Ewolucja kulturowa: jak zmienia się społeczeństwo

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Roberto Muelas Lobato.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Wielu osobom na hasło ewolucja przychodzi na myśl Charles Darwin i jego książka „O powstaniu gatunków”. Przedstawiona w niej idea mówi, że ewolucja biologiczna dokonała się za pomocą doboru naturalnego. W rezultacie ewoluował gatunek najlepiej przystosowany do przeżycia. Ale to nie jedyny rodzaj ewolucji. Istnieje również coś takiego jak ewolucja kulturowa.

Ewolucja kulturowa zawsze wiąże się z gromadzeniem i przekazywaniem wiedzy w celu lepszego dostosowania się do otoczenia. Zasadniczo, ewolucja kulturowa oznacza długoterminową transformację kulturowych aspektów społeczeństwa. Oczywiście tego rodzaju ewolucja zmienia także poszczególnych ludzi.

Istoty ludzkie to jedyny gatunek posiadający kulturę. To jedna z rzeczy, która czyni nas wyjątkowymi. Tworzymy kulturę i przekazujemy ją, ale czym właściwie ona jest? Kultura definiowana jest jako rozwój takich aspektów jak:

• tradycje
• zwyczaje
• religie
• wartości
• organizacja społeczna
• technologia
• prawa
• języki
• artefakty
• narzędzia
• transport

Adaptacja kulturowa

W pewnym momencie kultura stała się strategią przetrwania. Pomogła nam przekazać wiedzę i umiejętności, dzięki którym mogliśmy opracować bardziej zaawansowaną technologię. W tym zakresie niezbędne są dwie podstawowe umiejętności, bez których ewolucja kulturowa nie mogłaby istnieć. Te dwie umiejętności to społeczne uczenie się i teoria umysłu.

Może się wydawać, że niektóre zwierzęta mają tradycje kulturowe, ale z upływem czasu nie ewoluują one ani się nie poprawiają. Powodem jest to, że brakuje im teorii umysłu i społecznego uczenia się. W przeciwieństwie do zwierząt, społeczeństwa ludzkie stopniowo się rozwijają i ewoluują poprzez jednostkową adaptację kulturową.

Gdy ludzie naśladują się nawzajem, ulepszają technologie i modyfikują je, zachowując swoją wiedzę i umiejętności. Z tych procesów powstaje bardzo zróżnicowana, złożona kultura.

Teoria umysłu i społeczne uczenie się

Teoria umysłu to zdolność do przypisywania myśli i intencji innym ludziom. Wszyscy ludzie mają tę zdolność i rozwijają ją w wieku około 6 lat. Teoria umysłu pozwala nam rozumieć, że inni ludzie też myślą, co także oznacza, że ​​mają swoje intencje. Dzięki temu możemy mieć wspólne przekonania i rozwijać kulturę.

Jako ludzie przekazujemy również naszą kulturę. Kiedy rozmawiasz z kimś o swojej religii i przedstawiasz jej święte rytuały, przekazujesz mu swoją kulturę. Używamy społecznego uczenia się, aby naśladować ludzi i uczyć się na podstawie tego, co widzimy.

Na przykład Carl Sagan mówi, że kraby w Japonii mają taki sam kształt jak hełm samuraja. To dlatego, że od wielu pokoleń ludzie nie łowili żadnych krabów o tym kształcie. Kultura czciła samurajów, więc z powodu społecznego uczenia się ludzie pozostawili te kraby przy życiu i łowili inne.

Teorie zmian kulturowych

Wszystkie teorie, które próbują opisać ewolucję kulturową, używają klasyfikacji, którą opracował Karol Marks. Klasyfikacja ta dzieli różne aspekty kultury na trzy części: bazę, strukturę i nadbudowę. Każdy aspekt kultury jest klasyfikowany na jednym z tych trzech poziomów.

Baza (inaczej: infrastruktura) dotyczy najbardziej materialnych aspektów. Są to rzeczy takie jak technologia, środki produkcji i zasoby naturalne lub ludzie, których społeczeństwo potrzebuje w swoich społecznych i ekonomicznych królestwach.

Trudno przewidzieć zmiany w bazie. Zwykle pochodzą one z postępu technologicznego, rozwoju gospodarczego i zmian w gospodarce. Zmiany na innych poziomach wpływają również na bazę kultury.

Struktura ma związek z zadaniami i funkcjami społecznymi. Jest to poziom hierarchicznych struktur władzy. Zajmuje się również zasadami, które regulują nasze wzajemne relacje. Wszelkie zmiany tego poziomu mają duży wpływ na bazę i na odwrót.

Na przykład, kiedy ogromna liczba kobiet na Zachodzie weszła do siły roboczej po II wojnie światowej, ta zmiana w bazie doprowadziła do zmiany stosunków społecznych.

Nadbudowa obejmuje wszystkie niematerialne, idealne aspekty kultury. Istnieje wiele przykładów takich rzeczy, jak przekonania religijne, wartości moralne i „wysoka kultura”, w tym malarstwo, architektura, muzyka, literatura i film.

Zmiany te zwykle mają na celu usprawiedliwienie dominującego porządku społecznego. Na przykład wzrost liczby kobiet w grupie roboczej był związany ze wzrostem pozycji kobiet, które miały własną pracę i zarabiały na chleb.

Ewolucja kulturowa na przykładzie

Zgodnie z tymi teoriami kultury się przystosowują. Dokładniej mówiąc, kultury starają się dostosować do środowiska, w którym się znajdują.

Marin Harris przedstawił teorię na temat materializmu kulturowego. Powiedział, że zmiany w bazie kultury, zwłaszcza w jej środkach produkcji i technologii, prowadzą do nowych aspektów kulturowych, które zmieniają strukturę i nadbudowę.

Ale to nie znaczy, że trzy poziomy nie są ze sobą powiązane. Wszelkie zmiany w jednym poziomie mogą wpływać na pozostałe dwa poziomy, nawet jeśli nie przebiega to w sposób oczywisty.

Jedna z kulturowych zmian, do której odniesienie ma ewolucja kulturowa, jest kanibalizm. Ta praktyka kulturowa pojawiła się w niektórych społeczeństwach jako rodzaj produktu ubocznego wojny. Ale wraz z rozwojem kolejnych narodów i imperiów, cel wojny odszedł od zwyczajnego pozbycia się wroga.

Jeńcy wojenni mogliby pomóc rozszerzyć naród, więc kanibalizm zniknął. Nie trzeba było dalej tego robić. Tak więc zmiany w bazie (przejście z plemienia na kraj) również zmieniły strukturę. Od tej chwili kultura porzuciła praktykę kanibalizmu.