Zaburzenia odżywiania u dzieci – rola rodziców w ich zapobieganiu

Zaburzenia odżywiania to efekt nadmiernej idealizacji szczupłej sylwetki w społeczeństwie, które zamęcza nastolatków nieosiągalnymi wzorcami urody. To rodzice mają główną rolę do odegrania wobec tej perwersyjnej mody.

Pochodzenie niektórych zaburzeń jest nieznane. W innych istnieją wskazówki dotyczące czynników, które je wywołują. W przypadku zaburzeń odżywiania oczywistym jest, że motywuje je kontekst kulturowy.

Oznacza to, że zaburzenia odżywiania, zarówno anoreksja, bulimia, jak i otyłość, odpowiadają wartościom i stylom życia dominującym w środowisku. Warto rozważyć wpływ społeczeństwa na grupę rówieśniczą oraz rolę rodziców w zapobieganiu tym zaburzeniom u swoich dzieci.

W wielu zaburzeniach psychicznych wiek odgrywa kluczową rolę. W niektórych przypadkach, jak w przypadku zaburzeń osobowości, określone zmiany zaczynają się ujawniać we wczesnej dorosłości.

Inne mogą systematycznie wpływać na część populacji, jak np. lęki i problemy z depresją u kobiet  (choć w tej kwestii można by mówić o zbyt łatwej diagnozie i nie zachęcaniu mężczyzn do okazywania wsparcia).

Skala zaburzeń odżywiania przedstawia się alarmująco na całym świecie. Na przykład, w Hiszpanii w 2019 r. aż 300 000 przypadków przeważyło w określonej populacji: młodzieży.

Co więcej, 90% tych nastolatków to dziewczęta. Te dane nie są zaskakujące. Od dzieciństwa to właśnie kobiety najbardziej cierpią z powodu duszenia przez społeczeństwo, wierzące w jeden rodzaj piękna. Ogranicza to wszystko inne, co prowadzi do anoreksji.

Badacze Piñedos, Molano i López de Mesa (2010) stwierdzili, że poziom społeczno-ekonomiczny nie miał znaczenia w powstaniu zaburzeń odżywiania. Stereotypy dotyczące piękna i szczupłości już wcześniej docierały do nawet mniej podatnych miejsc, takich jak obszary wiejskie.

Według hiszpańskiego Stowarzyszenia Psychiatrii Dzieci i Młodzieży (AEPNYA), przeciętny wiek wystąpienia zaburzeń wynosi od 16 do 17 lat. Większość przypadków pojawia się przed osiągnięciem przez nastolatka 20 roku życia.

Wiek ryzyka wynosi od 13 do 24 lat dla kobiet, co zbiega się w czasie z pobytem córki w domu. Dlatego też, skoro rola rodziców w zapobieganiu tym zaburzeniom przez ich córki wydaje się tak istotna, możemy zadać sobie pytanie, czy jest coś, co mogą oni zrobić?

Zaburzenia odżywiania: rola rodziców w ich powstawaniu

Przed omówieniem roli rodziców w zapobieganiu zaburzeniom odżywiania się, a tym samym tego, co ułatwiło ich występowanie, powinno być jasne, że zaburzenie odżywiania się jest związane z wieloma czynnikami. Fakt, że w rodzinie istnieją cechy możliwie z nią powiązane, nie oznacza, że rozwinięte zaburzenie odżywiania się jest winą rodziny.

Martinez i Martinez (2017) badali relacje pomiędzy zaburzeniami, rodziną i płcią w Bogocie (Kolumbia). Stwierdzili, że w rodzinach osób dotkniętych chorobą istniały pewne wzorce.

Dysfunkcja funkcjonowania rodziny jest proporcjonalna do pojawienia się zaburzeń odżywiania. Są tego dwa podstawowe elementy: brak spójności i niska tolerancja na frustrację tych młodych ludzi.

Ponadto, obaj badacze podkreślili wpływ kontrolujących rodziców, którzy byli nadopiekuńczy, autorytarni i nie sprzyjali zdobywaniu niezależności przez córkę. Może to skłonić ją do poczucia braku kontroli nad swoim otoczeniem, i to w wieku, w którym powinna już przejmować obowiązki i władzę nad swoim życiem.

Czy pobłażliwy styl rodzicielski jest rozwiązaniem?

Rola rodziców w zapobieganiu zaburzeniom u swoich córek nie powinna być pobłażliwa lub niedbała. W tym samym badaniu zauważyli oni, że brak czułości i nadzoru wiąże się z niską samooceną. Brak poczucia własnej wartości jest jedną z głównych cech wszystkich zaburzeń odżywiania.

W rzeczy samej, dyskutuje się o istnieniu tylko jednego rodzaju rodziny, w której istnieje większe prawdopodobieństwo pojawienia się zaburzeń odżywiania. Wobec braku konsensusu interesujące są wyniki meta-analizy Espiny, Pumara, Garcíi i Ayerbe (1995) na temat zaburzeń i interakcji rodzinnych:

• Bulimia zazwyczaj rozwija się w bardziej niespokojnych i patologicznych rodzinach. Jest w nich wrogość, niedobory żywieniowe, oderwanie, impulsywność i brak wsparcia rodzicielskiego. Konflikt małżeński zazwyczaj się nie pojawia.
• W wielu przypadkach anoreksja restrykcyjna zdaje się rozwijać przy rodzicach którzy, choć są pozytywni, to jednak często mają poważne problemy małżeńskie.
• Rodziny nastoletnich dziewcząt z anoreksją bulimiczną często cierpią na konflikt małżeński. Wrogość i brak wsparcia rodzicielskiego są zazwyczaj łagodniejsze.

Jak powinni działać rodzice?

Znając już ogromny wpływ, jaki rodzic ma powstanie i rozwój zaburzenia odżywiania, trzeba zastanowić się, co można zrobić.

Martinez, Navarro, Perote i Sanchez (2010) prezentują kilka użytecznych narzędzi w swoim podręczniku ,,Edukacja i dojrzewanie w zdrowiu: rola rodziców i wychowawców w zapobieganiu zaburzeniom odżywiania”.

Przezabawne komentarze na temat budowy ciała twojej córki

Ciało nastolatki zmienia się i nie tylko ona to zauważa; jej otoczenie również komentuje jej sylwetkę. Niektóre z tych uwag mogą mieć duże znaczenie na drodze do osiągnięcia pożądanej samooceny.

Wiele dorosłych osób, które cierpiały na zaburzenia odżywiania, pamięta takie komentarze jak: “nie jedz tyle, bo będziesz gruba”, “tłusta twarz”, “wyglądasz jak idiotka z tymi włosami”, “spójrz, jak ładnie wygląda twoja kuzynka”.

Zaburzenia odżywiania: jak zapobiec niespokojnemu dorastaniu

Dorastanie jest wyzwaniem, które do niektórych nastolatków przychodzi zbyt wcześnie. Niektórzy uważają, że mogą zmniejszyć swój dyskomfort za pomocą fałszywego rozwiązania. Takim rozwiązaniem jest zaburzenia odżywiania, który daje im kontrolę nad swoim ciałem (które już jest źródłem stałego dyskomfortu) i nad jedzeniem.

Niezwykle ważne jest edukowanie i dawanie narzędzi do radzenia sobie z frustracją. Ważnym jest, aby nastolatek nie czuł się zdezorientowany podczas okresu dojrzewania z powodu braku informacji od rodziców.

Bardzo zalecane jest mówienie o zaburzeniach odżywiania, o znakach ostrzegawczych, myślach, które mogą być z nimi związane. Powinno się mówić także o istnieniu różnych rodzajów piękna, nawet jeśli sygnały, które otrzymujemy od otoczenia, są zupełnie inne.

Niestety, wsparcie nie przyjdzie od jej przyjaciół, ani od społeczeństwa, które w dużej mierze żyje z istnienia tego problemu; to ty musisz być osobą, która powie córce, że szczupła sylwetka nie jest synonimem piękna.

W przeciwnym razie będzie ona narażona na fazę dorastania i fizycznych zmian z myślą, że ekstremalnie szczupłe ciało, czasami nieosiągalne, jest tym, do czego powinna dążyć.

Stawianie granic: potrzebne i trudne

W ciągu ostatnich kilku dekad, ogólna pobłażliwość doprowadziła do tego, że rodzice, choć chcą wyznaczać standardy, nie wiedzą, jak to zrobić. Dlatego też stawianie granic, od czułości i akceptacji po rozróżnienie pomiędzy tym, czego chcielibyśmy dla naszej córki, a tym, czego ona chce, jest czynnikiem ochronnym przed jakimikolwiek zaburzeniami odżywiania.

Częścią roli rodziców w zapobieganiu im jest nakładanie ograniczeń. Jest to być może jedno z najbardziej niewdzięcznych zadań w krótkiej perspektywie czasowej, ale przynosi efekty po dłuższym czasie.

Chodzi o to, że jeśli dziecko nie nauczy się żyć z ograniczeniami, będzie nimi gardzić jako nastolatek. Także wtedy, kiedy będą mu one potrzebne, jak to jest w przypadku zaburzeń odżywiania. Ogółem, eksperci stwierdzają, że tylko dwa składniki są potrzebne do trzymania z dala tych niebezpiecznych zaburzeń: troska i kontrola.