Zaburzenia jedzenia - wpływ i rola rodziców

Przejrzane i zatwierdzone przez: psycholog Gema Sánchez Cuevas.

Napisany przez Raquel Lemos Rodríguez

Ostatnia aktualizacja: 25 maja, 2023

Zaburzenia jedzenia są coraz bardziej powszechne, szczególnie wśród nastolatków, jednak rodzice nie zawsze potrafią poradzić sobie z tym problemem. Próbują zmuszać swoje dzieci do jedzenia, wyznaczają im kary i złoszczą się. Żadna z tych dróg nie wiąże się z okazaniem potrzebnego dziecku zrozumienia ani analizy przyczyn jego problemu. Wielu rodziców ucieka w zaprzeczenie, nie chcąc uwierzyć, że zaburzenia odżywiania dotknęły właśnie ich dziecko. Rola, jaką odgrywają rodzice w tym procesie jest wielopoziomowa i bardzo skomplikowana.

Rodzice często mówią: “To niemożliwe, żeby moje dziecko cierpiało na bulimię albo anoreksję.” Takie podejście może być szkodliwe, jeżeli podejrzenia o chorobę dziecka są słuszne. Zaprzeczanie temu, że problem rzeczywiście istnieje może opóźnić postawienie diagnozy i utrudnić proces leczenia.

Nie można jednak winić rodziców za tego typu podejście. Strach może dopaść każdego i na wszystkich wywiera w jakimś stopniu wpływ. Jeżeli rodzice odwlekają moment kontaktu z lekarzem podejrzewając, ze dziecko cierpi na zaburzenia jedzenia, nie znaczy to, że chcą dla dziecka źle. Pamiętajmy, że okres dojrzewania jest bardzo trudnym czasem. Zmiany, przez jakie przechodzą młodzi ludzie w tym okresie prowadzą do niezliczonych konfliktów wewnętrznych, które przeradzają się w spięcia na zewnątrz.

Krzyki, kłótnie, brak zrozumienia, komentarze typu “To tylko twoje nastoletnie wymysły”, a przy tym nieustanna presja społeczna sprawiają, że młode osoby popadają w różne kłopoty, w tym zdrowotne. Ważne jest, żeby zostały one zauważone na czas. Rodzice muszą w takich sytuacjach przede wszystkim zaakceptować stan rzeczy i wprowadzić w życie plan działania, który pomoże ich dziecku wyzdrowieć.

Dynamika rodzinna a zaburzenia jedzenia

Liczne badania dowodzą, że zaburzenia jedzenia wiążą się z dynamiką rodziny. Na przykład Bernice L. Rosman, Lester Baker i Salvador Minuchin opublikowali pracę, w której poszukują wspólnych cech w rodzinach, w których wystąpił przynajmniej jeden przypadek jadłowstrętu psychicznego.

Wspomniana praca wskazuje na powiązania pomiędzy występowaniem tego rodzaju zaburzeń a przeważającą dynamiką rodziny. W rodzinach tych można zauważyć ambiwalentny styl przywiązania, nadopiekuńczość, brak komunikacji oraz angażowanie dzieci w konflikty rodziców.

Z kolei z badań Mary Selvini dotyczących głodzenia się wynika, że w rodzinach, w których była choć jedna córka cierpiąca na anoreksję występowały następujące czynniki:

• Problemy z komunikacją: niechęć do słuchania i odrzucanie prób nawiązania komunikacji przez inne osoby.
• Rodzice nie wchodzą w rolę lidera i nie biorą odpowiedzialności.
• Słaba więź pomiędzy dzieckiem i rodzicem.
• Dzieci angażowane są w problemy rodziców.

Badania te skupiały się na anoreksji, jednak wnioski obejmują również inne zaburzenia odżywiania, jak np. bulimia. Dynamika rodziny i rola rodziców w procesie leczenia to dwa bardzo ważne czynniki. Nie są to jednak jedyne elementy, jakie należy wziąć pod uwagę w czasie terapii.

Skąd biorą się zaburzenia odżywiania?

Rodzina dziecka cierpiącego na zaburzenia jedzenia nie ponosi odpowiedzialności za jego stan. Mimo że dynamika rodziny i rola rodziców są bardzo ważne, nastolatki zapadają na tego rodzaju choroby, nawet jeśli wspomniane wcześniej czynniki nie występują w ich rodzinie.

Kolejnym czynnikiem ryzyka łączącym cierpiące na zaburzenia jedzenia dzieci jest niska samoocena. Dotyczy to szczególnie opinii na temat własnego ciała.

Nastolatki cierpiące na takie choroby jak depresja czy choroba dwubiegunowa mogą wykorzystywać jedzenie jako element nagrody albo kary. Z czasem może się u nich to przerodzić w stosowanie szkodliwej dla zdrowia diety. Dieta taka jest oparta na przemiennym objadaniu się i wprowadzaniu silnych restrykcji w kwestii jedzenia.

Nie jest łatwo poradzić sobie z osobą cierpiącą na zaburzenia jedzenia. Nastolatki często zamykają się w pokoju i nie chcą słuchać rodziców ani z nimi rozmawiać. Jednak krytykowanie ich, karanie i brak próby zrozumienia donikąd nie prowadzą, a mogą jedynie pogorszyć sytuację. Dlatego każdy rodzic powinien wiedzieć, jakie w takim przypadku podjąć kroki.

Zaburzenia jedzenia – kluczowa rola rodziców w leczeniu

Rodzice mogą zapewnić bardzo silne wsparcie nastolatkom cierpiącym na zaburzenia jedzenia. Jeśli jednak nie podejmą odpowiednich kroków, mogą pogorszyć sytuację. To właśnie rodzic jako pierwszy zazwyczaj zauważa zmiany w sposobie odżywiania dziecka i powinien porozmawiać z nim na ten temat. Jeżeli problem zdaje się być poważny, należy skontaktować się ze specjalistą, który pomoże postawić diagnozę i obrać odpowiednią drogę leczenia.

To normalne, jeśli rodzice czują się sfrustrowani, kiedy słyszą, że diagnoza postawiona przez lekarza potwierdza ich podejrzenia. Może im się zdawać, że zrobili coś źle albo obwiniać dziecko za całą sytuację. Muszą jednak pamiętać, że dziecko przeżywa to dużo silniej niż oni. To przecież ono jest chore i na pomocy jemu należy się skupić.

Zdarza się, że rodzice spotykają się z odrzuceniem i wrogością ze strony dziecka. Nie chce ono przyjąć pomocnej dłoni ani poddać się leczeniu zaleconemu przez specjalistę. Dlatego tak ważna jest bliska współpraca z lekarzem w tym zakresie. Rodzice muszą spokojnie rozmawiać z dzieckiem i traktować je jak człowieka, który powinien sam podejmować korzystne dla swojego zdrowia decyzje.

Pomocne wskazówki i “zasady”

Rodzice nastolatka cierpiącego na zaburzenia jedzenia muszą trzymać się razem, wspierać się wzajemnie i mówić o swoich emocjach. Ważne jest również, aby trzymali się wskazówek od lekarza. Nie powinni też pozwolić, aby życie rodzinne zaczęło się obracać tylko wokół problemu zdrowotnego dziecka. Oczywiście trzeba mu poświęcić sporo uwagi, ale nastolatek z zaburzeniami odżywiania to ktoś więcej niż tylko chora osoba. Ma przecież swoje marzenia, nadzieje i uczucia…

Tak naprawdę kluczem do wyjścia z choroby dla takiej osoby jest poświęcenie mniejszej ilości uwagi samemu problemowi zdrowotnemu. Zamiast tego, trzeba częściej zwracać uwagę na wszystkie inne, ważne dla dziecka aspekty jego życia. Poza tym nastolatek musi stosować się do zaleceń lekarza. Jeśli tego nie robi, rodzice powinni przeprowadzić z nim rozmowę, która będzie go jednocześnie upominać i motywować.

Cel jest dwojaki: skłonić nastolatka do aktywnego działania na rzecz własnego zdrowia i utrzymanie własnej motywacji w tym zakresie na najwyższym poziomie. Rodzice nie mogą pozwolić dziecku się poddać. Nie mogą tego w ogóle brać pod uwagę.

Cel jest trudny, ale możliwy do osiągnięcia

Rola rodziców w procesie leczenia dzieci z zaburzeniami odżywiania jest niezwykle ważna. Ze względu na to, jak złożony jest cały ten proces, rodzice powinni zawsze zasięgnąć porady lekarza. Nawet mając szczegółowe wskazówki i zalecenia od specjalisty, większość rodziców opisuje walkę z tego rodzaju zaburzeniami u dzieci jako drogę wymagającą ogromnego poświęcenia, miłości i cierpliwości.