Bycie dobrym człowiekiem: dialektyczna pułapka
Wyobraź sobie, że zostajesz zaproszony na przyjęcie urodzinowe, na którym nikogo nie znasz. Niemniej jednak solenizantka nalega, żebyś poszedł. W pewnym momencie rozmowy mówi Ci: „Nieważne, że nikogo nie znasz, przedstawię Cię mojemu przyjacielowi George’owi, to naprawdę dobry chłopak. Na pewno się dogadacie”. Bycie dobrym człowiekiem, choć z założenia jest pozytywną cechą, niesie za sobą pewne niuanse.
Właściwie nie ma nic dziwnego ani fikcyjnego w tego rodzaju sytuacji. Często, kiedy spotykasz innych ludzi, inni z góry mówią Ci, jacy oni są. Informacje te pomogą Ci określić kontekst momentu, w którym spotykasz się z nimi po raz pierwszy i zmniejszyć poczucie niepewności, które możesz mieć.
Jednak niezwykle ciekawe jest to, że brak czasu lub wrodzona skłonność do upraszczania rzeczywistości skłaniają do przekazywania tego typu informacji w niezwykle spolaryzowany i powierzchowny sposób. Do tego stopnia, że masz tendencję do określania wszystkich jako „dobrych” lub „złych”. Przyjrzyjmy się temu bliżej.
Co oznacza bycie dobrym człowiekiem?
To trudniejsze pytanie, niż mogłoby się wydawać. Jest tak, ponieważ bycie „dobrym człowiekiem” obejmuje cały zestaw zachowań, przekonań, postaw i motywacji. Są one tak rozległe, że nie da się określić, jaki naprawdę jest dobry człowiek.
Nie tylko trudno jest zdefiniować pojęcie samo w sobie, ale także niezwykle trudno jest stworzyć definicję, która wykracza poza wszelkie kultury, społeczeństwa lub grupy. Jest bardzo prawdopodobne, że pojęcie „dobrego człowieka” w jednej kulturze może być zupełnie inne w innej.
Nawet w obrębie tej samej kultury, to kontekst określa znaczenie tego pojęcia. Czy uważasz, że idea „dobrego człowieka” byłaby taka sama w dyktaturze jak w demokracji? Czy byłaby taka sama w kontekście niedostatku i potrzeby, jak w sytuacji obfitości? Prawdopodobnie nie.
„Dobra osoba” to konstrukcja składająca się z dwóch słów. Bycie „osobą” to kwestia porządku metafizycznego. Mając na uwadze omawiany temat, nie warto w tej chwili zagłębiać się w tę koncepcję.
Jednak kluczowym elementem dla „dobrego” człowieka jest życzliwość. Niemniej jest to bez wątpienia cecha całkowicie subiektywna i każdy może ją ocenić. Ponadto na ocenę, czy ktoś jest dobry czy zły, wpływa wiele zmiennych. Może to być na przykład historia życia danej osoby, a także jej osobowość, kontekst społeczny i rodzinny.
Nierzadko zdarza się, że ludzie, którzy przez całe życie popełniali przestępstwa, wczuwają się w antagonistów filmów, seriali lub powieści. Usprawiedliwiają swoje przestępcze zachowanie i przypisują im szlachetne intencje.
Nieuzasadnione wymagania wobec siebie
Nasi rodzice i nauczyciele często twierdzą, że ich życzeniem, kiedy byliśmy mali, było to, abyśmy stali się dobrymi ludźmi. Dlatego to pragnienie, które na wiele sposobów przejawia się w specyficznym stylu wychowawczym, jest obecne od najwcześniejszych lat waszego dzieciństwa.
Rośnie w nas jak ziarno i integruje się z Twoją koncepcją etyki. Niemniej jednak, jak wspomniano powyżej, bycie dobrym człowiekiem, choć zawsze obecne w Twoim stylu życia, jest jednocześnie słabo zdefiniowane.
Co trzeba zrobić, aby być dobrym człowiekiem? Próba bycia taką osobą przekłada się na podejmowanie działań, które nie powodują żadnych szkód oraz robienie rzeczy, które sugerują bezpośrednią lub pośrednią korzyść dla innych. Problem pojawia się, gdy ta tendencja staje się czymś bliskim obsesji.
Raczej nierealistyczne jest myślenie, że aby być dobrą osobą, nie możesz nikogo skrzywdzić i musisz mieć całkowitą kontrolę nad swoim zachowaniem przez cały czas. W życiu czasami zdarza się, że krzywdzisz innych, celowo lub nieumyślnie. Ponadto czasami tracisz kontrolę i robisz lub mówisz rzeczy, których później żałujesz. Krótko mówiąc, Twój stan jako istoty ludzkiej predysponuje Cię do popełniania błędów, które mogą wpłynąć na innych i im zaszkodzić.
Czy są dobrzy i źli ludzie?
Sposób, w jaki uzyskujesz informacje o innej osobie, czy jest ona „dobra”, czy „zła”, jest w większości dysfunkcyjna. Dlatego pojawia się pytanie: jak stworzyć wiarygodną wizję dobroci człowieka? Być może ocena zachowania osoby jest bardziej odkrywcza niż sama osoba.
Nie ma dobrych ani złych ludzi. Istnieją zachowania, które można rozważyć i zredukować do „dobrych” lub „złych”, ale mimo to konieczne jest ich kontekstualizowanie. Dzieje się tak dlatego, że pewne zachowanie może zostać uznane za społecznie szkodliwe, ale gdy zostanie umieszczone w kontekście, jego wizerunek może się zmienić. Właściwie można je nawet uznać za pozytywne.