Umberto Eco: wspaniały powieściopisarz i jeszcze lepszy filozof

Umberto Eco był urodzonym we Włoszech pisarzem, filozofem, krytykiem literackim, semiotykiem i profesorem wykładającym na uniwersytecie. Umberto Eco jest zapewne najbardziej znany nam wszystkim dzięki swojej wspaniałej powieści z 1980 roku, zatytułowanej „Imię róży” (oryg. „Il nome della rosa”). Jest to osadzona w realiach historycznych pełna tajemnic powieść, która łączy w jedną całość fikcję literacką, analizę wersetów Biblii, badania nad epoką średniowiecza i zagadnienia z teorii literatury.

Umberto Eco, znany przede wszystkim z racji bycia autorem słynnej powieści zatytułowanej „Imię róży”, to nie tylko pisarz, ale także uznany pionier semiotyki i kulturoznawstwa. Jeśli poświęcisz zaledwie kilka minut na lekturę dalszej części naszego dzisiejszego artykułu, będziesz mógł dowiedzieć się czegoś więcej o tym wybitnym filozofie i literacie!

Dzieciństwo i młodość Umberto Eco

Umberto Eco urodził się 5 stycznia 1932 r. w Alessandrii, mieście leżącym w regionie Piemontu, w północnej części Włoch. Jego ojciec Giulio był księgowym i żołnierzem. Będąc jeszcze dzieckiem Umberto spędzał długie godziny w starej winiarni swojego dziadka. To właśnie w niej odkrył uroki literatury, czytając książki zgromadzone przez całe życie swojego dziadka. Poznał między innymi liczne dzieła takich znakomitości światowej literatury i nauki, jak Juliusz Verne, Marco Polo i Charles Darwin.

Po II wojnie światowej Umberto Eco wstąpił w szeregi organizacji młodzieżowej o profilu katolickim. Niedługo potem został nawet wybrany na przywódcę tejże organizacji o zasięgu ogólnokrajowym. Zrezygnował jednak z tej funkcji już w 1954 r., głównie z uwagi na falę protestów przeciwko konserwatywnym zachowaniom papieża Piusa XII. Niemniej jednak Eco zachował wciąż bardzo dobre relacje z Kościołem katolickim.

W kolejnych latach Umberto Eco pracował między innymi jako redaktor zajmujący się sprawami kultury w państwowym radiu Radiotelevisione Italiana (RAI), a także wykładał w latach 1956–1964 na uniwersytecie w Turynie.

Podczas swej pracy w RAI Umberto Eco zaprzyjaźnił się z grupą artystów znanych jako Gruppo 63, których dzieła miały wręcz przełomowy dla ówczesnych realiów świata sztuki charakter. Grupa ta składała się z uznanych malarzy, muzyków i pisarzy. To właśnie Gruppo 63 wywarła zapewne największy wpływ na dalszą karierę literacką Umberto Eco.

Umberto Eco i jego spuścizna literacka

Umberto Eco jako semiotyk próbował interpretować cechy poszczególnych kultur za pomocą przynależnych do nich znaków i symboli. Prowadził także gruntowne badania nad językami religii, sztandarami, heraldyką, zasadami ubioru, nutami, a nawet kreskówkami. Podczas swojego okresu pracy na uniwersytecie w Bolonii Umberto Eco opublikował ponad 20 książek o charakterze popularnonaukowym na temat swoich odkryć związanych z aspektami kulturowymi.

Natomiast jego twórczość typowo literacka jest naprawdę wyjątkowa, ponieważ pisarz ten przełożył swój akademicki tok myślenia na formę powieściową. Umberto Eco znalazł po prostu doskonały sposób na to, by powiązać swoje życie naukowe i zawodowe. Wybranym przez niego rozwiązaniem było tworzenie powieści.

Najsławniejsza bez wątpienia powieść tego włoskiego pisarza, czyli „Imię róży” (oryg. Il nome della rosa) została wydana w Europie, sprzedana w ponad 10 milionach egzemplarzy i przetłumaczona na ponad 30 języków. Umberto Eco był także producentem udanej adaptacji filmowej swojej powieści z 1986 roku, wyreżyserowanej przez Jean-Jacquesa Annauda. W roli głównej wystąpili między innymi Sean Connery oraz Christian Slater.

„Wierzę, że to, czym się stajemy, zależy od tego, czego nasi ojcowie nauczą nas w tych dziwnych momentach, kiedy nie próbują nas niczego uczyć. Tworzą w ten sposób u nas te drobne okruchy mądrości ”.
-Umberto Eco-

Przez całe swoje życie Eco kontynuował nauczanie filozofii, a później semiotyki na uniwersytecie w Bolonii. Wniósł także spory wkład w kulturę środków masowego przekazu. Jego efekty można nawet zobaczyć na własne oczy w publikacji pisarza zatytułowanej „Fenomenologia Mike’a Bongiorno” (oryg. Fenomenologia di Mike Bongiorno) będącej semiotyczną analizą popularnego w tamtym okresie programu telewizyjnego.

Prace i osiągnięcia Umberto Eco sprawiły, że pisarz stał się dobrze znany na całym świecie. W wyniku tego został on uhonorowany ponad 30 tytułami honorowymi (głównie doktora „honoris causa) przez wiele uznanych w świecie nauki instytucji, takich jak Uniwersytet Indiany w Bloomington czy też Uniwersytet Stanowy Rutgersa.

”Imię róży” i inne dzieła literackie tego włoskiego pisarza

Fabuła najsłynniejszej bez wątpienia powieści Umberto Eco rozgrywa się w włoskim klasztorze w XIV wieku. W tym wzniosłym otoczeniu dochodzi do zagadkowych morderstw. Bracia zakonni są mordowani przez swoich współtowarzyszy, którzy próbują ukryć zagubiony traktat Arystotelesa na temat filozofii. Wbrew wszelkim przeciwnościom autor powieści zdołał zauroczyć szeroką publiczność dzięki zawartym na jej kartach napięciu i wciągającej tajemnicy.

W swojej książce Umberto Eco tworzy kilka równolegle poprowadzonych konfliktów filozoficznych, takich jak absolutna prawda kontra jej interpretacja, stylizowana sztuka kontra naturalne piękno, predestynacja kontra wolna wola i, oczywiście, duchowość kontra religia.

Innymi słowy, autor w misterny sposób opisuje fundamentalne nieporozumienia istniejące w głębi duszy każdego człowieka. To z kolei otwiera drogę do nieustannej dyskusji trwającej od tradycyjnego, średniowiecznego chrześcijaństwa aż do dziś na temat postmodernizmu. Eco określa także granice każdego z nich.

Jego inne dzieła przedstawiają dzieje zupełnie odmiennych bohaterów, którzy zapuszczają swoje korzenie w historii. Należą do nich między innymi krzyżowiec jasnowidz żyjący w okresie średniowiecza, rozbitek z XVI wieku i XIX-wieczny fizyk. Wszystkie powieści tego autora wywoływały semiotyczne refleksje poprzez przekonujące, choć fikcyjne, historie. Eco zawsze potrafił w swoich dziełach literackich zachować przedziwną równowagę między historią, rzeczywistością i fikcją.

Dziedzictwo Umberto Eco związane z uniwersalnym sposobem myślenia

We wrześniu 1962 r. Umberto Eco poślubił Renate Ramge, nauczycielkę sztuki z Niemiec. Para dorobiła się między innymi syna i córki. Eco musiał od tej pory dzielić swój czas między mieszkanie w Mediolanie, a dom wakacyjny w Rimini.

Nowy kierunek studiów

W 1988 r. na Uniwersytecie Bolońskim Umberto Eco stworzył niezwykły kierunek studiów zwany Antropologią Świata Zachodniego. Program tych studiów był dość rewolucyjny jak na tamte lata. Głównie dlatego, że był prowadzony głównie z perspektywy ludzi spoza ogólnie pojętego Zachodu (zwłaszcza przez naukowców pochodzących z Afryki i Azji).

Umberto Eco rozwinął także międzynarodową sieć współpracy międzykulturowej z francuskim antropologiem Alainem le Pichonem. Stała się ona przesłanką do kolejnej publikacji zatytułowanej „Jednorożec i smok” (oryg. The Unicorn and the Dragon), w której Eco prezentuje czytelnikom swoją rozległą wiedzę na temat Chin oraz Europy.

Umberto Eco wskazał w niej na trend klasyfikowania symboli, idei i koncepcji obcych kultur i dostosowywania ich do naszego własnego systemu odniesień kulturowych. Najbardziej wybitnym tego przykładem jest Marco Polo. Podróżując po całym świecie Dalekiego Wschodu i nie tylko, Polo widział na przykład na własne oczy nosorożca. Jednak zidentyfikował go jako jednorożca. Marco Polo nazwał to zwierzę nawiązując tym samym do zachodniej koncepcji jednorożca, którą jest bestia z rogiem na głowie.

Wielu dawnych podróżników opowiadało także o syrenach lub egzotycznych i fantastycznych miejscach. Eco zaproponował teorię, w myśl której jest to konsekwencją kultury ludzkiej. Dzieje się tak, ponieważ kiedy ludzie próbują zrozumieć coś nieznanego, używają filtra opartego o to, co już wiedzą.

Umberto Eco był też pionierem w interpretowaniu świata poprzez osiągnięcia i twory naszej rodzimej kultury. To właśnie ten włoski filozof i pisarz opracował i rozwinął jedno z najważniejszych podejść współczesnej semiotyki, znane jako semiotyka interpretacyjna.

Eco zmarł w Mediolanie z powodu raka trzustki 19 lutego 2016 r. W chwili swojej śmierci miał 84 lata.