Najczęstsze uzależnienia behawioralne

Najczęstsze uzależnienia behawioralne to ćwiczenia fizyczne, surfowanie po Internecie lub jedzenie. Jakie są ich główne cechy?

W naszym społeczeństwie słowo uzależnienie jest często kojarzone z nadużywaniem substancji. Istnieją jednak uzależnienia behawioralne, które charakteryzują się robieniem czegoś uzależniającego. W nich ludzie używają tego samego schematu działania, jaki pojawia się w uzależnieniu od substancji.

Uzależnienie behawioralne jest zawsze sposobem na ucieczkę od rzeczywistości, a czasami użycie określonej substancji nie jest jedynym sposobem na osiągnięcie tego. Na przykład kompulsywne korzystanie z Internetu przez wiele godzin dziennie i unikanie wykonywania jakichkolwiek innych czynności może być nałogiem.

Psychologowie muszą ustalić określone kryteria, aby wiedzieć, czy jest to uzależnienie, czy nie. Aby to zrobić odnotowuje się, ile czasu jest wykorzystywane na wykonywanie danej czynności, czy przeszkadza to w codziennym życiu danej osoby i czy występuje znaczny dyskomfort lub cierpienie.

Uzależnienia behawioralne: nie ma substancji, ale jesteśmy „uzależnieni” od robienia czegoś

Jeśli powiemy komuś, że bieganie może być problemem odpowiedzą nam ze zdziwieniem i prawdopodobnie zakwestionują nasze podejście. Oczywiście będziemy musieli umieć szybko i przekonująco opisywać bieganie jako uzależnienie.

Po dobrej ocenie psycholog może wiedzieć, czy mamy do czynienia z nałogiem, czy nie i w którym momencie jesteśmy. Z drugiej strony, jeśli dla społeczeństwa problematyczne jest już odróżnienie uzależnienia od toksycznego zachowania, jeszcze trudniej jest stwierdzić, czy mamy do czynienia z uzależnieniem od jakiejś czynności.

Zobaczmy, jakie są główne cechy definiujące uzależnienia behawioralne:

• Uzależnienia behawioralne to powtarzające się zachowania, które przynajmniej na wczesnym etapie są przyjemne i prowadzą do uzależnienia psychicznego i utraty kontroli.
• Cechą charakterystyczną procesu zależności NIE jest samo zachowanie (na przykład praca), ale sposób, w jaki osoba odnosi się do zachowania.
• Zachodzi pilna potrzeba podjęcia takiego zachowania, pomimo powodowanych przez nie konsekwencji (utrata rodziny, zdrowia itp.).
• Nie są wymienione jako zaburzenia psychiczne ani w DSM, ani w ICD, z wyjątkiem patologicznego hazardu.

Dlatego w tej definicji termin uzależnienie zostaje poszerzony i dostosowany do nowych realiów. Pojawienie się nowych technologii i siedzący tryb życia powodują, że uzależnienie od nowych technologii jest tak samo problematyczne jak uzależnienie od substancji.

Uzależnienia behawioralne: uzależnienie od internetu

Jeśli jest coś, co charakteryzuje dzisiejsze społeczeństwo, to jest to masowe korzystanie z Internetu. Internet jest nam potrzebny do wykonywania przelewów bankowych, pisania e-maili, wykonywania biurokratycznych procedur czy telepracy w coraz bardziej uogólniony sposób.

Chociaż te zastosowania są sposobem uzasadnienia codziennego korzystania z internetu w optymalny i konieczny sposób wszyscy wiemy, że korzystanie z internetu sięga znacznie dalej. Głównie do celów „rekreacyjnych”, jak korzystanie z sieci społecznościowych, gier wideo online lub publikowanie postów na różnych forach lub czatach online.

Ale kiedy to zastosowanie staje się uzależnieniem? Jakie cechy ma uzależnienie od internetu?:

• Spędzanie dużo czasu: 40-80 godzin tygodniowo z sesjami do 20 godzin bez przerwy.
• Ukrywanie uzależniających zachowań.
• Stosowanie używek.
• Zmiana wzorców snu.
• Nadmierne zmęczenie.
• Utrudnienia w nauce lub pracy.
• Problemy zdrowotne (np. zespół cieśni kanału nadgarstka).
• Uzależnienie dotyczy zwykle konkretnej aplikacji, która działa jako wyzwalacz do nadmiernego korzystania z Internetu.

Jak widać w tej serii cech uzależnienie od Internetu ma charakter nadużycia i ma wyraźne objawy. Czasami sami nie potrafimy rozróżnić korzystania z internetu ze względu na pracę lub z powodu uzależnienia. Te cechy uzależnienia mogą nam bardzo pomóc.

Uzależnienie behawioralne od jedzenia lub hiperfagia

Problemy z jedzeniem są powszechnie badane w odniesieniu do bulimii i anoreksji. Jednak w uzależnieniu od jedzenia nie zwraca się uwagi na figurę ani wagę, a także ma ono wszystkie cechy, które pozwalają nam uznać je za uzależnienie.

Niektóre z głównych cech są następujące:

• Żarłoczne połykanie.
• Spożywanie dużych ilości jedzenia bez uczucia fizycznego głodu.
• Kontynuowanie jedzenia, aż poczuje się nieprzyjemne uczucie sytości.
• Poczucie winy i rozpaczy po przejadaniu się.
• Znaczenie aspektów emocjonalnych. Hiperfagia jest zwykle konsekwencją utrzymujących się stanów lękowych i depresyjnych.

Dlatego uzależnienie od jedzenia ma pewne cechy, które rozróżniają je od zaburzeń odżywiania. Jednym z największych wyzwań jest umiejętność prawidłowego zdiagnozowania.

Uzależnienie od ćwiczeń fizycznych

Jak wspomnieliśmy na początku artykułu, zachowania takie jak bieganie czy ćwiczenia są dalekie od negatywnych konceptów. Istnieje jednak uzależnienie od ćwiczeń fizycznych w celu unikania innych czynności i poszukiwania w przymusie fizycznego aktu niezrównoważonej przyjemności w stosunku do pozostałych obszarów życiowych.

Zobaczmy główne cechy uzależnienia od ćwiczeń fizycznych:

• Nadmierne zmartwienie i obsesyjne myśli o wykonywaniu ćwiczeń fizycznych.
• Ćwiczenie więcej niż 1 raz dziennie pomimo kontuzji lub choroby.
• Obecność objawów odstawienia, gdy nie ćwiczymy.

Uzależnienia behawioralne od zakupów, pracy i seksu

Istnieją inne, bardzo powszechne uzależnienia behawioralne, które pomimo tego, że nie zostały uwzględnione w podręcznikach diagnostycznych są tak samo problematyczne, jak każde uzależnienie od substancji. I powodują taką samą ingerencję w życie człowieka.

Uzależnienie od zakupów

Uzależnienie od zakupów występuje na ogół u kobiet w wieku od 30 do 40 lat. Początek ma miejsce między 18 a 20 rokiem życia i jest ciągły. Współwystępuje często z lękiem, depresją, uzależnieniem od substancji i zaburzeniami odżywiania.

Przed zakupami osoba zazwyczaj ma nastrój dysforyczny, po którym następuje podekscytowanie oczekiwaniem na zakup. Kupowane są różne zbędne przedmioty, a następnie pojawiają się wyrzuty sumienia z powodu wydanych pieniędzy i utraty kontroli. Ten cykl jest powtarzany w kółko, aby uniknąć narastającego dyskomfortu.

Uzależnienie od pracy

W tym nałogu osoba ma powtarzające się myśli o potrzebie produkowania, a także poznawcze zniekształcenia dotyczące wymagań zawodowych.

Drażliwość, niepokój i labilny nastrój pojawiają się, gdy wykonywanie pracy jest utrudnione, na przykład przez okresy urlopowe.

Uzależnienie od seksu

Osoba, która na to cierpi ma impulsywne zachowania seksualne z niemożnością ich kontrolowania, mimo że nie chce ich robić. Jest to niepohamowane niepożądane zachowanie.

Zadowolenie osobiste i emocjonalne następuje wyłącznie poprzez dobrowolny seks z dorosłymi, a także poprzez zachowania parafilne.

Zachowanie jako źródło gratyfikacji

We wszystkich tych uzależnieniach behawioralnych początek problemu ma związek z zachowaniem, które jawi się jako główne i wyłączne źródło gratyfikacji. Wiele z tych zachowań nie jest samo w sobie patologicznych, a w wielu przypadkach są one nawet akceptowane i cenione społecznie.

Dlatego dobrze jest pamiętać, że aby można było uznać je za uzależniające muszą występować następujące cechy kliniczne: utrata kontroli nad zachowaniem, uzależnienie psychiczne lub głód, tolerancja, wycofanie i poważne szkodliwe skutki.