Głód - czy wiesz, dlaczego jesz i na czym polega ten mechanizm?

Dowiedz się, jakie są najważniejsze teorie na temat uczucia głodu.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Francisco Javier Molas López.

Ostatnia aktualizacja: 25 maja, 2023

Jest południe i dopada Cię głód. Nie jesteś w stanie myśleć o niczym innym, jak o przekąsce. Chcesz coś zjeść, ale jesteś akurat bardzo zajęty i nie możesz. Dochodzi szesnasta, a Twój głód… w magiczny sposób zniknął.

Ile razy słyszymy, jak ktoś mówi: “Już nie jestem głodny”? Skąd zatem bierze się głód? I dlaczego w ogóle sięgamy po jedzenie?

Odpowiedź na te pytanie nie jest niestety jednoznaczna. Głód przybiera różne formy i czasem mija niezwykle szybko, a niekiedy nasz apetyt nie słabnie mimo pełnego żołądka. Wiele razy przecież jemy mimo, że nie czujemy głodu. Kiedy jednak stoi przed nami ulubione danie lub deser, trudno jest mu się oprzeć. Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu.

Głód i teoria granicy

Według teorii granicy, głód pojawia się, kiedy brakuje nam energii. Jemy po to, by uzupełnić jej zapasy. Określa się to jako moment przystosowania energii.

Według tej teorii, człowiek je aż poczuje się syty. Kiedy dotrze do tego punktu, przestaje jeść, ponieważ wrócił do wymaganego poziomu zgromadzonej energii. Proces jedzenia spełnił swoją rolę, a dana osoba może przestać przyjmować pokarm aż do następnego momentu, w którym poczuje głód.

Teoria granicy obejmuje trzy elementy:

• Mechanizm dostosowania. Od niego zależy, gdzie znajduje się granica głodu.
  
• Mechanizm wykrywania. Zauważa wszelkie rozbieżności w stosunku do wspomnianej granicy.
  
• Mechanizm działania. Odpowiada za eliminowanie odstępstw.
  

Wszystkie trzy mechanizmy są mechanizmami sprzężenia zwrotnego. Innymi słowy, informacja, która płynie w jedną stronę wywołuje efekt kompensacyjny płynący w odwrotnym kierunku. Ów system można bardzo często dostrzec u ssaków i ich dążeniu do zachowania homeostazy.

Gdyby teoria granicy była w pełni poprawna, kończylibyśmy posiłek w momencie przyswojenia odpowiedniej liczby kalorii. Jak jednak wiemy, sytuacja bardzo często wygląda inaczej.

Teoria granicy glukostatycznej

W połowie XX wieku badacze byli przekonani, że człowiek je, aby zachować niezmienny poziom cukru we krwi. Na tym założeniu opiera się teoria glukostatyczna. Mówi ona, że czujemy głód, kiedy poziom cukru we krwi spada, a kończymy posiłek, kiedy poziom ten wraca do normy.

Teoria granicy lipostatycznej

Według teorii lipostatycznej, każdy człowiek ma indywidualna granicę poziomu tłuszczu. Kiedy poziom tłuszczu w ciele spada poniżej określonej dla danego człowieka granicy, pojawia się głód.

Teorie granic i związane z nimi nieścisłości

Głównym problemem, jaki można zauważyć we wszystkich wymienionych wyżej teoriach jest to, że żadna z nich nie uwzględnia smaków, wychowania ani czynników społecznych. Wyobraź sobie na przykład, że na spotkaniu ze znajomymi masz przed sobą stół z różnymi produktami spożywczymi. Są wśród nich Twoje ulubione przekąski, ale również są takie, za którymi nie przepadasz.

Prawdopodobnie zjesz dużo więcej tego, co lubisz, niż tego, po co sięgasz z niechęcią. Co więcej, będziesz jadł nawet, kiedy Twój żołądek będzie już pełen. Jak zatem widzimy, wiele osób je nawet wówczas, gdy mija u nich głód.

Według statystyk, ponad połowa Amerykanów posiada znacznie więcej tkanki tłuszczowej niż wymaga tego ich ciało do prawidłowego funkcjonowania. Mimo zawyżonego poziomu tłuszczu, osoby z nadwagą i otyłością również czują głód i sięgają po jedzenie.

Teoria granicy nie potwierdza się zatem w rzeczywistych zachowaniach ludzi. Warto również zauważyć, że powyższe teorie opierają się na obserwacji współczesnego człowieka. Jeśli jednak byłyby one prawdziwe, ludzkość nie miałaby szans na przetrwanie.

W dawnych czasach pożywienie nie było powszechnie dostępne, więc ludzie musieli jeść “na zapas”, kiedy tylko nadarzała się ku temu okazja. Mówią o tym Pinel, Assanand i Lehman we wspólnej publikacji “Hunger, Eating and Ill Health” (Głód, jedzenie i problemy zdrowotne). Autorzy mówią o tym, że nasi przodkowie musieli robić zapasy tłuszczu w ciele na wypadek, gdyby potem mieli problem ze zdobyciem żywności.

Głód a teoria przyjemności

Według teorii przyjemności, ludzie i inne zwierzęta jedzą nie po to, aby pozyskać zapasy energii, lecz aby poczuć przyjemność. To założenie opiera się na znanych z historii okresach głodu, które były traumatycznym przeżyciem. Możliwość jedzenia dostarczała przyjemności, więc sięganie po żywność wywołuje przyjemne uczucie, a nie jest skutkiem braku energii w organizmie.

Warto również podkreślić, od czego zależy poziom głodu. Są oto takie czynniki, jak:

• Smak.
• Twoja wiedza na temat jedzenia.
• Czas, jaki upłynął od ostatniego posiłku.
• Ilość i jakość jedzenia, które jest obecnie trawione w Twoich jelitach.
• Fakt, czy jesz sam czy w towarzystwie.
• Poziom cukru we krwi.

Kiedy głód jest prawdziwy?

Jak widzimy, głód jest skomplikowanym zagadnieniem i nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie skąd się on bierze. Dzieje się tak dlatego, że jemy nie tylko wówczas, gdy potrzebujemy pożywienia, ale również wtedy, gdy mamy okazję zjeść coś, co lubimy. Co więcej, na nasze nawyki żywieniowe mają wpływ takie czynniki, jak emocje. Nasz nastrój może wpływać na to, co jemy, a jednocześnie to, co jemy, może nam poprawiać nastrój.

W związku z rosnącą liczbą osób cierpiących na nadwagę i otyłość, istnieje duże zapotrzebowanie na dalsze badania nad uczuciem głodu i związanymi z nim procesami.