Związek duchowości z osobowością: co je łączy?

Na przestrzeni całej historii duchowość i religijność odgrywały kluczową rolę w życiu każdego człowieka. Psychologia cały czas próbuje ustalić związek duchowości z osobowością oraz dowiedzieć się, w jaki sposób wpływają na siebie nawzajem. Dowiedz się więcej na ten temat czytając dzisiejszy artykuł.

Osobowość i duchowość to dwa związane ze sobą obszary zainteresowania psychologii. Psycholodzy cały czas zwracają uwagę i przyglądają się związkom zachodzącym między tymi dziedzinami. Poza tym zastanawia ich to, w jaki sposób duchowość wywiera wpływ na ludzkie zachowania oraz zmienia spojrzenie na świat danego człowieka.

Dlatego też wraz z upływem czasu związek duchowości z osobowością nabiera coraz większego znaczenia.

Chociaż badania duchowości i religii to nic nowego, to gałąź psychologii, która nosi nazwę psychologii religii i duchowości ma zaledwie 20 lat.

Do jej najważniejszych celów zaliczmy rzucenie światła na związki między cechami osobowości a wierzeniami duchowymi. W jaki sposób ewoluują przez cały cykl życia oraz ich znaczenie adaptacyjne dla niektórych typów osobowości. Jednak jej główny mankament stanowi osiągnięcie konsensusu odnośnie tego, czym są tendencje duchowe i religijne.

Jedna z najczęściej wykorzystywanych definicji głosi, że duchowość to wrodzona motywacja, która napędza zachowanie i kieruje nas do stworzenia głębszego osobistego znaczenia. Innymi słowy, to wiara w to, że we wszechświecie istnieje coś większego niż my sami.

Biorąc to pod uwagę, niektórzy autorzy twierdzą, że duchowość może stanowić jeden z czynników osobowości.

Z kolei religia to zespół wierzeń, wartości i praktyk, które są wyraźnie regulowane tradycjami społecznymi lub instytucjonalnymi nakazami. Poza tym religia bazuje na edukacji i kulturze. Dlatego też duchowość danej osoby wywiera wpływ na jej tendencje religijne i je moduluje.

Osobowość

Chociaż istnieją różne modele, które klasyfikują osobowość na różne sposoby, to badania bazują głównie na pięcioczynnikowym modelu osobowości (FFM). Zgodnie z nim osobowość można zdefiniować zgodnie ze stopniem rozwoju w każdym z następujących wymiarów:

• Neurotyczność. Wiąże się brakiem stabilności emocjonalnej i tendencją do doświadczania negatywnych emocji.
• Ekstrawersja. Tendencja do komunikowania się z innymi i wchodzenia w interakcje.
• Otwartość lub doświadczenie. Tendencja do wykazywania ciekawości intelektualnej, wyobraźni oraz wrażliwości estetycznej.
• Ugodowość. Ustalanie więzi społecznych, altruistycznego nastawienia i zainteresowania innymi.
• Sumienność. Tendencja do posiadania jasnych zamiarów i celów oraz umiejętność kontrolowania własnych impulsów i wykonywania zadań w zorganizowany sposób.

Duchowość a osobowość

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, duchowość składa się z wewnętrznej motywacji i wierzenia, że istnieje coś większego od nas, co determinuje nasze zachowanie. W niektórych badaniach duchowość jest łączona z pięcioma czynnikami osobowości, takimi jak ekstrawersja, otwartość oraz ugodowość.

Jednak inni autorzy twierdzą, że w duchowości znajdują się niuanse, które nie obejmują innych osób (prostota, dystans lub samotność). Dlatego też uważają, że duchowość powinna stanowić szósty czynnik osobowości.

W zależności od stopnia duchowości, dana osoba będzie wykazywała określone tendencje behawioralne i postrzegała otaczający ją świat na swój sposób.

Religia a osobowość

Tendencje religijne są związane z poziomem duchowości danej osoby. Biorąc pod uwagę fakt, że duchowość stanowi raczej czynnik osobowości, większość badań kojarzy różne cechy osobowości z religijnością.

W tym sensie chociaż około 60% badań nie znajduje żadnego związku między duchowością a osobowością, to istnieją wskaźniki sugerujące, że większa duchowość religijna łączy się z mniejszą neurotycznością.

Poza tym 40% badań wskazuje, że osoby, które są bardziej religijne, cechuje również większa odpowiedzialność. Innymi słowy, stawiają sobie więcej celów oraz umieją je osiągać w sposób zaplanowany i zorganizowany.

87% badaczy zauważa, że osoby o większej dozie religijności są bardziej przyjazne dla innych. Z kolei w 42% badań u osób o dużej religijności wykryto większą otwartość lub bardziej rozwiniętą wyobraźnię oraz ciekawość.

Jednak niektórzy autorzy uważają, że jeśli działanie duchowości znalazłoby się poza równaniem (czyli jeśli założymy, że każdy posiada ją rozwiniętą w jakimś stopniu), to większe tendencje religijne wiązałyby się z ciasnotą umysłową.

Związek duchowości z osobowością

Jedno z badań przeanalizowało związek między duchowością, religijnością, a osobowością. Dzięki temu odkryto, że wszystkie czynniki osobowości, poza otwartością, są związane ze stopniem duchowości. Taki wynik był zwłaszcza zauważalny w przypadku takich cech jak ugodowość czy sumienność. Z kolei tendencje religijne były kojarzone jedynie z dwoma ostatnimi czynnikami.

Mówiąc dokładniej, zaobserwowano, że gdy podejście do religii pojawia się w wyniku poszukiwania odpowiedzi na pytania egzystencjalne, ale uczucie wiary i znaczenia duchowego znajdują się na niskim poziomie, religia wiąże się raczej z dużą neurotycznością i otwartością. Poza tym łączy się z niską ekstrawersją, ugodowością i świadomością.

Badania wykazały również, że kiedy ludzie podchodzą do religii w sposób instrumentalny, ponieważ zapewnia im ona poczucie bezpieczeństwa lub stanowi źródło socjalizacji, ale ich poszukiwania intelektualne oraz wiara znajdują się na niskim poziomie, to wiąże się ona z niewielką neurotycznością, ugodowością oraz otwartością.