Zdezorganizowany styl przywiązania – co należy wiedzieć?

Zdezorganizowany styl przywiązania jest formą więzi międzyludzkich. Przyciąga uwagę wielu badaczy. W rzeczywistości ma on wiele konsekwencji w dorosłym życiu. Należą do nich negatywne emocje, takie jak niepokój. Osoby o zdezorganizowanym stylu przywiązania mają na przykład tendencję do kiepskiej komunikacji i niezbyt zażyłych związków. W konsekwencji odczuwają one wyższy poziom dyskomfortu.

Co więcej, zdezorganizowany styl przywiązania wiąże się z niemałą liczbą zaburzeń klinicznych. Należy do nich na przykład depresja, zespół stresu pourazowego (PTSD), psychoza i zaburzenia osobowości. Czym jest zdezorganizowany styl przywiązania? Wyjaśnimy to w dzisiejszym artykule. Najpierw jednak zastanowimy się nad samą ideą przywiązania.

„Przywiązanie jest podstawową potrzebą biologiczną i psychologiczną, a jego brak może mieć poważne konsekwencje dla rozwoju emocjonalnego i społecznego”.

-Mary Ainsworth-

Przywiązanie i jego znaczenie w naszym życiu

Przywiązanie to wiele kwestii. Po pierwsze, jest to proces sam w sobie, podczas którego od wczesnego dzieciństwa uczysz się relacji ze sobą i z osobami wokół ciebie. Po drugie, jest to cel, ponieważ łącząc się i nawiązując relacje z innymi ludźmi, dążysz do stanu, jakim jest poczucie bezpieczeństwa.

To John Bowlby jako pierwszy zdefiniował pojęcie przywiązania. Jego teoria pozostaje aktualna do dziś i stanowi zbiór koncepcji teoretycznych oraz praktycznych. Co więcej, teoria ta nadal jest silnie wzmacniana przez bieżące badania.

Van der Kolk (2020) twierdzi, że „kiedy przychodzimy na ten świat, płaczemy, aby ogłosić naszą obecność”. W tym okresie życia niemowlęcia zaczyna się formować więź przywiązania. Jeśli opiekunowie zareagują na cierpienie dziecka ciepłem, bezpieczeństwem, ochroną i współczuciem, prawdopodobnie rozwinie ono bezpieczny, zdrowy i pozytywny styl przywiązania, z którego będzie korzystał w całym swoim dorosłym życiu.

Z drugiej strony, jeśli opiekunowie zachowują się niedbale i nie troszczą się, nie uspokajają i nie zaspokajają potrzeb dziecka, może ono rozwinąć niepewne sposoby nawiązywania więzi z innymi. Jednym z nich jest właśnie zdezorganizowany styl przywiązania.

„Przywiązanie to emocjonalny związek między dwojgiem ludzi, charakteryzujący się poszukiwaniem bliskości i komfortu w sytuacjach stresu lub zagrożenia”.

-Alan Sroufe-

Charakterystyka zdezorganizowanego stylu przywiązania

W badaniach Ainswortha (Main i in., 1990) zaobserwowano, że niektóre niemowlęta pod nieobecność opiekuna reagowały wrogością, dezorientacją, zagubieniem, bezruchem lub strachem. Tak narodziła się teoria zdezorganizowanego stylu przywiązania. Jak zauważają Granqvist i in. (2017), charakteryzuje się on „nieustannym stanem alarmowym” u najmłodszych.

Jeśli niemowlak dowie się, że gdy potrzebuje bezpieczeństwa, jest pogardzany lub że gdy się boi, jego opiekunowie reagują obojętnie, prawdopodobnie wycofa się i będzie unikać kontaktu z innymi. Innymi słowy, dziecko rozwinie przekonania, które oscylują wokół dwóch kwestii: „Jestem zły i świat jest zły” oraz „Nie mogę ufać ludziom wokół mnie ani moim zdolnościom”.

„Zdezorganizowany styl przywiązania jest najbardziej skrajną formą niepewności, charakteryzującą się brakiem uporządkowanej strategii radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami”.

-Mary Main-

Zdezorganizowany styl przywiązania – rezultaty

Ten rodzaj przywiązania jest konsekwencją, jaką dzieci ponoszą ze swoich relacji z opiekunami. W efekcie to, czego nauczyły się w młodym wieku, utrzymują i utrwalają w swoim dorosłym życiu. Zdezorganizowany styl przywiązania może przejawiać się w dzieciństwie na dwa sposoby (Van der Kolk, 2020):

• W wyniku traktowania ze strony matki i/lub ojca. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy z powodu zamartwiania się swoimi problemami rodzice zaniedbują dzieci. Mogą oni też mieć skłonności do bycia niezwykle natrętnymi lub drażliwymi, gdy chodzi o kontakty z najmłodszymi. W rzeczywistości ich zachowanie jest często ambiwalentne, oscylując pomiędzy zaspokajaniem własnych potrzeb emocjonalnych a potrzeb dzieci.
• Rodzice, którzy czują strach i wiedzą, że są bezradni wobec życiowych wzlotów i upadków. Z tego powodu często nie są w stanie zachowywać się zgodnie z rolą opiekuna. Mogą nawet nie pomyśleć o podniesieniu swojego dziecka z podłogi, gdy to płacze.

Zdezorganizowany styl przywiązania – skutki w życiu dorosłym

Zaniedbania w wychowaniu mogą wynikać zarówno z nadmiaru, jak i niedoboru opieki. Arystoteles twierdził, że cnota jest złotym środkiem między dwiema skrajnościami. W tym kontekście miał on rację. Zdezorganizowany styl przywiązania sprawia, że w dorosłym życiu osoby prezentują poniższe zachowania (Granqvist i in., 2017, Van der Kolk 2020):

• Wrogie emocje. Oscylują wokół gniewu i irytacji.
• Niestabilność w postrzeganiu spójnego „ja”. Może się to objawić na przykład w zaburzeniu osobowości typu borderline (BPD).
• Impulsywność. Często objawia się samookaleczaniem. Również poprzez nadmierne spożywanie substancji odurzających czy impulsywne czynności seksualne.
• Ryzykowne zachowania, które prowadzą do szkód fizycznych i/lub psychicznych. Na przykład zachowania samookaleczające lub nadmiernie krytyczny dialog wewnętrzny.

Wydaje się, że czynnikiem, który najsilniej wywołuje te konsekwencje, jest wycofanie emocjonalne (Van der Kolk, 2020). Dzieci uczą się, że kiedy czują przerażenie lub udrękę, ich opiekunowie im nie pomagają. Dlatego, aby się „ocalić”, wolą schronić się w sobie i przestać prosić o pomoc.

Jak widać, zdezorganizowany styl przywiązania niesie ze sobą wiele negatywnych skutków. Niekonsekwentne zachowanie, trudność w regulowaniu emocji i uczuciowy dystans do innych ludzi to tylko kilka wynikających z tego stylu przywiązania cech. Z tego powodu musimy zwrócić uwagę na niezwykłe znaczenie tego, by troszczyć się o dzieci z miłością, czułością i wrażliwością.

„Zdezorganizowany styl przywiązania wiąże się z większą częstotliwością zachowań dysocjacyjnych i urazów psychicznych w wieku dorosłym”.

-Bessel Van der Kolk-