Umiejętności społeczne u dzieci: jak pomóc dzieciom je zdobyć

Przez całe nasze życie interakcja z innymi będzie kluczem do wielu rzeczy. Dlatego ważne jest, aby dzieci uczyły się rozwijać niektóre umiejętności. Tutaj zaprezentujemy Ci kilka kluczowych kwestii.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 12 lipca, 2023

Umiejętności społeczne – ich właściwy rozwój u dzieci pomoże ich relacjom i interakcjom być znacznie bardziej pozytywnymi. Dzisiaj porozmawiamy o podstawach społecznej i emocjonalnej nauki – czyli tam, gdzie spotykają się empatia i asertywność.

Zadajmy sobie proste pytanie: “W jaki sposób nasze dzieci naprawdę się uczą?” Jak mówi wiele badań na temat psychologii społecznej, a nawet sam Albert Bandura w swoich eksperymentach, dzieci uczą się poprzez obserwację, naśladowanie i ciągłą interakcję.

Umiejętności społeczne mogą być nieco skomplikowane. Są połączeniem uczuć, przekonań, wartości i całego repertuaru strategii wykorzystywanych przez dziecko do przetrwania i dokończenia podróży społecznej i emocjonalnej w zdrowy sposób.

Wszystkie te procesy nazywamy “towarzyskością” i są one podstawą życia dziecka. W zależności od jakości uczenia się i ich doświadczeń życiowych, percepcje i atrybuty dziecka – jako dodatek do społeczno-emocjonalnej nauki – powinny tworzyć zdrowe i skuteczne umiejętności społeczne. Z drugiej strony mogą także rozwinąć się pewne braki, które wydają się być bardzo problematyczne, gdy dziecko wejdzie w etap dojrzewania.

Umiejętności społeczne u dzieci w dzisiejszych czasach

Eksperci w dziedzinie psychologii dziecięcej uważają, że dzisiejszy świat jest znacznie bardziej złożony dla dzieci niż był dla ich rodziców. Media, nowe technologie i stale zmieniające się zasady w naszym społeczeństwie są mylące dla dzieci.

Zmieniły się sposoby nawiązywania relacji, a nawet zasady spotykania się z innymi ludźmi. Sieci społecznościowe i usługi przesyłania wiadomości są coraz bardziej dynamiczne. Oferują nowe możliwości, są szybsze i brakuje im mechanizmów kontrolnych. Czasami stanowią też zagrożenie.

Dobrze byłoby, gdyby rozwój społeczny dzieci obejmował różne obszary, sytuacje i scenariusze. Musimy zapewnić im wystarczające narzędzia, aby mogły skutecznie funkcjonować w coraz bardziej skomplikowanym środowisku społecznym. Jest to szersze środowisko społeczne, ale ma swoje zalety. Dlatego tak ważne są umiejętności społeczne u dzieci.

Umiejętności społeczne u dzieci: jak się rozwijają

Jedną z najskuteczniejszych strategii nauczania umiejętności społecznych u dzieci jest wczesne tworzenie “języka społecznego”. Mówimy o rodzaju łatwo zrozumiałego, podstawowego, ale skutecznego języka, który zrozumieją nawet małe dzieci w wieku poniżej 2 lat.

Pamiętaj, że wiek ten jest decydującym momentem w rozwoju dziecka. To tu zaczyna się autonomia. Dzieci określają swoją osobowość i są bardziej otwarte na rzeczy dziejące się wokół nich.

Język społeczny, który będzie sprzyjał wczesnemu rozwojowi umiejętności społecznych u dzieci, opiera się na następujących zasadach:

• Uczenie aktywnego słuchania. Nie możemy rozmawiać, podczas gdy druga osoba coś mówi; musimy szanować swoją kolej na wyrażenie zdania. Jest to dla dzieci trudne, ponieważ ich samokontrola jest nadal bardzo ograniczona. Najlepszym sposobem ich nauczania jest dawanie przykładu. Na przykład, jeśli my nie będziemy im przeszkadzać, dzieci też nauczą się nam nie przerywać.
• Dzieci muszą nauczyć się okazywania wdzięczności, wiedzieć, kiedy i jak przepraszać, i mówić “proszę”. Uczmy je, pośrednio lub bezpośrednio, różnicy pomiędzy prośbą a żądaniem.
• Dobry język społeczny obejmuje także inną “mądrość”. Jest to pozytywne wzmocnienie, umiejętność mówienia “dziękuję” i bycie tolerancyjnym. Chodzi także o to, by wiedzieć, jak się dzielić, rozpoznać, kiedy inni robią coś dobrze a my popełniamy błąd.

Pomóż im stworzyć pozytywny obraz siebie

Nauczanie naszych dzieci, jak cenić siebie, kochać się nawzajem i bronić swoich praw i tożsamości, to inwestycja w jakość życia i zapewnienie im lepszej przyszłości. Jak to zrobić? Czasami jesteśmy tak bardzo zaniepokojeni ich ocenami, upewniamy się, że potrafią odrobić zadanie z matematyki i są dobre z angielskiego, że całkowicie zaniedbujemy najważniejszą rzecz: sprawienie, by miały pozytywny obraz samych siebie.

Klucze do promowania dobrej samooceny u dzieci

• Bądź przykładem: pracuj nad własnym poczuciem własnej wartości.
• Spędzaj czas ze swoimi dziećmi. Nie chodzi tylko o bycie “obecnym”, ale o to, by Twoja obecność była zachęcająca i inspirująca.
• Dawaj im szansę wykonywania różnych rzeczy. Dziecko, które czuje się kompetentne, każdego dnia rozwija dobre samopoczucie.
• Unikaj etykiet za wszelką cenę. Nie porównuj ich z innymi dziećmi, rodzeństwem ani żadną inną osobą. Twoje dziecko jest wyjątkowe, wartościowe i zdolne do robienia niesamowitych rzeczy.
• Zawsze doceniaj ich wysiłki. Zanim uciekniesz się do kary lub negatywnej krytyki, naucz je właściwego sposobu robienia rzeczy.

Asertywność: klucz do umiejętności społecznych u dzieci

Nauczanie naszych dzieci sztuki asertywności powinno być jednym z naszych najwyższych priorytetów jako rodziców lub wychowawców. Asertywność wiąże się z poczuciem własnej wartości, ale sięga też trochę dalej. To zdolność do obrony i dochodzenia swoich praw.

Jest całkowicie zrozumiałe, że osoba znajdująca się obok mnie również zasługuje na ten sam szacunek co ja. To najzdrowsza podstawa umiejętności społecznych i coś, co pozwoli nam pewnie poruszać się w każdym otoczeniu, czy to w szkole, w domu, czy w pracy.

Wskazówki dotyczące rozwijania asertywności u dzieci

Musimy zapewnić dzieciom narzędzia, których potrzebują, aby nauczyć się zarządzać swoimi emocjami. Dopiero wówczas zdadzą sobie sprawę, że muszą na przykład kontrolować swój gniew, aby wyrazić frustrację, rozczarowanie lub konflikt

• Wspieraj ich inicjatywy. Jeśli czują się bezpiecznie, poczują się komfortowo, jeśli chodzi o angażowanie się w nowe działania i sięganie po nowe marzenia. Dla dzieci i młodzieży bardzo zdrowe jest postrzeganie siebie jako osoby wartościowej i zdolnej do osiągnięcia własnych celów. Nie ma też znaczenia, czy później doznają rozczarowania lub popełnią błędy. Uczą się na nich a to faktycznie pomaga im być asertywnymi
• Zachęcaj do asertywność od najmłodszych lat w różnych sytuacjach. Pozwól dziecku kupić bilet na metro lub zrobić zakupy w sklepie. Zachęć je, aby poszło pobawić się w parku z dziećmi, których nie zna, naucz prosić nauczyciela o pomoc, gdy czegoś nie zrozumieją…
• Pomocne może być także danie im “scenariuszy”, na których mogą sie wzorować jeśli chcą protestować lub bronić się przed czymś, co nie wydaje się sprawiedliwe. W tym celu powinniśmy wspierać stały dialog demokratyczny w naszym domu. Daj każdemu prawo do wypowiadania się, do bycia wysłuchanym i do szacunku.

Ucz się, jak żyć razem i cieszyć się relacjami towarzyskimi

Niewiele jest darów tak cennych jak cieszenie się dzieciństwem z naszymi pierwszymi kolegami i partnerami w zbrodni. Zachęcanie do przyjaźni i upewnianie się, że będą to dobre relacje, to także nasza odpowiedzialność:

• Musimy dla dzieci być wzorcem relacji opartych na szacunku, w których współpraca, szacunek, empatia i wzajemne zrozumienie pomogą w nawiązywaniu dobrych przyjaźni.
• Tak jak muszą nauczyć się żyć w harmonii z rówieśnikami i innymi ludźmi, muszą nauczyć się rozpoznawać problemy i reagować na nie. Na przykład, co zrobić, gdy mamy do czynienia z agresywnym językiem, kpiną i krytyką.
• Z drugiej strony, jako rodzice lub nauczyciele, musimy także wspierać budowane przez dzieci przyjaźnie. Musimy być tą osobą, która jest zawsze blisko, jeśli dziecko chce rozmawiać o problemie lub ma pytanie dotyczące przyjaźni.

Uczenie się rozwiązywania konfliktów

Życie nie jest jednoznaczne, nie jest łatwe. Czasami sprawia ból i bywa bardzo pogmatwane. Gdybyśmy tylko mogli, usunęlibyśmy każdą trudność, każdy problem i ewentualny konflikt, który może pojawić się w życiu naszych dzieci. Jeśli jednak to zrobimy, nie będziemy wychowywać dziecka do życia w społeczeństwie, będziemy modelować sterylne i nierzeczywiste otoczenie.

Ponieważ w pewnym momencie swojego życia staną twarzą w twarz z ludzkimi konfliktami, konieczne jest, aby dać im odpowiednie strategie, które zapewnią, że z każdej złej sytuacji wyniknie coś dobrego.

Oto kilka kluczowych środków:

• Pomóż im rozwinąć dobrą wiarę w siebie. Muszą czuć się bezpiecznie podczas wyrażania, działania, interakcji z kimś, kto się z nimi nie zgadza.
• Zachęcaj do niestosowania przemocy. Agresja, wrzask lub jakikolwiek rodzaj ekspresji, który pociąga za sobą przemoc, niczego nie rozwiązuje. Wręcz przeciwnie, zwiększa tylko problemy.
• Daj dzieciom łatwe do przestrzegania wskazówki, aby pomóc im kontrolować swoje emocje
• Dziecko musi także uczyć się umiejętności takich jak asertywność, tolerancja i dobre podejmowanie decyzji, aby poczuć się bardziej skuteczne przy rozwiązywaniu konfliktów
• Z drugiej strony, umiejętności takie jak poczucie humoru lub kreatywność są bardzo skutecznym narzędziem rozwiązywania konfliktów i znajdowania lepszego ujścia dla emocji.

Warto zacząć możliwie jak najwcześniej

Podsumowując, powinniśmy także pamiętać, że zazwyczaj nie przywiązujemy zbyt dużej wagi do umiejętności społecznych we wczesnym dzieciństwie. Ale potem, w ostatnich latach szkoły podstawowej – a szczególnie gdy dzieci stają się nastolatkami – nagle pojawiają się problemy z socjalizacją, cierpieniem i konfliktami.

Rozwijanie dobrych umiejętności społecznych u dzieci nie jest czymś co można podawać jak witaminy czy zeszyt. Chodzi o uczenie się intuicyjnych potrzeb, a aby to uzyskać trzeba pracować na wszystkich obszarach społecznych.

Z tego powodu ważne jest, aby rodziny miały kontakt z nauczycielami i promowały rozwój umiejętności społecznych u dzieci. Musimy być bardziej wyczuleni na ich wewnętrzny świat, ponieważ jeśli czegoś im brakuje, mogą wyrazić to w najmniej odpowiedni sposób…

Umiejętności społeczne u dzieci są niezbędne. Dajmy im znaczenie, na jakie zasługują.