Dysocjacja: fascynujący fenomen umysłu

Dysocjacja jest niezwykle fascynującym fenomenem dotyczącym naszego umysłu. Wiąże się ono z możliwością niejako “odłączenia się” niektórych osób od ich własnych myśli, emocji, wspomnień, a nawet od ich tożsamości. Na przykład, możesz doświadczyć niewielkiego stopnia dysocjacji, jeśli zanurzysz się w fabule oglądanego filmu lub w rozmowie. Na tyle głęboko Cię te zajęcia wciągną, że przestaniesz dosłownie zauważać większość tego, co dzieje się wokół Ciebie.

Niektórzy ludzie odczuwają silniejszy stopień tego interesującego zjawiska, jakim jest dysocjacja. Osoby takie nie są w stanie jednoznacznie stwierdzić, czy to, co przeżywają, jest prawdziwe, czy też nie. Innymi przykładami ciężkich przypadków tego zjawiska byłyby osoby z wieloma zaburzeniami osobowości lub cierpiące na coś, co specjaliści określają jako dysocjacyjne zaburzenia tożsamości.

Tego typu zjawiska są powszechne u osób, które doznały różnego rodzaju urazów psychicznych. Dotyczy to zarówno przemocy seksualnej, jak i psychicznej lub fizycznej. Każdy z nas może w tym, czy w innym momencie życia zacząć eksperymentować z symptomami alienacji i odłączenia od rzeczywistości. Chodzi jednak przede wszystkim o to, czy te objawy będą w stanie zakłócać nasze codzienne życie. A także, jak bardzo dysocjacja może na nie wpłynąć.

Zrozumienie różnych poziomów dysocjacji będzie kluczowym dla pełnego przyswojenia sobie istoty tego zjawiska. Szczególnie ważne będzie zorientowanie się na temat tego, czy potrzebujesz profesjonalnej pomocy. W każdym razie, jeśli masz jakieś podejrzenia lub pytania związane z tą kwestią, nie wahaj się przed skonsultowaniem się ze specjalistą z dziedziny psychologii.

Dysocjacja to brak więzi emocjonalnej

Niektórzy psychologowie uważają, że dysocjacja pełni rolę mechanizmu obronnego dla podświadomości. Włączamy lub wyłączamy ten mechanizm, aby uniknąć odczuwania bólu emocjonalnego. Dotyczy to szczególnie sytuacji konfliktowych lub stresowych. Problem polega jednak na tym, że dysocjacja rozciąga się na przestrzeni czasu, mimo że dane traumatyczne wydarzenie już się zakończyło.

Powiedzmy, że jakiś mały chłopiec brał udział w bardzo poważnym wypadku samochodowym. Aby zabezpieczyć jego psychikę przed szkodliwymi bodźcami, jego pamięć zamroziła wszelkie wspomnienia dotyczące tego zdarzenia. Kiedy będzie on starał się przypomnieć sobie ten wypadek i jego przebieg, nie będzie odczuwał przy tym żadnych emocji.

Jest to stan zaburzeń psychicznych występujących w wielu rodzajach problemów i chorób psychicznych. Należą do nich: stres pourazowy, lęk, depresja, zaburzenie osobowości typu borderline (inaczej osobowość chwiejna emocjonalnie) i zaburzenia dysocjacyjne.

Jedną z głównych cech, jakimi charakteryzuje się dysocjacja jest to, że może ona zmienić stan świadomości, pamięć i sposób postrzegania otoczenia. W poważniejszych przypadkach może to także wpłynąć na Twoją tożsamość.

Typowe objawy zjawiska określanego jako dysocjacja

W zaburzeniach dysocjacyjnych występują pewne typowe objawy, chociaż nie wszystkie muszą być obecne w tym samym momencie. Zwykle wszystko zaczyna się od zauważalnej zmiany w poziomie uwagi i koncentracji. Może na przykład wystąpić dezorientacja w czasie i przestrzeni, a zachowanie danej osoby staje się zwykle dość automatyczne. Na przykład może dotyczyć to prowadzenia samochodu, czytania lub innych czynności, które z reguły potrafimy robić bez myślenia i skupiania się nad nimi.

Oprócz tego dana osoba może nie pamiętać, co wydarzyło się zaledwie kilka minut temu. Oznacza to problemy z tworzeniem nowych wspomnień.

Depersonalizacja

Depersonalizacja to zjawisko, które polega na tym, że dana osoba nie rozpoznaje siebie samej w swoim ciele lub w umyśle. Wiąże się ono z silnym poczuciem braku przywiązania i utratą tożsamości. Osoba cierpiąca na ten problem żyje tak, jakby była zewnętrznym obserwatorem samego siebie.

Na przykład może ona patrzeć w lustro i nie rozpoznawać siebie w widzianym odbiciu. W rzeczywistości może nawet nie poczuć połączenia z własnym ciałem.

Derealizacja

Osoba chora doświadcza świata tak, jakby nie był rzeczywisty lub jakby był snem. Taki ktoś może poczuć się zagubiony, ponieważ ma trudności z rozróżnieniem tego, czy coś wokół niego się dzieje naprawdę. Postrzega świat w zniekształcony i odległy sposób, nie mogąc powstrzymać tego odczucia. Na przykład może słyszeć głosy innych osób tak, jakby dobiegały ze znacznej odległości lub były przytłumione. Mimo tego, że rozmówca stoi na odległość ręki.

Amnezja dysocjacyjna

Amnezja to niezdolność do zapamiętania istotnych informacji z własnego życia. Być może dana osoba zapomina o swoich urodzinach, dacie ślubu, a nawet całych fragmentach swojego życia.

Amnezja dysocjacyjna różni się od zwykłego zaniku pamięci, ponieważ wpływa negatywnie na życie chorego. Osoba z tym szczególnym typem amnezji czuje się z tym wyjątkowo niekomfortowo, jako że jest świadoma obecności tego problemu.

Poczucie zmieszania, splątania i zakłócanie własnej tożsamości

Zmieszanie tożsamości pojawia się w chwili, gdy osoba chora zaczyna mieć ma wątpliwości, kim tak naprawdę jest. Ktoś taki może doświadczać pewnego rodzaju zniekształceń związanych z czasem, przestrzenią i sytuacją, w jakiej się znajduje.

Na przykład osobie chorej może się wydawać, że jest o dziesięć lat młodsza niż w rzeczywistości. Kiedy ktoś taki zaczyna doświadczać zmiany swojej własnej tożsamości, może także zmienić się jej ton głosu lub może ona używać innych wyrazów twarzy i sposobu gestykulacji. Zachowania takie mogą być na przykład związane z różnymi sytuacjami z przeszłości.

Dlaczego tak naprawdę występuje u kogoś dysocjacja?

Nieznaczny stopień dysocjacji, jak na przykład bycie zaabsorbowanym swoimi myślami tak bardzo, że nie pamiętasz większości drogi, jaką przejechałeś samochodem, by dotrzeć do swojego celu jest z reguły zupełnie normalnym zjawiskiem. Taka dysocjacja jak w opisanym powyżej przykładzie nie musi oznaczać problemu o cechach chorobowych. Staje się ona jednak patologiczna w tym momencie, gdy zaczyna powodować mniej lub bardziej poważny dyskomfort w życiu codziennym.

Kiedy mówimy o bardziej ostrych poziomach tego zjawiska, jakim jest dysocjacja, istnieje kilka możliwych przyczyn. Naukowcy wyjaśniają je jako połączenie czynników środowiskowych i biologicznych. Dysocjacja jest ogólnie rzecz biorąc mechanizmem adaptacyjnym, pozwalającym ludzkiemu umysłowi niejako “odłączyć się” od emocjonalnego bólu spowodowanego przez traumę.

Traumatyczne wydarzenia, takie jak wykorzystywanie dzieci, gwałt i powtarzające się kary fizyczne w dzieciństwie, są zazwyczaj źródłem tego schorzenia. Dzieci w takich sytuacjach używają dysocjacji jako mechanizmu adaptacyjnego, aby zmniejszyć emocjonalny ból, którego doświadczają.

Jednakże, gdy dysocjacja utrzymuje się w wieku dorosłym i początkowe zagrożenie już nie istnieje, może się okazać, że przekształciła się ona w postać patologiczną. Osoba dorosła może być w stanie odłączyć się od jakiejkolwiek sytuacji, którą postrzega jako potencjalne zagrożenie. To pozwoli jej doświadczyć życia odległego od bieżącej rzeczywistości.

Co powinienem zrobić, jeśli zauważę u siebie któryś z tych objawów?

Przede wszystkim nie martw się niepotrzebnie. Jeśli zdasz sobie nagle sprawę z tego, że nie słuchałeś tego, co mówił do Ciebie ktoś ważny lub że nie pamiętasz w ogóle tego, co działo się w metrze, gdy jechałeś nim dziś do pracy z rana, nie musi oznaczać, że dopadła Cię dysocjacja i że w związku z tym potrzebujesz leczenia psychologicznego.

Z drugiej strony jednak, możesz potrzebować pomocy psychologa, jeśli takie objawy występują częściej lub przeszkadzają Ci w codziennym życiu. Kiedy bowiem pojawiają się regularnie objawy depersonalizacji, derealizacji, amnezji dysocjacyjnej lub dezorientacji i zaburzeń tożsamości, konieczne będzie podjęcie leczenia psychologicznego, które pozwoli Ci pomóc w ponownym “połączeniu” ze sobą rozłączonych części Twojego umysłu.

W pewnym uproszczeniu odpowiednia terapia nauczy Cię, jak w lepszy i wydajniejszy sposób regulować swoje emocje. Powinieneś uzupełnić swoje życie o różnego rodzaju mechanizmy relaksacyjne zawsze wtedy, gdy te emocje grożą przekroczeniem linii granicznej.

Zwykle specjaliści zaproponują Ci w takim przypadku wysoce spersonalizowane metody leczenia. Podczas takiej terapii zostaje rozwiązany początkowy uraz będący jego przyczyną. Następnie zdysocjowane elementy Twojego umysłu zostaną “przetworzone” tak, by ponownie podjęły współpracę z resztą Twojej psychiki. Poznasz także nowe, odpowiednio opracowane strategie dbania o samego siebie tak, abyś mógł zacząć prowadzić bardziej stabilne i zdrowe życie.

Chodzi tutaj po prostu o przywrócenie zaufania do własnych umiejętności jako zdrowej formy ochrony i dbania o siebie.