Chociaż większość z nas myśli głównie o depresji, prawda jest taka, że występuje więcej niż jedno zaburzenie nastroju. Dlatego w tym artykule postaramy się odróżnić poszczególne zaburzenia nastroju i pogłębić wiedzę o tych wielkich zapomnianych. Wyjdziemy więc poza ramy poważnej depresji – najlepiej znanej wśród ogółu społeczeństwa.
Według danych, jedna na pięć osób będzie cierpieć na depresję lub zaburzenia nastroju w pewnym momencie swojego życia. To aż 10 do 16 procent ogólnej populacji. Natomiast prawie 4 procent tych ludzi będzie żyło z tym zaburzeniem przez całe życie. Zjawisko to znane jest jako dystymia, o której będzie mowa później.
Zidentyfikowano również różnice w zależności od płci: na każdego mężczyznę przypadają dwie kobiety z zaburzeniem depresyjnym. Jako grupy populacji o wysokiej częstości występowania zaburzeń nastroju, możemy znaleźć również opiekunów i osoby, które znosiły złe traktowanie.
Zaburzenia depresyjne mogą pojawić się w dowolnym momencie życia. W rzeczywistości występują nawet zaburzenia depresyjne typowe dla okresu dzieciństwa. Jednak najczęściej dotyczą one głównie osób między 25 a 45 rokiem życia. Początkowe objawy pojawiają się jednak już około 20 lub 25 życia, a zatem w populacji młodych dorosłych.
Czas trwania depresyjnego zaburzenia nastroju może się różnić w zależności od osoby i jej środowiska. Istnieją zaburzenia nastroju, które trwają latami, a inne mogą ustępować samoistnie.
Epizody dużej depresji a zaburzenia nastroju
Pierwszym zaburzeniem nastroju jest epizod dużej depresji. Ten typ wraz z nawracającym zaburzeniem depresyjnym są najlepiej znanymi odmianami depresji. Kluczem do diagnozy zaburzeń nastroju jest określenie, czy spełnione są kryteria epizodu dużej depresji i jak długo one trwają.
Podstawowa cecha epizodu dużej depresji to wiąże się z czasem trwania obniżonego nastroju. Mówimy o depresji, jeśli przez okres co najmniej dwóch kolejnych tygodni, dana osoba cierpi na obniżony nastrój.
Odczuwa go jako przygnębienie, brak zainteresowania i odczuwanie niewielkiej przyjemności w codziennych czynnościach. Może się to również objawiać uczuciem smutku, drażliwości albo gniewu…
A zatem, aby zdiagnozować epizod dużej depresji, pacjent musi spełniać pięć lub więcej objawów z poniższej listy:
- Przygnębiony nastrój
- Zmniejszenie zainteresowania zwykłymi zajęciami.
- Utrata wagi lub przyrost masy ciała.
- Bezsenność lub hipersomnia.
- Pobudzenie lub opóźnienie psychoruchowe.
- Utrata energii.
- Poczucie bezwartościowości.
- Zmniejszona zdolność myślenia.
- Myśli samobójcze.
Są to kryteria diagnostyczne typu DSM-5. ICD-11 dodaje do nich utratę poczucia własnej wartości i obecność dwóch z trzech podstawowych objawów w depresji: depresyjny nastrój, utrata zainteresowania i utrata energii.
Jeśli obserwuje się jedynie dwa z nich, u takiej osoby wystąpiłyby epizody łagodnej depresji. Gdyby wystąpiły wszystkie trzy, zdiagnozowano by u niej poważniejsze epizody.
Poważne zaburzenie depresyjne: nawracające epizody depresyjne
Poważne zaburzenie depresyjne jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych zaburzeń nastroju. Ten rodzaj depresji odpowiada praktycznie wszystkim objawom epizodu dużej depresji, jednak czas trwania się zmienia.
Czas trwania niektórych objawów lub cech zaburzenia jest bardzo istotny w psychologii. Bowiem to właśnie długość objawów może mieć znaczenie między jedną diagnozą a drugą.
W takim przypadku poważne lub nawracające zaburzenie depresyjne zostanie zdiagnozowane, gdy w historii choroby pojawiły się co najmniej dwa epizody dużej depresji. Pomiędzy tymi epizodami musi minąć okres co najmniej dwóch miesięcy z rzędu, aby stwierdzić, że badany spełnia kryteria epizodu dużej depresji.
Na przykład w ICD-11 ustalono, że w tych dwóch miesiącach nie powinien mieć objawów depresyjnych. Jeśli jednak wystąpią, diagnoza będzie wskazywać na inne zaburzenie.
Dlatego osoba, która cierpi na dużą depresję to nie jest ktoś, kto 365 dni w roku odczuwa objawy depresyjne. Są to przedziały czasowe, pomiędzy którymi występują momenty, w których objawy te nie pojawiają się. Nie ma tu kontinuum.
Ten typ depresji może mieć charakter sezonowy, znany jako sezonowe zaburzenie afektywne. Oznacza to, że istnieją pewne poważne depresje związane ze zmianami pór roku, w których miesiące jesienne i zimowe mają bardzo duży negatywny pływ na nastrój.
Dystymia: utrzymująca się depresja
Dystymia lub uporczywe zaburzenie depresyjne jest definiowane jako przewlekły wzorzec zaburzeń zachowania, charakteryzujący się niskim nastrojem. Te zaburzenia nastroju doświadczane są w sposób ciągły, codziennie i przez minimum dwa lata.
Aby zdiagnozować dystymię, osoba musi przeżyć większość swoich dni w niezrównoważonym lub przygnębionym nastroju. Nie ma u niej również okresów większych niż miesiąc bez odczuwania tych objawów.
Oznacza to, że objawy depresyjne – wspomniane powyżej – i niski nastrój nie przychodzą w nawrotach, jak miało to miejsce w przypadku dużych zaburzeń depresyjnych.
DSM-5 w jakiś sposób łączy dystymię z poważną depresją, stwierdzając, że mogą wystąpić razem. W rzeczywistości poważna depresja może poprzedzać dystymię.
Destrukcyjne zaburzenia regulacji nastroju
Ten stan jest uwzględniony w zaburzeniach nastroju ze względu na niebezpieczeństwo postawienia błędnej diagnozy. Jednym z powodów jego włączenia jest uniknięcie potencjalnego niebezpieczeństwa wysokiego odsetka dzieci źle zdiagnozowanych i błędnie leczonych z powodu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych.
To zaburzenie nastroju należy zdiagnozować między 6 a 18 rokiem życia, ani wcześniej, ani potem. Objawy zaczynają pojawiać się przed ukończeniem przez dziecko 10 lat.
Destrukcyjne zaburzenie regulacji nastroju odnosi się do ciężkich i nawracających wybuchów gniewu, które manifestują się werbalnie lub w zachowaniu. Intensywność i czas trwania wybuchów wściekłości nie są proporcjonalne do sytuacji lub prowokacji.
Nie pasują też do stopnia rozwoju młodej osoby. Dzieci te zachowują się, jakby wydawały się młodsze i miały niższy poziom zarządzania emocjonalnego.
Główny problem związany z tym kontrowersyjnym zaburzeniem związany jest z ustaleniem jasnej diagnozy różnicowej. Jest zbyt wiele zaburzeń, które mają wiele podobnych objawów, dlatego są one mylone.
Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne
Ten rodzaj zaburzenia nastroju obejmuje różnorodne zmiany emocjonalne i behawioralne, które mogą objawiać się u niektórych kobiet w związku z cyklem miesiączkowym. Objawami przedmiesiączkowego zaburzenia dysforycznego są najczęściej:
- Intensywna labilność emocjonalna (zwiększona wrażliwość, wahania nastroju…)
- Drażliwość i gniew.
- Intensywny depresyjny nastrój, myśli prowadzące do deprecjonowania własnej osoby.
- Lęk
Do nich dołączają również| objawy wtórne, takie jak letarg, zmniejszone zainteresowanie lub hipersomnia albo bezsenność. Objawy te muszą pojawić się w zdecydowanej większości cykli menstruacyjnych i znikać tydzień po menstruacji. Zwykle zaczynają się kilka dni po rozpoczęciu miesiączki.
Wnioski
Zaburzenia nastroju są różnorodne i dotyczą nie tylko ludzi „smutnych”. Chociaż poruszają się według podobnej osi wartościowania nastroju, prawda jest taka, że są to różne stany patologiczne. Mogą też prowadzić do zupełnie różnych rodzajów cierpienia, a przede wszystkim do różnorodnych metod leczenia.
Bardzo ważne jest zatem ich prawidłowe rozróżnienie, aby określić interwencję medyczną, uniemożliwiając ich postęp. Aby na przykład poważne zaburzenie depresyjne nie przeszło w dystymię, trzeba zacząć od dobrej diagnozy, która uwzględnia warunki każdej osoby i dyskomfort, jaki odczuwa.