Błąd poznawczy: kiedy nie myślimy, popełniamy błędy

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Roberto Muelas Lobato.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Każdego dnia podejmujemy wiele decyzji. I większość podejmujemy z prędkością światła, prawie bez myślenia. Rzadko rozważamy konsekwencje każdej możliwej opcji. Niemal ślepo wybieramy spośród szeregu możliwych rozwiązań. W takich sytuacjach nie zachodzi błąd poznawczy.

Innym razem, szczególnie gdy jest to decyzja, którą uważamy za ważną, oceniamy wszystkie informacje, które posiadamy, aby podjąć tę najlepszą możliwą. Jednak jest coś, co wpływa na decyzje, które podejmujemy, oraz na wybrane przez nas rozwiązania, o których nie zawsze myślimy. To coś to błąd poznawczy. Uprzedzenia mogą być niebezpieczne, ponieważ mogą doprowadzić nas do niewykonalnych i złych decyzji.

Jednak błąd poznawczy i heurystyczny same w sobie nie są złe. W rzeczywistości możemy powiedzieć, że są one rodzajem mentalnego skrótu. Skrót, który może wpędzić nas w kłopoty, z pewnością, ale mimo wszystko jest to skrót. Opisujemy je jako skróty, ponieważ wykorzystujemy te uprzedzenia, aby oszczędzać energię psychiczną (zasoby poznawcze).

Na przykład powiedzmy, że idziesz do baru i spędzasz pół godziny, zastanawiając się, który napój zamówisz. Rozważasz osobno wartość każdego napoju i nie spiesząc się, wybierasz najlepszą opcję.

Po wyczerpaniu całej tej energii mentalnej jesteś zmęczony. Zmarnowałeś czas, który mogłeś zainwestować w inne rzeczy. Heurystyczne i poznawcze błędy przyspieszają proces myślenia. Oszczędzają zasoby, które można wykorzystać do innych, ważniejszych zadań.

Dwa sposoby myślenia

Według Daniela Kahnemana istnieją dwa sposoby myślenia. Nazywa je “szybką myślą” i “powolną myślą”. W pierwszym systemie, systemie “Szybkiej myśli”, myślimy na autopilocie. System ten działa na poziomie podświadomości. Emocje odgrywają dużą rolę w takim procesie myślowym. W rezultacie często prowadzą do myśli wypełnionych stereotypami.

Funkcja systemu powolnej myśli polega na kierowaniu się naszą intuicją. Czasami to pomaga, ale czasami może nas zdradzić. Ten przemyślany system myślowy jest mniej powszechny i ​​wymaga więcej wysiłku.

Tego rodzaju myślenie przebiega w świadomy, logiczny i wyrachowany sposób. Jest to całkowite przeciwieństwo szybkiego myślenia. Jego podstawową funkcją jest podejmowanie ostatecznych decyzji. Można powiedzieć, że to ono jest odpowiedzialne za obserwowanie i kontrolowanie intuicji, którą wytwarza szybkie myślenie.

Pierwszy system wydaje się być bardziej dominujący. Z drugiej strony drugi system wydaje się być leniwy. Zwykle pozwalamy szybkiej myśli kierować naszymi krokami. Jak możesz sobie wyobrazić, ta tendencja posiada reperkusje.

Wyciągamy wnioski i przeceniamy znaczenie pierwszych wrażeń. Ponadto mylimy przypadkowe relacje i zbyt mocno ufamy temu, co już wiemy. Popełniamy błąd poznawczy. Kiedy angażujemy się w szybkie myślenie, staramy się nie brać pod uwagę innych informacji, które są dla nas dostępne.

Heurystyczne myślenie

Definiujemy heurystykę jako skrót dla aktywnych procesów mentalnych. Jest to środek, który oszczędza lub racjonuje nasze zasoby mentalne. Biorąc pod uwagę, że nasza zdolność poznawcza (umysłowa) jest ograniczona, dzielimy nasze zasoby. Zazwyczaj dedykujemy je większości rzeczy (zmartwienia, działania, ludzie etc.), które wymagają największego wysiłku umysłowego.

Łatwo jest iść dalej bez zwracania uwagi na nic. Jeśli jednak ścieżka jest trudna i wierzymy, że możemy z niej spaść, wykorzystujemy więcej zasobów poznawczych. Zwracamy uwagę i patrzymy, gdzie idziemy.

Powszechna heurystyka

• Heurystyka dostępności: Używamy tego do oszacowania prawdopodobieństwa, że ​​coś się dzieje. W tym celu opieramy nasze szacunki na informacjach, które już posiadamy. Na przykład ilość przemocy w telewizji jest bardzo wysoka. Dlatego ludzie, którzy oglądają dużo telewizji, mają skłonność do myślenia, że ​​wskaźnik przestępczości jest wyższy w porównaniu do osób, które nie oglądają dużo telewizji.
• Symulacja heurystyczna: jest to skłonność ludzi do oszacowania prawdopodobieństwa, że ​​coś się dzieje w oparciu o to, jak łatwo jest im to sobie wyobrazić. Wierzysz, że coś jest bardziej prawdopodobne, kiedy łatwiej jest Ci to sobie wyobrazić. Na przykład w przypadku ataku terrorystycznego łatwo uwierzyć, że to dżihadyści byli za niego odpowiedzialni. Łatwiej jest w to uwierzyć niż wyobrażać sobie, że odpowiedzialna jest jakaś inna grupa. Albo dlatego, że te inne grupy atakują rzadziej, albo ich metody są zazwyczaj inne.
• Heurystyka zakotwiczenia: Używamy tego do wyjaśnienia wątpliwości. Jest to pewien punkt odniesienia – kotwica, którą następnie dostosowujemy, aby dojść do naszego wniosku. Na przykład załóżmy, że moja drużyna wygrała mistrzostwo w zeszłym roku. W tym roku uważam, że jest bardziej prawdopodobne, że wygrają ponownie, mimo że wygrali tylko raz.
• Heurystyka reprezentatywności: Dedukowanie prawdopodobieństwa, że ​​bodziec (osoba, działanie, zdarzenie) należy do pewnej kategorii. Powiedzmy na przykład, że znasz kogoś, kto był bardzo dobrym uczniem w szkole. Wiele lat później widzisz go w białym płaszczu. Wnioskujesz, że twój znajomy jest naukowcem, a nie rzeźnikiem. W rzeczywistości jednak, nie masz tak naprawdę pojęcia, jaka jest prawda.

Błąd poznawczy

Błąd poznawczy to efekt psychologiczny, który zniekształca Twoje myślenie. Podobnie jak heurystyki, błędy te służą do oszczędzania zasobów poznawczych. Te uprzedzenia mogą doprowadzić nas do poważnych omyłek. Jednak w niektórych kontekstach mogą również pomóc nam w podejmowaniu szybszych i bardziej skutecznych decyzji.

Błąd poznawczy – powszechne przykłady

• Efekt potwierdzenia: tendencja do badania lub interpretowania informacji w sposób, który potwierdza to, w co już wierzymy. Jeśli inwestujesz w akcje, poszukaj artykułów i blogów potwierdzających Twoje pomysły na temat inwestycji. Najprawdopodobniej zignorujesz komentarze, które mają inną opinię niż Twoja. Podobnie, jeśli kupisz samochód, będziesz szukać opinii, które podkreślają pozytywne cechy samochodu. W ten sposób otrzymasz potwierdzenie swojej decyzji.
• Fałszywe przekonanie: ten błąd poznawczy to skłonność do przekonania, że Twoje własne opinie, przekonania, wartości i przyzwyczajenia są bardziej powszechne w populacji ogólnej niż w rzeczywistości. Jeśli jestem przeciwny karze śmierci, będę myślał, że większość ludzi w moim kraju myśli to samo.
• Podstawowy błąd atrybucji (FAE): znany również jako błąd w korespondencji. Jest to tendencja do nadmiernego podkreślania opartych na osobowości wyjaśnień w stosunku do zachowań obserwowanych u innych. Jeśli koledzy z klasy nie zdadzą egzaminu, który również napisałeś w tych samych warunkach, prawdopodobnie przypisujesz to ich własnemu lenistwu, a nie zakładasz, że ​​mieli zły dzień.
• Efekt pewności wstecznej: skłonność do patrzenia na przeszłe wydarzenia jak na przewidywania. Na przykład, jeśli przyjaciel zostanie zwolniony z pracy, możesz powiedzieć, że wiedziałeś, że tak się stanie, ponieważ firma doświadcza trudnego czasu. Jednak zanim go zwolnili, nie byłeś w stanie tego przewidzieć.

Teraz, gdy znasz już poznawcze i heurystyczne uprzedzenia, kiedy podejmujesz decyzje, możesz być bardziej skuteczny. Chociaż są one trudne (czasem niemożliwe) do uniknięcia, możesz zmniejszyć swoje uprzedzenia myślowe poprzez świadomość i wiedzę o tym, jak działają.

Ewaluacja alternatyw i poszukiwanie informacji, które są sprzeczne z Twoimi przekonaniami, to także sposoby na zmniejszenie ich wpływu na Twoje życie. Dodatkowo, unikanie uprzedzeń poznawczych, jest korzyścią pozwalającą Ci myśleć bardziej kreatywnie.