Zrozumienie i wiara: eksperyment Gilberta
Eksperyment Gilberta potwierdza niepokojący wniosek: kiedy otrzymujemy pewne informacje, mamy skłonność wierzyć, że są prawdą. To sprawia, że łatwo możemy stać się ofiarami oszustwa.
Eksperyment Gilberta został przeprowadzony w celu rozwiązania debaty trwającej nie mniej niż cztery stulecia. Debata rozpoczęła się w XVI wieku, a jej bohaterami byli dwaj wielcy filozofowie: René Descartes i Baruch Spinoza. Powodem kontrowersji był sposób, w jaki ludzie kształtują swoje przekonania.
René Descartes, główny przedstawiciel racjonalizmu utrzymywał, że zrozumienie i wiara były dwoma oddzielnymi procesami. Według niego ludzie najpierw zdobywają informacje, następnie je analizują, a później decydują, czy powinni w nie uwierzyć, czy nie. Innymi słowy przekonania Kartezjusza były wynikiem analizy otrzymanych informacji.
Baruch Spinoza ze swojej strony wskazał na coś innego. Dla tego filozofa zrozumienie i wiara były dwoma procesami, które zachodziły jednocześnie. Wskazał, że dzięki zdobywaniu i zrozumieniu informacji automatycznie formujemy nasze przekonania. Krótko mówiąc, wierzymy w to, co nam mówią lub pokazują bez poddawania tego szczegółowej analizie.
„Używasz inteligencji, gdy nie wiesz, co robić”.
-Jean Piaget-
Eksperyment Gilberta
Debata między tymi dwoma filozofami nigdy nie została w pełni wyjaśniona. Aby sprawdzić poprawność każdej z tych tez opracowano eksperyment Gilberta. Jego twórcą był psycholog Daniel Gilbert i jego współpracownicy w 1993 roku.
Najważniejsze w jego badaniach było to, czy zrozumienie i wiara były dwoma odrębnymi procesami, czy zachodziły jednocześnie.
Aby określić, która z tez była prawdziwa zaproszono grupę 71 wolontariuszy. Każdy z nich otrzymał tekst opisujący napad. Na podstawie tego, co przeczytali wolontariusze musieli zdecydować, jaką karę powinien otrzymać złodziej.
Dostarczony tekst miał niektóre linie w kolorze zielonym, a inne w kolorze czerwonym. Uczestnicy zostali poinformowani, że zielone linie odpowiadają prawdziwym stwierdzeniom. Z drugiej strony czerwone linie były fałszywe. Musieli wziąć to pod uwagę, aby zrozumieć okoliczności rozboju i wydać najbardziej sprawiedliwy wyrok.
Eksperyment Gilberta – jaki był jego przebieg?
Zdania, które były w kolorze czerwonym i były fałszywe zawierały informacje o szczegółach przestępstwa. Niektóre z tych twierdzeń sprawiały, że napad wydawał się bardziej brutalnym rabunkiem. Mówiono na przykład, że złodziej jest uzbrojony lub że był agresywny.
Inne teksty zawierały zwroty z afirmacjami, które w taki czy inny sposób miały „złagodzić” przestępstwo. Stwierdzano na przykład, że złodziej ma rodzinę i dzieci i że ukradł z konieczności. Mówiono także o jego „przyjaznym” nastawieniu.
Od pierwszej grupy oczekiwano, że będą działali bardziej naturalnie właśnie dlatego, że zostali pozbawieni kontroli nad sytuacją i skłonieni do zachowywania się tak, jak zwykle.
Wyniki
Pod koniec eksperymentu Gilberta istniała istotna różnica między zdaniami podgrupy, której przeszkadzano w porównaniu z tą, która pracowała z całkowitą kontrolą. Ogólnie rzecz biorąc, pierwsza grupa ochotników nie zauważyła, że tekst zawierał fałszywe i prawdziwe stwierdzenia.
Ci, którzy otrzymali SMS-y z dołączonymi fałszywymi informacjami, które sprawiły, że złodziej wyglądał na znacznie bardziej okrutnego przyznali mu nawet dwukrotnie wyższą karę niż inni. Ci, którzy mieli fałszywe oświadczenia faworyzujące sprawcę przyznali mu mniej niż połowę wyroku.
Z drugiej strony ci, którzy nie byli rozproszeni podczas eksperymentu Gilberta pominęli fałszywe roszczenia i nałożyli karę proporcjonalną do popełnionego przestępstwa. Mieli wystarczająco dużo czasu, aby dokonać dyskryminacji tej informacji, więc byli bardziej sprawiedliwi.
Niepokojące w tym eksperymencie jest to, że jeśli odnosimy się do codziennego życia, fałsz i prawda nie pojawiają się na czerwono ani zielono.
Eksperyment Gilberta udowodnił, że filozof Baruch Spinoza miał rację. Zrozumienie i wiara powstają jednocześnie. Zasadniczo oznacza to, że wierzymy we wszystko, co nam mówią.
W pewnym stopniu jest to pozytywne, ponieważ w przeciwnym razie spędzilibyśmy całe życie sprawdzając afirmacje. Ale jest to również niepokojące, ponieważ łatwo przekonujemy się, na pierwszy rzut oka, o szczegółach, które nie są prawdziwe.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
Gendler, T. Experimentos mentales filosóficos, intuiciones y equilibrio cognitivo. Trabajando en el laboratorio de la mente, 149.