Hiperracjonalizacja: gdy wątpliwości nas blokują

Hiperracjonalizacja jest rodzajem patologicznej wątpliwości, która blokuje osobę. Jest powszechna u tych osób, które są wyjątkowo logiczne, racjonalne i pozbawione spontaniczności. Z drugiej strony ten stan powoduje wielki dyskomfort dla osoby, która na niego cierpi.

W rzeczywistości przy wielu okazjach emocje i intuicja odgrywają ważną rolę w podejmowanych przez nas decyzjach. Nie zwracanie uwagi na te elementy, które są częścią nas, oznacza ignorowanie ważnej części naszej natury. Hiperracjonalizacja może więc prowadzić do wewnętrznej pustki, która nie zawsze przychodzi nam na dobre.

Hiperracjonalizacja, czyli gdy wątpliwości Cię blokują

Wątpliwości czynią z nas osoby niezdecydowane, ale przy wielu okazjach także mądre i rozważne. Z drugiej zaś strony możemy mówić o hiperracjonalizacji jako wyniku nadmiernego używania logiki i jednocześnie odrzucania intuicji.

Człowiek może wątpić w momencie decyzji: wierzyć czy nie wierzyć, zrobić coś, czy nie zrobić. Kiedy dana osoba nadmiernie racjonalizuje, zwykle zaplątuje się w wątpliwości do tego stopnia, że ​​zostaje w nich uwięziona.

Jesteśmy istotami racjonalnymi, ale także emocjonalnymi, więc kiedy zbytnio polegamy na logice, w końcu przestajemy działać. Tak więc hiperracjonalizacja wywołuje niepokój, mimowolnie wzmacniając nasze przekonanie do logiki. Niestety właśnie ona nas pogrąża.

Czym jest hiperracjonalizacja?

Rozum nie jest naturalnym elementem decyzji. W wielu przypadkach nie jest nawet realny, a wręcz iluzoryczny. Wiele decyzji, które naszym zdaniem podejmujemy rozsądnie, jest niczym innym jak ukrytym produktem podyktowanym przez nasze emocje.

Hiperracjonalizacja to nic innego jak wiara w tę iluzję, która pojawia się zwłaszcza wtedy, gdy przechodzimy przez etap, który wydaje się być pustynią pewników i dobrych decyzji. Czujemy się zdradzeni przez to, czego nie kontrolujemy.

Natomiast mocno przywiązujemy się do tego, co wydaje nam się kontrolować. Możemy zatem uważać, że postępujemy logicznie, podczas gdy nie jest to możliwe z powodu braku informacji.

Hiperracjonalizacja w zaburzeniu obsesyjno-kompulsywnym

Wyjaśnienia podawane w zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych (OCD) mogą się różnić między sobą. Niektóre określają to jako „uczucie niedokończenia” lub „nie do końca poprawne doświadczenie”. Inspirują się klasycznymi opisami Janet (1903).

Poczucie „niedokończenia” odnosi się do wewnętrznego poczucia niedoskonałości. Dlatego wiąże się z subiektywnym wrażeniem, że działania lub intencje nie zostały w pełni osiągnięte (Pitman, 1987).

Uczucie niedokończenia występuje nie tylko u osób z zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym. Badania przeprowadzone za pomocą kwestionariusza NJRE-Q wykazały, że odczucia te występują z niezwykłą częstotliwością w populacji nieklinicznej, szczególnie u 99% badanych studentów.

To doświadczenie niedokończenia można uznać za ogólną tendencję do wyrażania wątpliwości lub kwestionowania własnego doświadczenia (Tallis, 1995). W obliczu badań psychologicznych powszechnie stosuje się „Skalę niezdecydowania” (Skala niezdecydowania, IS; Frost and Shows, 1993).

«Jak się czujesz podejmując tę ​​decyzję? Kiedy rozum nas blokuje, zadawanie sobie pytań związanych z naszą emocjonalną stroną może pomóc nam podejmować lepsze decyzje ».

Brak akceptacji dla błędów

Jedną z głównych cech związanych z hiperracjonalizacją jest trudność w akceptowaniu błędów. Oznacza to, że musimy zmierzyć się z faktem, że w życiu popełnia się błędy. Jednak ludzie, którzy nadmiernie racjonalizują, nie są do tego zdolni.

Czasami obszerne szczegółowe wyjaśnienia lub przytłaczające słowa kryją w sobie chęć wykazania się inteligencją. Należy jednak pamiętać, że jako istoty ludzkie posiadamy mózg stworzony nie tylko do myślenia. Tworzymy bowiem znacznie bardziej skomplikowany system ukształtowany przez idee, uczucia i emocje.

Utworzenie głównych struktur w mózgu zajmuje nam około 6 lat. Oznacza to, że w pierwszych latach życia decyzje są podyktowane naszą najbardziej intuicyjną częścią – emocjonalną. Logika pojawia się tylko w bardzo małych dawkach. W porównaniu do znaczenia receptorów czuciowych i asocjacyjnych ma minimalne znaczenie.

Książka Myśl szybko, myśl powoli, napisana przez Daniela Kahnemana, bardzo dobrze wyjaśnia wynik dziesięcioleci badań nad dychotomią myślenia. Podsumowując, autor mówi o dwóch sposobach myślenia:

• System 1: jest to szybki, instynktowny, automatyczny, podświadomy, stereotypowy i emocjonalny sposób myślenia.
• System 2: jest to wolniejszy sposób myślenia, wymaga wysiłku, jest rzadko spotykany, świadomy, rozważny i logiczny.

W przeciwieństwie do hiperracjonalizacji, Daniel Kahneman wyjaśnia swoją analizę dwóch różnych sposobów, w jakie umysł tworzy myśl. Ewolucja pozwoliła ludziom rozwinąć zdolność rozumowania. Jednak nasza emocjonalna część nie straciła swojej użyteczności. Pomyśl, czy możesz sobie wyobrazić, że powinniśmy zatrzymać się i zrobić najpierw listę zalet i wad, kiedy widzimy, że gdzieś obok wybuchł pożar?