczowe są tutaj cechy osobowości, oprócz rzecz jasna zaburzeń psychosomatycznych i zaburzeń osobowości.
Zatem zniekształcenie życia emocjonalnego wynika z tej rzekomej niższości. Oznacza to, że osoba neurotyczna nie jest już w stanie odnosić się do innych w naturalny, spontaniczny sposób. Nieustannie próbuje osiągnąć jakikolwiek „triumf” nad tą drugą osobą, aby zrekompensować swoje poczucie niższości.
Kiedy jednak będzie ona nadmiernie akcentować taką postawę lub jednocześnie nałożą się na to różnego rodzaju problemy natury psychospołecznej, mogą pojawić się u niej dodatkowe deformacje charakteru, takie jak chciwość, uraza, złośliwość i okrucieństwo.
Bibliografia
Wszystkie cytowane źródła zostały dokładnie sprawdzone przez nasz zespół, aby zapewnić ich jakość, wiarygodność, trafność i ważność. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i posiadającą dokładność naukową lub akademicką.
Adler, A. (191211993) El carácter neurótico. Barcelona: Paidós.
Blumenfeld, W. (1962). Los fundamentos de la ética y el principio generalizado de gratitud. Lima: Universidad Nacional Mayor de San Marcos.
Emmons, R. & Sheldon, C. (2002). Gratitude and thescience of positive psychology. En C. Snyder & S. Lopez (Eds.). Handbook of positive psychology (pp. 459-471). London: Oxford
University Press.
Maslow, A. H. (2001) Visiones del futuro. Barcelona: Kairós.
McCullough, M., Kilpatrick, S., Emmons, R. & Larson, D. (2001). Is gratitude a moral affect? Psychological Bulletin, 127, 249-266.
Oberst, Ú. E. (2005). Las conductas prosociales,¿ un indicador de salud mental?. Aloma: revista de psicologia, ciències de l’educació i de l’esport Blanquerna, (16), 143-153.
Rodríguez, T. C. EL CONCEPTO DE GRATITUD DESDE UNA PERSPECTIVA PSICOLÓGICA. Rev. Psicol. Vol. 13 Nº 1-Enero-junio 2011, 105.
Watkins, P., Scheer, J., Ovnicek, M. & Kolts, R. (2006). The debat of gratitude. Dissociating gratitude and indebtedness. Cognition & Emotion, 20(2), 217-241.