Wybuchowa osobowość i zaburzenie eksplozywne przerywane

Są ludzie, którzy zachowują się jak dr Jekyll i pan Hyde. Ich nastroje wahają się od przyjaznych do agresywnych, wpadających w złość z powodu bezsensownych rzeczy, aż po niewytłumaczalne napady wściekłości. Jeśli znasz kogoś takiego, wyjaśnimy Ci, z czego może to wynikać.
Wybuchowa osobowość i zaburzenie eksplozywne przerywane
Valeria Sabater

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 14 października, 2022

Agresja ma wiele form i nie wszystkie z nich są związane z przemocą fizyczną i instrumentalną. Wiele osób po prostu wpada w złość, nie wiedząc dlaczego. To osoby o słabej kontroli impulsów. Może to być kolega z pracy lub nawet członek rodziny. W każdym razie są to złożone, a często nawet wrogie charaktery. Być może osoby te cierpią na zaburzenie eksplozywne przerywane.

Być może nie znasz terminu zaburzenie eksplozywne przerywane (IED). Jednak dane statystyczne wskazują, że ten stan występuje na poziomie siedmiu procent w populacji. Liczba ta jest wysoka, ponieważ z reguły pojawia się wraz z czynnikami klinicznymi, takimi jak zaburzenie osobowości ze spektrum czy zaburzenie afektywne dwubiegunowe. Występuje również u osób nadużywających szkodliwych substancji.

Często przyjmuje się, że ta agresywność behawioralna jest po prostu typem charakteru. Możesz na przykład powiedzieć, że „Jacek zawsze miał problemy z kontrolowaniem swoich impulsów, tak jak jego ojciec” lub „Iwona zawsze była bardzo ekstremalna w reakcjach”. W takich przypadkach sposób bycia jest mylony z chorobą, co może być ryzykowne.

Wybuchowa osobowość to zaburzenie psychiczne, które powoduje wielkie cierpienie w całym otoczeniu chorego. Dotyka również samych cierpiących, którzy nie są w stanie kontrolować własnych wybuchów gniewu i są uwięzieni w głębokim poczuciu winy i smutku. Rozpoznanie cech tego stanu może być bardzo pomocne.

Zaburzenie eksplozywne przerywane jest trwałe i stabilne w czasie. Pogorszenie, jakie powoduje w życiu pacjenta, jest ogromne.

Wściekły i krzyczący mężczyzna o wybuchowej osobowości
Niektórzy ludzie eksplodują w nieprzewidywalnych napadach gniewu, krzyków, a nawet przemocy. To są sytuacje, którym nie można zapobiec.

Zaburzenie eksplozywne przerywane (IED)

Wybuchowa osobowość może objawić się już w dzieciństwie. Jednak dopiero w wieku około 14 lat stan ten staje się widoczny. W takich przypadkach nastolatki dotknięte chorobą wykazują poważne trudności interpersonalne i wyjątkowo słabe umiejętności społeczne. To nie tylko sposób bycia, temperament czy cecha charakteru.

Ludzie, którzy co jakiś czas wykazują nieprzystosowane i agresywne zachowania, zwykle cierpią na zaburzenie eksplozywne wybuchowe (IED). DSM 5 (Podręcznik diagnostyczny i statystyczny zaburzeń psychicznych) klasyfikuje je w sekcji zaburzeń kontroli impulsów. Tak więc, chociaż prawdą jest, że pewne relacje społeczne mogą powodować problemy lub wyzwania, konflikt z osobami cierpiącymi na tę chorobę psychiatryczną jest ciągły.

Zdarza się to na przykład w rodzinach, w których dziecko zawsze okazywało wielką agresywność. Jest to również widoczne u osób mieszkających z zastraszającymi partnerami, którzy często uciekają się do przemocy fizycznej lub słownej. Bez wątpienia są to osoby bardzo problematyczne, a także niebezpieczne. Zarówno dla siebie, jak i dla innych.

Dowiedzmy się, jak zidentyfikować wybuchową osobowość.

Za ludźmi, którzy cierpią z powodu zaburzenia eksplozywnego przerywanego, może kryć się trauma z dzieciństwa.

1. Zmienni ludzie, którzy wydają się mieć wiele osobowości

Wybuchowa osobowość nie ma nic wspólnego z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości. Innymi słowy, osoba cierpiąca nie ma wielu osobowości (chociaż wydaje się, że prawie tak jest). Jeśli jest jedna rzecz, która jest szczególnie uderzająca, to to, że ci ludzie zmieniają swój sposób bycia i działania. Zachowują się jak doktor Jekyll i pan Hyde w prawdziwym życiu. W jednej chwili są mili, a w następnej – wydają się być groźni.

Ta niepewność behawioralna i niewiedza, jak mogą zareagować, powoduje, że ich środowisko czuje stałą udrękę.

2. Wybuchy gniewu pojawiają się bez wyraźnego wyzwalacza

Badania przeprowadzone przez University of Chicago wykazały, że u osób chorych nie zawsze istnieją wyraźne wyzwalacze reakcji gniewu, agresywności i przemocy. Badanie to twierdzi, że impulsywne zachowanie jest efektem czynników neurologicznych.

Często spekuluje się, że zaburzenie eksplozywne przerywane (IED) może być związane z traumą we wczesnym dzieciństwie i problemami z przywiązaniem.

ojciec i syn wykazujący wybuchową osobowość
Krzyki, obelgi i pogarda są powszechne wśród wybuchowych osobowości.

3. Ciągła potrzeba kontrolowania

Wybuchowa osobowość czuje, potrzebuje i ma obsesję na punkcie kontrolowania każdej sytuacji. W ten sposób pokazują innym, że są zdolni i kompetentni. Jednak im bardziej starają się wykazać determinację, tym bardziej ich cierpliwość zawodzi i powracają do impulsywności.

Frustracja, której doświadczają, gdy widzą, że wszystko wymyka się z ich rąk i kontroli, jeszcze bardziej zwiększa ich agresywność. Przemoc behawioralna i werbalna staje się mechanizmem katharsis, za pomocą którego uwalniają swoją negatywność.

Należy jednak zauważyć, że przemoc, którą okazują osoby z wybuchową osobowością nie jest instrumentalna. Innymi słowy, osoby te nie starają się wyrządzić krzywdy, a ich reakcje są produktem ich zmienionego stanu umysłu.

Osoby z zaburzeniem eksplozywnym przerywanym mogą eksplodować w przypływie wściekłości w najbardziej niewytłumaczalnych sytuacjach. Wystarczy, że zauważą, że w sklepie nie ma już żadnego z ich ulubionego napoju lub wydaje im się, że ktoś za długo patrzy na nich na ulicy.

4. Wybuchowa osobowość i komunikacja WhatsApp

Wiemy, że komunikacja z osobą zdefiniowaną przez wybuchową osobowość jest zarówno złożona, jak i gwałtowna. Jednak obecnie i biorąc pod uwagę, że interakcja często odbywa się na płaszczyźnie cyfrowej, ważne jest, abyśmy odnieśli się do tego kanału. Choć może się to wydawać ciekawe, to właśnie w tym miejscu najbardziej widoczne są tego typu zaburzenia.

Osoba z tym stanem wykazuje chaotyczne, nieprzewidywalne, zmienne i groźne metody interakcji. Mogą wysyłać przyjazne wiadomości, ale jeśli nie otrzymają natychmiastowych odpowiedzi, tracą cierpliwość i zaczynają obrażać adresata. Mogą również wysyłać niepokojące wiadomości audio z komentarzami, których odbiorca nie w pełni rozumie.

Jak leczy się IED?

Zaburzenie eksplozywne przerywane jest leczone w oparciu o indywidualną diagnozę każdego pacjenta. Jak wspomnieliśmy wcześniej, stan ten zwykle pojawia się razem z chorobą afektywną dwubiegunową, zaburzeniem osobowości typu borderline lub jest związany z uzależnieniem od substancji.

Przez większość czasu są to osoby z głęboką depresją, problemami rodzinnymi i wyraźną niezdolnością do utrzymania pracy. W takich przypadkach terapia poznawczo-behawioralna może być przydatna do zmniejszenia wybuchów gniewu i zwiększenia kontroli nad zachowaniem.

Głównym celem jest nabycie przez nich umiejętności regulowania swoich emocji i zachowań, a tym samym doskonalenie umiejętności nawiązywania relacji z innymi.


Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.


  • Costa AM, Medeiros GC, Redden S, Grant JE, Tavares H, Seger L. Cognitive-behavioral group therapy for intermittent explosive disorder: description and preliminary analysis. Braz J Psychiatry. 2018 Jul-Sep;40(3):316-319. doi:10.1590/1516-4446-2017-2262
  • Cremers H, Lee R, Keedy S, Phan KL, Coccaro E. Effects of Escitalopram Administration on Face Processing in Intermittent Explosive Disorder: An fMRI Study. Neuropsychopharmacology. 2016 Jan;41(2):590-597. doi:10.1038/npp.2015.187
  • Montalvo-Ortiz JL, Zhang H, Chen C, Liu C, Coccaro EF. Genome-Wide DNA Methylation Changes Associated with Intermittent Explosive Disorder: A Gene-Based Functional Enrichment Analysis. Int J Neuropsychopharmacol. 2018 Jan 1;21(1):12-20. doi:10.1093/ijnp/pyx087
  • Nickerson A, Aderka IM, Bryant RA, Hofmann SG. The relationship between childhood exposure to trauma and intermittent explosive disorder. Psychiatry Res. 2012 May 15;197(1-2):128-134. doi:10.1016/j.psychres.2012.01.012

Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.