William James i jego koncepcja prawdy
William James podjął się w swojej karierze trudnego zadania. Prawda jest koncepcją, którą trudno zdefiniować – mimo że jest to ważny termin, którego z pewnością używasz na co dzień. Wydawałoby się, że cały czas ufasz prawdzie.
Niemniej jednak trudno powiedzieć dokładnie, dlaczego tak jest. To był problem, któremu William James poświęcił większość swojego życia.
W dzisiejszym artykule przyjrzymy się koncepcji prawdy Williama Jamesa (1842-1910). Był to amerykański filozof, profesor psychologii na Universytecie Harvarda i twórca psychologii funkcjonalnej.
William James opowiadał się za humanistyczną i praktyczną koncepcją prawdy. Jego prawda była zakorzeniona w ludzkim doświadczeniu i zindeksowana przez dowody dostępne na świecie. Koncepcja prawdy Jamesa pozostaje jednym z najważniejszych pomysłów na ten temat.
Dotyczy to zarówno dziedziny filozofii, jak i innych dyscyplin. Koncepcja ta ułatwia humanistyczną definicję prawdy, którą można zastosować w prawie każdej dziedzinie.
Prawda i wiedza według Williama Jamesa
James rozróżnił dwa sposoby poznawania rzeczy. Z jednej strony jednostka mogła coś wiedzieć intuicyjnie poprzez bezpośrednie doświadczenie. To tak, jakbyś zobaczył gazetę na biurku przed sobą. James opisał to jako całkowite otulenie obiektu Twoim umysłem.
Z drugiej strony, inni ludzie mogą to wiedzieć za pomocą „zewnętrznego łańcucha” fizycznych lub psychicznych pośredników, którzy łączą myśl i przedmiot.
James argumentował, że intuicyjna metoda poznania polega na bezpośrednim zrozumieniu. Stwierdził, że nie ma pośrednika w tym procesie. Prawda dotycząca wiedzy intuicyjnej była kwestią bezpośredniej świadomości przepływu doświadczenia.
Z drugiej strony, w odniesieniu do wiedzy konceptualnej lub reprezentatywnej, świadomość, że przekonanie jest prawdą, to „poprowadzenie do niej przez kontekst, który zapewnia świat”.
Prawda i weryfikowalność
Dla Jamesa prawda nie jest nieodłączną ani niezmienną właściwością idei. Zamiast tego jest to wystąpienie w ramach idei zależne od jej weryfikowalności. Weryfikowalność polega więc na przyjemnym poczuciu harmonii i postępu w następstwie idei i wydarzeń.
Innymi słowy, kiedy masz pewne pomysły, następują one po sobie i dostosowują się do każdego poprzedniego wydarzenia w rzeczywistości, której doświadczasz.
Te prawdziwe idee spełniają fundamentalną rolę. Są użytecznymi narzędziami dla poszczególnych osób, ponieważ pozwalają im poruszać się po rzeczywistości. Dlatego posiadanie tych pomysłów jest praktyczne.
Zapewnia sposób na zaspokojenie innych potrzeb życiowych. Więc dla Jamesa prawda była przydatna. Przez całe życie zapewniała korzyści, które zasługują na ochronę.
Teoria pragmatyczna i prawda
Koncepcja prawdy Williama Jamesa jest ujęta w pragmatycznych teoriach prawdy. Teorie te są dalej ujęte w filozoficznym pragmatyzmie. Charles Sanders Peirce, William James i John Dewey jako pierwsi zaproponowali pragmatyczne teorie prawdy.
Wspólną cechą tych teorii jest zaufanie do maksymalnego pragmatyzmu jako sposobu na wyjaśnienie różnych znaczeń tych pojęć, takich jak prawda. Podkreślają również, że wiara, pewność, wiedza i prawda są wynikiem inwestygacji.
W wersji pragmatycznej teorii Williama Jamesa często podkreśla on swoje stwierdzenie, że „prawda” jest tylko funkcją Twojego sposobu myślenia. Jednocześnie „właściwe” jest po prostu funkcją Twojego zachowania.
James rozumiał przez to, że prawda jest jakością, której wartość potwierdza jej skuteczność w stosowaniu pojęć w prawdziwym życiu (stąd nazwa „pragmatyczna”).
Pragmatyczna teoria Jamesa jest syntezą korespondencyjnej teorii prawdy i koherencyjnej teorii prawdy z dodatkowym wymiarem. To znaczy, prawda jest weryfikowana w takim stopniu, w jakim myśli i afirmacje odpowiadają rzeczywistym rzeczom. W ten sposób rzeczy się łączą lub dostosowują.
Są jak elementy układanki, które do siebie pasują. Są one następne weryfikowane na podstawie wyników, które ludzie obserwują, gdy stosują ideę w prawdziwym życiu.
Pragmatyczna materia
James powiedział, że wszystkie te procesy powinny doprowadzić do bezpośredniej weryfikacji doznań zmysłowych w jakimś miejscu. Zaproponował również pragmatyczną ideę, która wykracza daleko poza naukową weryfikowalność. Parał się również sferą mistyczną.
Według Jamesa „ten całkowicie ‘pragmatyczny’ pogląd na religię był zwykle przyjmowany przez zwykłych ludzi za coś oczywistego. Wprowadzili cuda boskie w dziedzinie przyrody”.
„Prawda, jak powie każdy słownik, jest własnością niektórych naszych idei. Oznacza to ich ‘zgodę’, ponieważ fałsz oznacza niezgodę z ‘rzeczywistością’. Pragmatyści i intelektualiści akceptują tę definicję jako oczywistą. Zaczynają się kłócić dopiero po postawieniu pytania, co dokładnie można rozumieć przez termin ‘porozumienie’, a co przez termin ‘rzeczywistość’, gdy przyjmuje się, że rzeczywistość jest czymś, z czym nasze idee się zgadzają.”
– William James –